به گزارش ایرنا، خشکسالی ۲ دهه اخیر به ویژه در ۱۰ سال اخیر، باعث شده بیشتر دشت‌های چهارمحال و بختیاری از نظر منابع آبی بحرانی و بحرانی ممنوعه اعلام شوند.
آقای رحمانی از کشاورزانی است که کشاورزی در تَر سالی چهارمحال و بختیاری را به خوبی به یاد دارد، او همیشه از چاه‌های پر آب و بارش برف زمستانی این استان و کشاورزی مطلوب در آن زمان‌ها می‌گوید.
او می‌گوید: زمانی در چهارمحال و بختیاری، آنقدر برف می‌بارید که هیچ کشاورزی دغدغه سال بعد را نداشت اما در یک دهه اخیر همیشه کشاورزان چشم‌شان به آسمان است.
به گفته وی، به دلیل وجود همین خشکسالی اخیر و کاهش منابع آبی، بهترین راهکار استفاده از آبیاری نوین است چرا که هم کاهش مصرف آب را به همراه دارد و هم باعث افزایش عملکرد سطح زیر کشت و برداشت می‌شود.
چاه پُر آب خشکسالی
خشکسالی اخیر در چهارمحال و بختیاری باعث شده است بیشتر منابع و سفره‌های زیرزمینی در این استان دچار اُفت شود و بارش‌ها نیز کاهش چشمگیری داشته باشد.
معاون توسعه و پیش‌بینی هواشناسی چهارمحال و بختیاری گفت: این استان با کمبود ۵۴ درصدی بارش‌ها نسبت به دوره مشابه میانگین بلندمدت پاییز خشکی را پشت سر گذاشت.
معصومه نوروزی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا افزود: نقشه‌های پیش‌یابی گویای آن است در فصل زمستان نیز بارش‌ها عادی(نُرمال) با گرایش کمتر از نرمال باشد.
به گزارش ایرنا، چهارمحال و بختیاری در سال آبی گذشته (۱۴۰۱-۱۴۰۲) شانزدهمین سال متوالی خشکسالی خود را پشت سر گذاشت.
دشت‌هایی که حیات ممنوعه دارند
کشاورزی یکی از شغل‌های مهم در چهارمحال و بختیاری است چرا که این شغل نسل به نسل در بین خانواده‌ها جریان داشته است، هر چند کوچک شدن اراضی کشاورزی برای کشاورزان نیز مشکل ایجاد کرده است.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه در استان ۱۷ دشت وجود دارد که ۶ دشت ممنوعه بحرانی است، گفت: مجموع کسری آب دشت‌های استان ۵۲۰ میلیون مترمکعب است.
مسلم صادقی افزود: ۱۶ درصد مساحت استان دشت‌های آبرفتی و ۸۴ درصد ارتفاعات است و در سال آبی جاری میانگین بارش استان ۶۶ میلی‌متر بوده که این میزان در بلندمدت ۱۳۸ میلمتر و میزان بارندگی سال زراعی جاری به نسبت بلندمدت ۵۵ درصد و نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته ۵۸ درصد بارندگی کاهش داشته است.
وی افزود: هم‌اکنون وضعیت چهار دشت استان در شهرکرد، بروجن، سفیدشت و جوانمردی به عنوان ممنوعه بحرانی و ۶ دشت در کیار، شلمزار، فارسان، گندمان، لردگان ممنوعه و مابقی در وضعیت آزاد است.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری میزان کسری مخازن آب استان را ۵۲۰ میلیون مترمکعب عنوان کرد و گفت:۵۰ درصد این میزان در دشت شهرکرد است.
به گفته وی، افزایش دما، تغییر در الگوی آب و هوایی، تغییر در نوع بارش از برف به باران و افزایش شدت بارش و کاهش مدت بارش باعث شده حجم عمده بارش‌ها در دشت‌ها که به صورت روان‌آب جاری می‌شود باعث بروز سیلاب‌های می‌شود، و تغذیه آبخوان دشت‌های را استان کاهش داده است.
توسعه کشاورزی پایدار با سامانه‌های نوین آبیاری
سامانه‌های آبیاری نوین راهکاری برای گذار از دوران خشکسالی یا حتی افزایش بهره‌وری در سطح زیر کشت در همان سال‌های تَر است که این راهکار باعث می‌شود از هدر رفت آب جلوگیری شود و ضریب تولید نیز در سطح مزارع و باغات افزایش یابد.
به گفته کارشناسان دانشگاهی، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین آبیاری راهکاری است که در خدمت کشاورزان برای مدیریت ریسک تولید (عملکرد) از طریق ذخیره و تخصیص بهینه منابع قرار دارد.
برخی از پژوهش‌های علمی و دانشگاهی حکایت از آن دارد که به طور طبیعی از کل مقدار آبی که با هدف آبیاری مزارع، از منبع برداشت می‌شود، قسمتی از آب در مسیر کانال‌های انتقال، توزیع آب و در داخل مزرعه به صورت نفوذ عمقی و روان‌آب از دسترس گیاه خارج شده، بخشی از آب در اختیار گیاه قرار می‌گیرد.
براساس این پژوهش‌ها، راندمان(عملکرد) آبیاری بیان‌کننده این است که چند درصد از آب ورودی به مزرعه به صورت مفید در اختیار گیاه قرارگرفته است. هدف اصلی از طراحی سامانه‌های آبیاری در مزارع تأمین آب مورد نیاز زراعت با حداقل میزان تلفات است.
تلفات آب ممکن است به دلیل نفوذ آب در جدار کانال‌ها، روان‌آب سحطی، نفوذ عمقی به خارج از منطقه توسعه ریشه‌ها، تبخیر و امثال آن باشد و راندمان کل به صورت نسبت آب قابل استفاده برای گیاه به آب تأمین شده از مخزن و راندمان کاربرد نسبت آب قابل استفاده برای گیاه به آب ورودی به مزرعه تعریف شده است.
برای افزایش راندمان آبیاری در کشور فعالیت‌هایی نظیر گسترش شبکه‌های آبیاری، تجهیز و نوسازی اراضی، افزایش میزان آگاهی و دانش بهره‌برداران و نیز توسعه سامانه‌های نوین آبیاری تحت فشار در کشور در برنامه کاری متولیان قرار گرفته است.
در این پژوهش‌های دانشگاهی گزارش شده است که به طورکلی راندمان کاربرد آب آبیاری در کشور از ۲۳ تا ۸۳ درصد متغییر است و میانگین آن ۵۶ درصد اعلام شده است.
وضعیت آبیاری نوین در چهارمحال و بختیاری چگونه است؟
هم‌اکنون یک چهارم تولید ناخالص داخلی و یک پنجم اشتغال چهارمحال و بختیاری به بخش کشاورزی وابسته است.
از مجموع زمین‌های چهارمحال و بختیاری ۲۵۰ هزار هکتار برابر ۱۵ درصد سطح زیرکشت زمین‌های کشاورزی استان است.
رییس سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری با اشاره به کمبود شدید منابع آب و کاهش بارندگی گفت: ۷۵ درصد آب کشاورزی استان وابسته به آبهای زیرزمینی است.
حسین برزگر افزود: هم‌اکنون ارتقای بهره‌وری منابع آبی در دستور کار قرار گرفته و در این راستا، توسعه و اجرای سیستم‌های نوین آبیاری در استان مورد توجه است و این استان رتبه دوم کشور در اجرای طرح شبکه آبیاری نوین در کشور را کسب کرده است.
وی اظهار داشت: در راستای افزایش بهره‌وری آب و خاک در استان در یک‌سال گذشته بیش از یک‌هزار و ۷۵۰ هکتار سامانه نوین آبیاری از محل اعتبارات سفر رییس‌جمهور با اعتباری بیش از ۵۲۰ میلیارد ریال راه‌اندازی شد.
برزگر به اجرای طرح لایروبی و مرمت ۱۳۰ رشته قنات از مجموع ۸۴۱ قنات در استان با اعتباری بیش از ۲۹۰ میلیارد ریال به عنوان مهمترین اقدامات تامین آب در استان اشاره کرد و گفت: برای اجرای ۲۶ طرح در بخش کشاورزی در حوزه کارون ۴ در مساحتی بیش از ۱۳ هزار هکتار ۲ هزار میلیارد ریال اعتبار هزینه شد.
به گفته وی، این‌طرح‌ها در حوزه افزایش مشارکت سرمایه‌گذاران در توسعه زیرساخت‌های بخش کشاورزی و اجرای طرح جامع آب در لایه غربی استان، طرح‌های تامین و انتقال آب و تخصیص اعتبار لازم در لایه میانی و لایه شرقی استان، توسعه سامانه آبیاری نوین، لایروبی و مرمت قناتها که منجر به افزایش بهره‌وری فیزیکی، راندمان آبیاری در استان شده است، قرار دارد.
برزگر افزود: صدور پروانه مصرف معقول به منظور برقرار کردن و تثبیت حقابه‌های کشاورزان استان از طریق منابع آب سطحی مانندچشمه‌ها و قناتها درسطح استان مورد تاکید است.
وی با اشاره به اینکه ضعف و مشکل صدور پروانه معقول برای کشاورزان مانع توسعه سامانه نوین و افزایش بهره‌وری شده بود، گفت: توسعه سامانه نوین آبیاری در منابع آبی سطحی به منظور کاهش این وابستگی و افزایش بهره‌وری در حوزه منابع آبهای سطحی به خصوص قناتها و چشمه‌ها ضروری است.
رییس سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری افزود: چشمه‌ها و قناتها از منابع اصلی و قدیمی کشاورزی هستند، که باید به استفاده بهینه از این منابع در راستای توسعه بخش کشاورزی و امنیت غذایی توجه ویژه شود.
۵۸ درصد اراضی کشاورزی تحت پوشش آبیاری نوین
رییس سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری با اشاره به ضرورت سامانه‌های نوین در بخش کشاورزی از تجهیز بیش از ۵۸ درصد از اراضی استان به تجهیزات ابیاری نوین خبر داد.
برزگر گفت: گسترش سامانه نوین آبیاری و آبیاری هوشمند در حوزه کشاورزی یکی از روش‌های مهم در شرایط کم‌آبی و سازگاری با این شرایط است که از برنامه‌ها و اولویت‌های اصلی سازمان جهاد کشاورزی استان است.
وی با بیان اینکه بیش از ۶۹ هزار و ۵۰۰ هکتار از اراضی استان به سامانه‌های نوین آبیاری مجهز شده‌اند، افزود: با اجرای سامانه نوین آبیاری متوسط پتانسیل افزایش راندمان کاربرد (داخل مزرعه) آبیاری حدود ۴۴ درصد، حداقل پتانسیل افزایش عملکرد محصول حدود ٣٠ درصد، حداقل پتانسیل کاهش مصرف سم و کود شیمیایی حدود ٣٠ درصد و متوسط پتانسیل کاهش مصرف انرژی(درمنابع آب زیرزمینی) حدود ٢٥ درصد است که نشان از کاربردی بودن اجرای این سامانه‌ها در سطح مزارع و باغات دارد.
برزگر همچنین به ضرورت هوشمند سازی سامانه‌های نوین آبیاری اشاره کرد و افزود: طرح هوشمند سازی سامانه‌های نوین آبیاری به صورت آزمایشی (پایلوت)در ۱۸ استان کشور اجرا می‌شود که در استان چهارمحال و بختیاری نیز در شهرستان‌های فارسان و بروجن در حال اجراست.
مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان بیان داشت: بر اساس آمارها به ازای اجرای هر هکتار سامانه آبیاری نوین چهار هزار و ۴۰۰ متر مکعب در مصرف آب صرفه جویی می‌شود.
غلامرضا ذاکری در این خصوص افزود: در شرایط کم‌آبی نقش موثری در کاهش مصرف آب در حوزه کشاورزی دارد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری گفت: ۵۸ درصد از زمین‌های کشاورزی این استان برابر ۶۹ هزار هکتار به شبکه آبیاری نوین مجهز شده است و میانگین تجهیز زمین‌های کشاورزی کشور به شبکه آبیاری نوین ۳۰ درصد است.
سیروس بیک‌بکان مجموع تولیدات بخش کشاورزی چهارمحال و بختیاری در سال گذشته را یک‌میلیون و ۶۵۰ هزار تن دانست و افزود: از این میزان یک میلیون و ۵۰ هزار تن محصولات زراعی و ۲۳ هزار تن محصولات باغی است.
به گزارش ایرنا، با وجود گذشت ۹ روز از فصل زمستان، بارش مطلوب و اثرگذار در چهارمحال و بختیاری دیده نشده است.