به گزارش خبرنگار سینمای ایرنا، جلسه نمایش و نقد و بررسی فیلم سینمایی «ضد»، محصول سازمان سینمایی سوره، با حضور امیرعباس ربیعی کارگردان فیلم، محمد رحمانی پژوهشگر تاریخ در دانشگاه امام صادق (ع) برگزار شد.
پس از نمایش فیلم، امیرعباس ربیعی کارگردان «ضد» در نشست نقد و بررسی اثر عنوان کرد: تاریخ معاصر همواره دغدغه من بوده است؛ به ویژه که به لحاظ سینمایی جذابیت بسیار دارد. ما در کشوری زندگی می‌کنیم که سیر تحولی زیادی دارد و هرکدام سوژه جذابی برای فیلم‌های سینمایی هستند. از سوی دیگر فهم تاریخ برای تحلیل مسایل حال هم به شدت موثر است و تاریخ کمک می‌کند که انسان‌ها با پدیده‌های جدی مواجهه عمیق‌تری داشته باشد. من تاریخ را در فیلم «لباس شخصی» و «ضد» پیگیری کردم.
وی درباره حادثه هفتم تیر و شخصیت شهیدبهشتی اظهار کرد: مساله نفوذ یک مساله جدی در کشور ماست؛ هرچند که سهوا یا عمدا افراد صاحب قدرت سعی در جدی تلقی نکردن مساله نفوذ دارند. دستگاه‌ها تاکیدشان بر این است که نفوذ زیاد جدی گرفته نشود. ما برعکس فکر می‌کنیم. این صحبت من نقل مضمون شهید لاجوردی است؛ زمانی که شهادت شهید رجایی را آقای لاجوردی پیگیری می‌کردند، گفتند: وقتی یک نفر که دبیر شورای امنیت ملی است و سازمان تصمیم می‌گیرد او را مهره بمب‌گذاری دفتر ریاست جمهوری کند، طبیعتا مهره‌های عظیم‌تر و جدی‌تری وجود دارد و او آخری نبوده است. پرونده شهیدرجایی نیز هنوز مختومه نشده است. نفوذ دغدغه شخصی من است که باید برای هنر و هنرمندان ما جدی تلقی و فیلم ساخته شود تا برای مردم جا بیفتد.
ربیعی درباره فیلم توقیفی «لباس شخصی» گفت: موضوع این اثر، ضربه به حزب توده است؛ حزبی که خود را پیرو خط امام معرفی و از جمهوری اسلامی و قانون حجاب حمایت می‌کردند. توده همواره موضع نزدیک به تفکر مکتب امام و جمهوری اسلامی راداشت اما بعدا متوجه شدیم که خود توده‌ای‌ها نفوذی بودند، جاسوسی شوروی را می‌کردند و تا عالی‌ترین مقام ارتش نظامی ما نفوذ داشتند. در فیلم «لباس شخصی» به صراحت گفته می‌شود کسی که در خیابان اسلحه دارد، آدم‌ها را می‌کشد و علنا وارد فضای مسلحانه شده است، دیگر منافق نیست. منافق کسی است که در ظاهر درود بر خمینی می‌گوید. این مسایل همواره برای من مهم بوده است چون دغدغه انقلاب اسلامی و تاریخ را دارم و می‌خواهم برای جامعه هنری و مردم عزیزمان جدی تلقی شود.
این کارگردان درباره بازی مهدی نصرتی در نقش «سعید»، مطرح کرد: مهدی نصرتی را از زمان ساخت «لباس شخصی» که نقش اصلی را بازی کرده است، می‌شناسم و معتقدم هنرمند بااستعدادی است. این بازیگر از پس آنچه که من از کاراکتر «سعید» در فیلم می‌خواستم به خوبی برآمده و نقش را درست جلو برده است.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با اشاره به اینکه وقتی برای ساخت فیلم «ضد» دعوت شد، فیلمنامه آماده بود، بیان کرد: فیلمنامه این اثر عاشقانه بود و رگه‌های سیاسی کمی داشت و همچنین نقش یک فیلمنامه هم اساسا «سعید» نبود. من در گفتگو با تهیه‌کننده اثر محمدرضا شفیعی به این نکته تاکید کردم که چون مساله نفوذ در فیلمنامه مطرح است، آن را کارگردانی می‌کنم؛ به شرطی که بازنویسی شود. خواسته‌ام این بود که فیلم از حال و هوای عاشقانه به سمت فیلمِ جدیِ سیاسی برود چون احساس می‌کنم فیلم سیاسی را بهتر می‌سازم. ما تا جایی که می‌شد با نویسنده هماهنگ شدیم و طبیعتا سعی کردم رابطه عاطفی را درست اجرا کنم.
وی درباره روند داستان فیلم و میزان انطباقش با واقعیت عنوان کرد: اصولا در ساخت فیلم داستانی، اقتباسی از واقعیت وجود دارد اما در فیلم‌سازی نباید واقعیت مو به مو روایت شود چرا که واقعیت‌های رخ داده در ایده جذاب است اما در جزییات بار دراماتیک ندارند. اگر روایت مو به مو و تاریخی باشد، باید فیلم مستند از آن بسازیم.
کارگردان «ضد» افزود: چیستی ماجرای تاریخی نباید تحریف شود اما چگونگی‌اش جای پرداخت دارد. ما با یک فیلمی مواجه هستیم که به تاریخ وفادار و وجود یک نفوذی غیر از کلاهی در حزب جمهوری، در حد تحلیل است که سند قطعی هم برای آن وجود ندارد. شخصیت «سعید» کاملا شخصیت تخیلی است.
نمادسازی کاراکترهای فیلم از اعضای مجاهدین خلق برایمان بسیار مهم بود و برای همین «ناصر»، «منیژه» و «سعید» هرکدام نماینده طیفی از مجاهدین خلق هستند.
ربیعی درباره اکران نشدن «ضد» به مدت دو سال و توقیف فیلم «لباس شخصی» بیان کرد: «ضد» مشکل ممیزی برای اکران نداشت. فیلم در سال ۱۴۰۰ ساخته و در جشنواره هم نمایش داده شد و با توجه به اتفاقات ۱۴۰۱، ترجیح پخش‌کننده اثر این بود که در فضایی آرامی فیلم اکران شود تا خوشبختانه این اثر در پاییز و همزمان با روز دانشجو که مخاطبان جدی فیلم هستند، روی پرده سینماها رفت.
وی ادامه داد: من هنوز نمی‌دانم که چرا فیلم «لباس شخصی» اکران نمی‌شود و از این مساله ناراحتم. هیچ نهادی فیلم را توقیف نکرده و دو یا سه نفر مانع اکران فیلم شدند. آن افراد یا فیلم را دوست ندارند یا دچار سوتفاهم شده‌اند. فیلم «لباس شخصی» عملا توقیف است و برای همین من در مصاحبه‌ام گفتم تنها راه اکران، این است که شخص رهبری فیلم را ببیند. من می‌خواهم تکلیف خودم در فیلم معلوم شود.
در بخش دیگری از این نشست، محمد رحمانی پژوهشگر تاریخ درباره فیلم «ضد» عنوان کرد: من در صداوسیما از این فیلم دفاع کردم چراکه مخاطبش، مخاطب عمومی است. رفتن به سراغ سوژه‌های تاریخی برای ساخت اثری سینمایی یک فرصت برای تاریخ است. طبیعتا ما با مستند مواجه نیستیم و درام داریم و ممکن است خطاهای تاریخی فیلم در ذهن عوام به عنوان بدیهیات ذخیره شود. نقد من به فیلم نیست، به روایت تاریخی است. فیلم در هدف خودش که انزجار عمومی از سازمان مجاهدین خلق است، کاملا موفق عمل کرده.
وی ادامه داد: سازمان تا روز ۳۰ خرداد به دنبال درگیری با حاکمیت نبود؛ نه که بگوییم آنها انسان‌های خوبی بودند، خیر. آنها تاکتیک داشتند. سازمان مقابل هژمونی یعنی امام خمینی (ره) است. امام (ره) روی دست میلیون‌ها انسان به تهران آمد اما آنها با ۱۵۰ نفر معتقد بودند که امام (ره)، انقلاب آنها را از آنها گرفته است.
این پژوهشگر تاریخ تاکید کرد: می‌توانیم بگوییم که هفتم تیر ماه جنگ بر سر مواضع بود. سازمان در آن بازه زمانی به دنبال درگیری نبود؛ بلکه می‌خواست از سازمان‌های رسمی سیاسی برای گسترش سازمان خود استفاده کند. سازمان در آن بازه به شدت از امام (ره) تمجید می‌کرد، عکس ایشان را در صفحه اول روزنامه‌شان زدند و اولین بسیج توده امام (ره) را تشکیل دادند.
وی افزود: البته در «ضد» سازمان به گروه مافیایی تقلیل پیدا کرده است. گفتمان مجاهد نهم‌البلاغه و قرآن بود نه چپ. رجبی در ۳۰ خرداد با واقعه عاشورا جوانان را به کف خیابان آورد. بسیاری از افراد منافق به گونه‌ای اقناع شده بودند که حتی زیر شلاق هم به صحبت در نمی‌آمدند. من از دانشجویان انتظار دارم، یک لایه عمیق‌تر منافق را ببینند. استراتژی سازمان کپی از ۲۲ بهمن سال ۱۳۵۷ بود. سازمان معتقد بود کشته شود اما خون کسی ریخته نشود و می‌خواست با معصومیت، هژمونی را از بین ببرد.
رحمانی با تاکید بر اینکه نادر سلیمانی کاراکتر «ناصر» را به خوبی اجرا کرده است، بیان کرد: «ناصر» در فیلم فرد میانسالی است؛ در حالی که راس سازمان در آن دوره جوانان بودند. حتی می‌توان گفت یکی از جاذبه‌های سازمان همین جوانانی بودند که آن را اداره می‌کردند. شاید افراد میانسالی در میان آنها هم بود اما نقش اساسی نداشتند و مانند پدر و مادر در میان اعضای حزب زندگی می‌کردند.
وی درباره حضور شهید بهشتی در فیلم اظهار کرد: شهید بهشتی که امروز تصور می‌کنیم با شهید بهشتی واقعی متفاوت است؛ الان لیبرالیسم و آزادی مُد شده و ما هم دوست داریم فقط آن وجه از ایشان را ببینیم. بهشتی واقعی در آن روز شخصی است که رییس دستگاه قضا و نظام را طراحی کرده است.
در ادامه این نشست، ربیعی درباره ارتباط بین تاریخ‌پژوهشان و سینماگران بیان کرد: نزدیک شدن فیلمسازان به تاریخ‌پژوهان لازمه سینماست که بعد از پخش فیلم تاریخ‌پژوهان علیه فیلم موضع نگیرند. از سمت دیگر فهم سینما برای تاریخ‌پژوهان لازم است یعنی مواجهه ما با فیلم سینمایی، نباید به طوری باشد که تمام تاریخ‌ها و روایت‌ها واقعیت باشد. شکل مواجهه من در «لباس شخصی»، امنیتی و از لحاظ تاریخی فیلم درست است. اما ما در «ضد» می‌خواهیم بگوییم سازمان مجاهدین برای رسیدن به اهدافش مردم را کشته است.
وی درباره گنگی شخصیت «سعید» گفت: «سعید» در همه جای فیلم دروغ می‌گوید و در حال ادا درآوردن است اما تنها جایی که صادقانه بازی می‌کند، دوست داشتن «بیتا»ست. «سعید» نمادی از مسعود رجوی است، شاید او خود را ایدئولوژیک و نظری نشان می‌دهد اما همه چیز به شهوت قدرت و جاه‌طلبی‌اش برمی‌گردد که بیمارش کرده است. علت ترور نشدن «سعید» در فیلم، نابود نشدن نامش است و اینکه می‌خواهد به قدرت برسد.
ربیعی با تاکید بر اینکه مخاطب در «ضد» با ضد قهرمان طرف است، عنوان کرد: فیلم‌های کلاسیک دو مدل هستند، گاهی ما با یک شخصیت الگو مواجه هستیم که اگر موفق شود پایان خوش و اگر به هدفش نرسد با پایان تراژیک مواجه هستید. برخی از فیلم‌ها ضد قهرمان دارند یعنی سقوط یک آدم را روایت می‌شود که به آن آنتوگونیزم می‌گویند.
وی در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: فیلم در مقام شهید بهشتی نیست حتی در مقام تعریف حزب جمهوری هم نیست. این فیلم در مقام نفوذ و شکل‌دهی به نفوذ است. همچنین می‌خواهد شمه‌ای از سازمان مجاهدین و طیف‌های مختلف آن را روایت کند.
فیلم سینمایی «ضد» به تهیه‌کنندگی محمدرضا شفیعی، کارگردانی امیرعباس ربیعی و نویسندگی حسین تراب‌نژاد از 15 آذرماه به نمایش عمومی درآمده و این روزها میزبان مخاطبان خود در سینماهای سراسر کشور است.