مرجعیت و دیپلماسی علمی، فناوری و نوآوری یکی از اولویت‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دولت سیزدهم است که از آغاز اعلام شد و همه معاونت‌ها و سازمان‌های وابسته ماموریت یافتند برای بهبود روابط علمی با کشورهای مختلف تلاش کنند، افزایش تعداد دانشجویان بین‌الملل، برگزاری دوره‌های مشترک آموزشی، بهبود وضعیت همکاری‌های علمی و فناورانه و برگزاری رویدادهای مشترک علمی، پژوهشی و فناوری از جمله این اقدامات در این زمینه به شمار می‌آید. وزارت علوم البته در همین راستا، اهمیت بیشتری به توسعه روابط با کشورهای اسلامی و همسایه داده است.
محمدعلی زلفی‌گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در این مورد گفته است: حدود ۶۳۰ میلیون نفر در کشورهای همسایه ما حضور دارند به همین علت باید ارتباط را با همسایگان قوی‌تر کنیم. اولویت نخست ما در تعامل با دنیا همسایگان هستند. تقویت هر چه بیشتر ارتباط دانشگاه با صنعت در دستور کار وزارت علوم است.
سازمان همکاری اسلامی به عنوان سازمانی معتبر در سطح بین‌المللی که ۵۷ کشور عضو آن هستند، ظرفیت خوبی برای توسعه روابط در همه حوزه‌ها و به‌ویژه علم و فناوری با کشورهای اسلامی است.
کامستک/ COMSTECH (کمیته دائمی همکاری‌های علمی و فناوری سازمان همکاری‌های اسلامی) نیز با هدف توسعه روابط علمی و فناورانه سال ۱۹۸۱ تاسیس شد و ۱۳ شبکه؛ شامل شبکه دانشگاه‌های مجازی جهان اسلام، شبکه علوم و فناوری فضایی جهان اسلام، شبکه توسعه و مدیریت منابع آب جهان اسلام، شبکه اقیانوس‌شناسی جهان اسلام، شبکه پزشکی گرمسیری جهان اسلام، شبکه فناوری اطلاعات جهان اسلام، شبکه کشاورزی زیست‌نمکی جهان اسلام، شبکه پارک‌های علم و فناوری جهان اسلام، شبکه نانوفناوری جهان اسلام، شبکه محیط زیست جهان اسلام، شبکه تحقیقات دانش دامپزشکی جهان اسلام، شبکه منابع انرژی تجدیدشونده جهان اسلام و شبکه مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری جهان اسلام از جمله شبکه‌های زیر نظر این کمیته هستند که برای توسعه علم و فناوری بین کشورهای اسلامی فعالیت می‌کنند.
تاسیس شبکه پارک های علم و فناوری کشورهای اسلامی در ایران در چهاردهمین نشست کمیته دائمی همکاری های علمی و فناوری سازمان همکاری های اسلامی (ژانویه ۲۰۱۱، اسلام آباد)، به تصویب رسید و پارک علم و فناوری گیلان از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری جمهوری اسلامی ایران به عنوان دبیرخانه و محل استقرار این شبکه انتخاب شد.
دبیرخانه شبکه نیز پس از طی مراحل قانونی و تمهید مقدمات، به صورت رسمی توسط دکتر عطاءالرحمن هماهنگ کننده وقت کامستک ۱۷ دی ۱۳۹۰ در پارک علم و فناوری گیلان آغاز به کار کرد. محمود صابری‌مطلق مدیر اجرایی این شبکه است.
صابری‌مطلق مدیر اجرایی شبکه پارک‌های علم و فناوری کشورهای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد فعالیت‌های این شبکه اظهار داشت: این شبکه که در پارک علم و فناوری گیلان مستقر است، یکی از ۱۳ شبکه زیرمجموعه کامستک به شمار می‌آید. کامستک به ریاست محمداقبال چودری در اسلام آباد واقع است، این شبکه ۳۳ پارک علم و فناوری و مرکز رشد از ۲۱ کشور اسلامی و ۳۰ پارک علم و فناوری از ایران را عضو دارد و از شرق آسیا از اندونزی تا غرب آفریقا یعنی سنگال عضو هستند.
وی ادامه داد: ماموریت این شبکه توانمندسازی ستاد یا مدیران و کارشناسان پارک‌های علم و فناوری است و در کنار آن ما منافع خود را با انتقال فناوری و برگزاری فن‌بازارهای کشورهای اسلامی دنبال می‌کنیم. رویدادهایی مانند رویداد سرمایه‌گذاری را سال گذشته در شهر وان ترکیه برگزار کردیم تا شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی محصولات خود را در این رویدادها ارائه دهند؛ اما با این شرط که اصل فناوری در ایران بماند و تکمیل محصول در کشور دیگر اتفاق افتد.
امسال هم با توجه به محدودیت‌های مالی هدف گذاری کردیم تا ادبیات پارک‌های علم و فناوری را در کشورهای مستعد راه‌اندازی کنیم. این رایزنی‌ها را با کشورهای اوگاندا و نیجریه انجام داده‌ایم تا رویدادهایی را برای توانمندسازی این کشورها و برای نمونه در قالب ورک‌شاپ سال آینده برگزار کنیم.
مدیر اجرایی شبکه پارک‌های علم و فناوری کشورهای اسلامی در مورد دلیل منتقل نشدن فناوری در برخی کشورهای اسلامی نیز اظهار داشت: بیشتر کشورهای اسلامی به‌تازگی سراغ توسعه پارک‌های علم و فناوری رفته اند و هنوز با این ادبیات آشنا نیستند. البته برای نمونه در کشور پاکستان تعدادی پارک علم و فناوری و مراکز رشد در دانشگاه‌های این کشور تاسیس شده است.
صابری‌مطلق ادامه داد: ما هم از معاون وزیر علوم پاکستان و رییس چند دانشگاه مانند دانشگاه ناست (NUST) این کشور دعوت کردیم و برای یک تور فناوری به ایران آمدند. کشورهای اسلامی در این زمینه ضعیف هستند و کشورهایی هم که قوی هستند؛ مانند امارات متحده عربی یا قطر بیشتر نیروهای متخصص خارجی مدیریت را برعهده دارند.
مالزی، ترکیه و ایران کشورهای پیشرفته و مستقل در زمینه فناوری
وی افزود: برای نمونه قطب فناوری شهر مصدر (Masdar City) امارات متحده عربی یا پارک علم و فناوری قطر بسیار پیشرفته است؛ ولی همانطور که گفتم یا سیاست گذاری یا مدیریت را متخصصان اروپایی انجام می‌دهند، پول زیادی هم هزینه کرده‌اند و جذب فناوری هم از سمت ما به این مناطق بالا بوده یعنی شرایط و فضا را طوری فراهم کرده‌اند که جذابیت ایجاد شده است. بنابراین ما باید راهکاری بیابیم و امکانات و زیرساخت‌های خوبی به فناوران بدهیم تا آنها را حفظ کنیم.
مدیر اجرایی شبکه پارک‌های علم و فناوری کشورهای اسلامی توضیح داد: مالزی و ترکیه در میان کشورهای اسلامی وضعیت خوبی دارند، کشور تونس هم رو به رشد است و اگر بخواهیم سه کشور خوب را بیان کنیم که مستقل هستند و پیشرفت خوبی در این زمینه داشته‌اند،؛ مالزی، ترکیه و ایران بوده و بقیه کشورهای اسلامی در حال توسعه هستند.
کشورهای اندونزی، عمان، بنگلادش و پاکستان در حال توسعه هستند و برخی هم یا بسیار ضعیف هستند یا اگر زیرساختی به نام پارک علم و فناوری و مرکز رشد دارند، این مراکز فعال نیست. برای نمونه اوگاندا پارک علم و فناوری دارد ولی فعال نیست و ما قصد داریم این پارک را فعال کنیم یا با نیجریه رایزنی کردیم تا نمایشگاه دستاوردهای فناورانه را برگزار کند و این رسالت را برای کشورهای اسلامی انجام می‌دهیم.
صابری‌مطلق ادامه داد: مسیر توسعه فناوری هم با این کشورها سخت است و از طرف دیگر هم کشورهای اروپایی پیشرفته هستند و با محدودیت‌های کمتر و سرمایه گذاری نامحسوس با دید بهره‌برداری بلندمدت با این کشورها همکاری فناورانه می کنند، ما هم باید همین دید را داشته باشیم.
وی تاکید کرد: باید بدانیم اگر هزینه می‌کنیم در کوتاه‌مدت انتظار برگشت نداشته باشیم و بهره‌برداری بلندمدت را در نظر بگیریم. باید بحث دیپلماسی فناوری و نفوذ فناوری را در نظر بگیریم؛ زیرا فناوری که نفوذ کرد، فرهنگ هم به دنبال آن می‌رود.