فردی که بتواند تصمیم‌های آگاهانه و معمولا درستی درباره دخل‌وخرج، پس‌انداز و سرمایه‌گذاری خود داشته باشد، «سواد مالی» دارد. به طور کلی «سواد مالی» به دانش و مهارت‌های مرتبط با روش‌های تصمیم‌گیری درباره پول اشاره می‌کند که می‌توانند رفاه مالی افراد را ایجاد و تنظیم کنند.
در دنیایی که محصولات مالی متنوع، بازارهای سرمایه‌گذاری گوناگون و ابزارهای مختلف پولی وجود دارند، یادگیری سواد مالی یک ضرورت است. اینکه بدانیم در انتخاب شغل چگونه عمل کنیم، درآمد خود را چگونه مصرف کنیم، چگونه بتوانیم پس‌انداز کرده و برای سرمایه‌گذاری سراغ چه بازاری برویم، پرسش‌هایی است که با کسب دانش و مهارت در زمینه سواد مالی میتوان به آنها پاسخ داد.
سواد مالی موضوعی نیست که فقط برای شاغلان یا در طول دورانی که شاغل هستیم اهمیت داشته باشد. همه افراد جامعه در هر سن و با هر فعالیتی به یادگیری سواد مالی نیاز دارندچه کسانی باید سواد مالی داشته باشند؟
برای آشنایی با سواد مالی لازم نیست اقتصاددان بوده یا تحصیلات خود را در زمینه مدیریت مالی دنبال کنیم. یادگیری چند اصل در زمینه بودجه فردی و خانوار، مدیریت درآمد و هزینه، پول، تورم، پس‌اندازی و سرمایه‌گذاری، وام و بدهی، بیمه و بازنشستگی و نیز مجهز شدن به اطلاعتی که هر فرد نیاز دارد تا خود را در برابر کلاهبرداری و فریب مالی محافظت کند، برای همه افراد در سنین مختلف و سطح تحصیلات متفاوت، همان چیزی است که به آن سواد مالی می‌گوییم.
با یادگیری سواد مالی، توانایی تصمیم‌گیری آگاهانه در زمینه‌های اقتصادی را به دست خواهیم آورد. خواهیم توانست برنامه‌ریزی بلندمدتی برای درآمد و هزینه‌های خود داشته باشیم به‌طوری که در بلندمدت سطح رفاه خود و خانواده‌مان را بهبود بدهیم. یاد می‌گیریم چگونه از بدهکار ماندن و بدهی داشتن با اینکه قرض می‌گیریم و وام دریافت می‌کنیم دور بمانیم. همچنین می‌توانیم درباره دوران بازنشستگی و تأمین مالی بخشی از زندگی که در آن دیگر شاغل نیستیم به درستی تصمیم بگیریم.
یادگیری سواد مالی علاوه بر منافع فردی، منافع اجتماعی نیز به همراه دارد که در نهایت عموم افراد از فواید و منافع آن بهره‌مند می‌شوند. در چنین جامعه‌ای، تصمیم‌های هیجانی در زمینه امور مالی و اقتصادی کمتر دیده می‌شود. با اینکه محیط اقتصاد کلان بخشی از دلیل برخی از صف‌هایی است که جلوی صرافی‌ها، جلوی طلافروشی‌ها و حتی بعضی از نمادهای بورسی ایجاد می‌شوند اما ارتقای سواد مالی نیز در جمع شدن بخشی از این صف‌ها تاثیرگذار باشد.
سواد و هوش مالی، ارتباط عقلانی بین درآمد و هزینه را مشخص می‌کند و هر چه قوی‌تر باشد، برای خلق اندیشه‌هایی که منتهی به پول زیادتر، معاملات درست‌تر و به‌جا، تعیین شرایط مالی مطلوب با هدف جمع‌آوری و اندوختن پول یا هزینه‌کردن آنها و یا راهکارهایی برای گذشتن از چالش‌های مالی به ما کمک می‌کند. این نکته را هم باید در نظر داشت که آموزش سواد مالی فقط برای خانواده‌های کم‌درآمد نیست و برای خانواده‌هایی که از نظر مالی در شرایط مطلوبی هستتند نیز بسیار مهم است.
سواد مالی چگونه با زندگی روزانه ما مرتبط می‌شود؟
سواد مالی موضوعی نیست که فقط برای شاغلان یا در طول دورانی که شاغل هستیم اهمیت داشته باشد. همه افراد جامعه در هر سن و با هر فعالیتی به یادگیری سواد مالی نیاز دارند. در سواد مالی از دانش و مهارتی صحبت می‌شود که از راه‌های مختلف بر زندگی هر روزه ما مرتبط می‌شود.
مدیریت دخل‌وخرج یا به عبارت دیگر، بودجه فردی و بودجه خانوار یکی از مواردی است که با زندگی هر روز ما سر و کار دارد: چه چیزی را بخریم، چه زمانی بخریم، چه زمانی شغل خود را تغییر دهیم؟ چگونه درآمد و هزینه متناسبی داشته باشیم، چگونه برای هزینه‌های غیر منتظره آمادگی داشته باشیم.
مورد دیگر، آشنایی با اعداد و ارقامی است که در اخبار می‌شنویم و بر زندگی مالی و اقتصادی ما تأثیرگذارند. نرخ سود، نرخ سپرده، نرخ بهره... اینها اعدادی هستند که در خبرها می‌شنویم و کارشناسان تحلیل‌هایی را برای آنها ارائه می‌دهند اما اینکه چگونه هر فرد یا خانوار را تحت تأثیر قرار می‌دهد و لازم است در برابر تغییرات هر کدام از آنها چه رفتاری در پیش بگیریم؛ مواردی هستند که با سواد مالی خواهیم آموخت. تصمیم‌گیری درباره پس‌انداز و سرمایه‌گذاری، تصمیم‌گیری درباره اینکه در چه بازاری به عنوان مثال سهام، طلا، ارز یا مسکن سرمایه‌گذاری کنیم و همچنین پس از انتخاب بازار، از چه ابزارهایی بهره‌مند شویم نیز در زمینه سواد مالی هستند.
ارتقای توانمندی دانش‌آموزان در عرصه‌های مالی و کارآفرینی و همچنین افزایش مهارت مدرسان و معلمان در این عرصه، از جمله موارد مهمی است که نهادهای ذیربط باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشندسواد مالی در مدارس
ارتقای توانمندی دانش‌آموزان در عرصه‌های مالی و کارآفرینی و همچنین افزایش مهارت مدرسان و معلمان در این عرصه، از جمله موارد مهمی است که نهادهای ذیربط باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشند. یکی از نهادهایی که در این سال‌ها بحث سواد مالی را به خود معطوف کرده، بازار بورس و اوراق بهادار است.
به‌تازگی سازمان بورس(شرکت اطلاع‌رسانی و آموزش) و اداره کل آموزش و پرورش شهرستان‌های استان تهران، با هدف ارتقای توانمندی دانش‌آموزان در عرصه‌های مالی و کارآفرینی و همچنین افزایش مهارت مدرسان در ارائه خدمات آموزشی در حوزه سواد مالی، تفاهم‌نامه همکاری امضا کردند.
از جمله موارد مهم این تفاهم‌نامه، تدوین و بازنگری استانداردهای آموزش سواد مالی و تربیت اقتصادی و حرفه‌ای با در نظر گرفتن سند ملی تحول بنیادین آموزش‌وپرورش و مأموریت‌های سازمان در جهت ارتقای سواد مالی در کشور است. «آموزش سواد مالی به دانش‌آموزان مقاطع تحصیلی مختلف، تربیت مدرسان سواد مالی در قالب دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی، استفاده از ظرفیت‌ها و امکانات علمی و اجرایی طرفین برای افزایش کیفیت دوره‌های آموزشی، تدوین محتوای آموزشی در قالب جزوه‌های آموزشی و کتاب‌های درسی و ارائه وسایل کمک‌آموزشی برای استفاده مدرسان و دانش‌آموزان و همچنین ایجاد پایگاه داده از مدرسان سواد مالی و دانش‌آموزان دریافت‌کننده آموزش» از دیگر موارد مهم تفاهم‌نامه یاد شده است.
براساس این تفاهم‌نامه، قرار است در قالب کارگاه‌های آموزشی، درس به درس توضیح داده شود که چگونه یک معلم می‌تواند از طریق بازی و فعالیت‌های عملی، سواد مالی و همچنین مهارت‌های حرفه‌ای کسب‌وکار را به دانش‌آموزان آموزش دهد تا آنها به صورت عملی و مهارتی مسائل را آموزش ببیند.
شروع این گام بزرگ برای ایجاد تحول در سواد مالی دانش‌آموزان، نیازمند حمایت و همراهی دیگر بخش‌های آموزشی و دانشگاهی و البته، نهادها و بخش‌های مالی کشور است تا عرصه آموزش سواد مالی در کشور، خارج از بحث تئوری، به صورت عملی و کارگاهی گسترش یابد.