به گزارش ایرنا، افزایش دمای هوا طی سال‌های اخیر به ویژه در ماه‌های سرد سال پیامدهای مختلفی دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها کاهش ذخایر برفی است. این روزها اگر از هر نقطه‌ای در مازندران به ارتفاعات این استان بیندازیم کاهش میزان پوشش برف را می‌بینیم. اتفاقی که به دلیل افزایش دمای هوا رخ داده و سبب شده که از یک سو بارش‌ها در ارتفاعات عمدتا به جای برف به صورت باران رقم بخورد و از سوی دیگر همان میزان برفی هم که گاهی در مناطق کوهستانی می‌نشیند به سرعت ذوب شود.
کاهش ذخایر برفی آن‌قدر در هفته‌های اخیر به طور برجسته مشاهده شده که مدتی است در فضای مجازی هم تصاویری توسط کاربران در این زمینه منتشر و دست به دست می‌شود. یکی از مهم‌ترین و شاخص‌ترین آن‌ها هم تصویری از قله دماوند است که در روزهای اخیر ثبت شده و خالی بودن دامنه‌های این کوه که دست‌کم در این روزها باید به قول ملک‌الشعرا «دیو سپید پای دربند» باشد را نشان می‌دهد. خبری از سپیدپای و سفیدپوش بودن دماوند نیست.
کاهش چشمگیر ذخایر برفی
این وضعیت را می‌توان در سایر مناطق مرتفع مازندران نیز دید. البته روند کاهش مساحت مناطق پوشیده از برف در ارتفاعات مازندران از چند سال پیش آغاز شد و اکنون به وضعیت نگران‌کننده‌ای رسیده است. برای درک بهتر میزان افت ذخایر برفی مازندران کافی است نگاهی به آمارها و خبرهای منتشر شده سال‌های قبل داشته باشیم.
به استناد آمارهای منتشر شده در خبرها، زمستان ۱۳۹۵ مساحت مناطق پوشیده از برف در ارتفاعات مازندران یا به عبارتی وسعت ذخایر برفی مازندران حدود ۱۳ هزار کیلومتر مربع بود. اما این رقم در حال حاضر طبق آمارهای موجود به شدت کاهش یافته است.
به گفته مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای مازندران، با توجه به این‌که بارش برف در ارتفاعات چندان سنگین نیست و ضخامت برف نشسته در این مناطق عمق زیادی ندارد، افزایش دمای هوا سبب می‌شود که به سرعت این ذخایر برفی ذوب شوند.
فرهاد خلردی به خبرنگار ایرنا می‌گوید: پاییز امسال میانگین دمای هوای استان نسبت به دوره درازمدت ۴.۴ درجه افزایش یافت. این افزایش دمای هوا در روزهای سرد سال چنین پیامدهایی را به دنبال دارد. اکنون ذخیره برفی زیادی نداریم و همین مقدار برف موجود هم با توجه به گرمای هوا معلوم نیست ذخیره بماند یا ذوب شود.
برف به روایت آمار
بر اساس داده‌هایی که هواشناسی مازندران در اختیار ایرنا قرار داد، پوشش برف امسال به‌طور قابل ملاحظه‌ای نسبت به سال گذشته و سال ۱۴۰۰ کاهش یافت. طبق این آمارها در حال حاضر حدود ۳.۲ درصد مساحت استان یعنی حدود ۷۶۳ کیلومتر مربع پوشیده از برف است. اما در زمان مشابه سال ۱۴۰۱ پوشش برفی استان حدود ۵.۳ درصد مساحت استان معادل یک‌هزار و ۲۶۳ کیلومتر مربع را در برداشت.
آذر امسال در ایستگاه‌های کوهستانی آلاشت، سیاه‌بیشه، کجور و بلده به ترتیب ۱۲، هشت، یک و یک سانتیمتر برف گزارش شد. در حالی که آذر ۱۴۰۱ در ایستگاه‌های کوهستانی رینه، آلاشت، کجور و بلده به ترتییب ۸.۲۲، ۱.۸، ۴.۴ سانتیمتر بارش برف ثبت شد.
تقابل برف و باران
وضعیت ذخایر برفی در ارتفاعات مازندران در حالی نامساعد است که بارندگی‌های پاییزی در مازندران امسال نسبت به سال گذشته و حتی نسبت به دوره درازمدت شرایط مطلوبی داشت. بر اساس آمارهای رسمی پاییز امسال میانگین ۲۳۶.۵ میلیمتر بارندگی در مازندران ثبت شد که ۵۷ درصد بیشتر از پاییز ۱۴۰۱ و هشت درصد بیشتر از آمار میانگین پاییز مازندران در دوره درازمدت است. این بارندگی‌ها طبیعتا روی آمارهای منابع آبی استان تاثیر مثبتی گذاشت. برای نمونه ذخیره سدهای استان را در پایان پاییز به ۱۵۳ میلیون متر مکعب رساند که ۲۵ درصد بیشتر از آمارهای پایان پاییز ۱۴۰۱ است. یا آورد رودخانه‌های مازندران در پاییز امسال نسبت به پاییز ۱۴۰۱ حدود ۴۲ درصد بیشتر شد.
اما با توجه به وضعیتی که برای ذخایر برفی مازندران پیش آمده و اکنون در ارتفاعات این استان مشاهده می‌شود، این افزایش آماری بارندگی‌ها نمی‌تواند تضمین‌کننده مناسبی برای بدون چالش بودن مازندران در بهار و تابستان ۱۴۰۳ باشد.
این موضوع را مدیرکل هواشناسی مازندران نیز تایید می‌کند و به خبرنگار ایرنا می‌گوید: امسال در ارتفاعات استان تقریبا بارشی که بتوان آن را برف محسوب کرد نداشتیم. منظور برفی است که بنشیند و یخ بزند و برای مدتی طولانی بماند. برف‌هایی که می‌بارد بسیار سبک است و چند روز بعد که هوا گرم می‌شود ذوب شده و عملا چیزی نمی‌ماند.
سید محمدرضا رضوی می‌افزاید: دلیل این‌که در ارتفاعات برف خوبی نبارید مشخص است. گرمایش زمین و افزایش دمای هوا در ارتفاعات باعث شده که از یک سو بارش‌ها از حالت برف به باران تبدیل شوند و از سوی دیگر مقدار برف باقیمانده هم به سرعت ذوب می‌شود. ضمن این‌که بارش باران در ارتفاعات منجر به شسته شدن برف‌های موجود در این مناطق نیز می‌شود.
یخچال‌های طبیعی؛ پشتیبان‌های منابع آبی در تابستان
وی با بیان این‌که ذخایر برفی پشتوانه مهم منابع آبی در مازندران برای ماه‌های گرم سال هستند، اظهار می‌کند: در مازندران عمده آب حاصل از بارندگی‌ها وارد رودخانه می‌شود و سپس به دریا می‌ریزد. اما برف در صورتی که در ارتفاعات بنشیند و در اثر سرمای این نقاط فشرده و به یخ تبدیل شود، ذخیره‌ای برای تابستان خواهد شد.
مدیرکل هواشناسی مازندران خاطرنشان می‌کند: برف وقتی بهار و تابستان ذوب می‌شود هم در زمین فرو می‌رود و منابع زیرزمینی را تغذیه می‌کند و هم در رودخانه‌ها را جاری می‌شود. پیامدهای این کاهش ذخیره‌های برفی شاید اکنون به چشم نیاید، اما در بهار و تابستان شاهد پیامدهای آن هستیم. این که رودخانه تلار تابستان امسال خشک شده بود یکی از پیامدهای همین وضعیت و کاهش ذخایر برفی است. رودخانه هراز هم ممکن است زمانی به این روز بیفتد.
رضوی تصریح می‌کند: با این که مرتفع‌ترین کوه‌های خاورمیانه را داریم، اگر یخچال‌ها در ارتفاعات را نداشته باشیم چشمه نداریم. یخچال‌های طبیعی چشمه‌ها را در کوهساران زنده نگه می‌دارند و اگر ذخیره یخچال‌ها تمام شود به این سادگی‌ها قابل شکل گرفتن نیست.
این مسوول درباره احتمال افزایش ذخایر برفی مازندران تا پایان زمستان می‌گوید: پیش‌بینی می‌شود که تا پایان این فصل ۲ یا سه برف مناسب ببارد. اما قطعا ذخایری که طی چند سال اخیر به دلیل گرمای هوا از دست رفت برنمی‌گردد و ممکن است فقط بخشی از آن ذخایر جبران شود.
البته در عین حال که کاهش ذخایر برفی نگرانی‌هایی را بابت وضعیت منابع آبی مازندران در بهار و تابستان سال آینده ایجاد می‌کند، نمی‌توان به افزایش آمار بارش‌های استان طی ماه‌های اخیر هم به طور جدی دل خوش کرد. چرا که بخش زیادی از آب حاصل از بارندگی‌ها به رودخانه‌ها و سپس به دریا می‌ریزد. ضمن این که باید در نظر داشت اثرگذاری کمّی افزایش آمارهای بارندگی در استان با توجه به تغییر روند بارش‌ها و ثبت بارندگی‌های سیل‌آسا، با اثرگذاری کیفی آن متفاوت است. به این معنا که بارندگی‌ها در مازندران طی سال‌های اخیر به دلیل تغییر اقلیم و افزایش دمای هوا از بارش‌های غیرمتمرکز و تدریجی و مستمر چند روزه به بارش‌های ناگهانی و متمرکز تبدیل شده‌اند که منجر به وقوع سیلاب می‌شوند.
افزایش دمای هوا در ارتفاعات که طی سال‌های اخیر به شکل محسوسی رخ داده در حال ذوب کردن ذخایر برفی و یخچال‌های طبیعی است. سیل مرداد ۱۴۰۱ در چالوس که بر اثر ذوب شدن یخچال طبیعی بالادست این منطقه رخ داد و خسارات زیادی هم بر جای گذاشت یکی از پیامدهای افزایش دما در شمال کشور است. در چنین شرایطی با توجه به این‌که امکان پیشگیری از این فرآیند طبیعی وجود ندارد، برنامه‌ریزی برای مدیریت منابع آب در سال آینده و پیشگیری از خسارات ناشی از خشکسالی ضروری است.