به گزارش ایرنا، چهارمحال و بختیاری از جمله استان‌هایی است که خود را در مسیر جریان شعری کشور قرار داده است و به نوبه خود در این عرصه به رشد و تعالی این حوزه کمک کرده است.
به گفته برخی از کارشناسان، قدیمی‌ترین اثر منظوم موجود از این استان مربوط به آثار" حسن نافچی" در سال ۸۲۵ قمری است از همین رو می‌توان گفت سابقه مکتوب ادبی در حوزه شعر استان از قرن هشتم است و پس از آن هنر شعر و شاعری در این استان در دوران قاجاریه به بالاترین سطح خود رسید.
در این دوره‌ها شاعرانی چون مقبل قهفرخی، فرخی بروجنی، اختری بروجنی، قطره سامانی، میرزا بلال، عمان و دهقان سامانی، میرزا حبیب دستان بنی(تدوین‌کننده نخستین دستور زبان فارسی)، سید ذاکر، شیدای دهکردی، مجنون دهکردی و آزاده چالشتری از شاعران معروف این استان در عصر گذشته هستند که توانستند نامی برای خود در بین شاعران ایرانی پیدا کنند و در اعتلای این رشته به ویژه در حوزه شعر آیینی نقش ایفا کنند.
رهبر معظم انقلاب سال‌ها پیش در سفر به شهرکرد فرمودند قبل از اینکه چهارمحال و بختیاری را بشناسند، با اشعار عمان و دهقان سامانی آشنایی داشته‌اند.
تاریخچه شعر در چهارمحال و بختیاری
بی‌شک نمی‌توان تاریخ دقیقی را برای اینکه مردم این منطقه از چه زمانی به سرودن شعر و ادبیات روی آودند و این موضوع در بین مردم فراگیر شده است عنوان کرد اما محققان و پژوهشگران حوزه تاریخ و ادبیات معتقدند ریشه ادبیات مکتوب در این منطقه به دوره حکمرانی اتابکان لُر بزرگ بین قرن ششم تا هشتم هجری قمری برمی‌گردد.
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور شهرکرد در همین خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: بر اساس قرائن، قدیمی‌ترین نمونه ادبی مکتوب در استان به دوره حکمرانی اتابکان لُر بزرگ برمی‌گردد چرا که در آن زمان با توجه به وضعیت سیاسی منطقه، رونق زبان و ادبیات فارسی شکل گرفته بود و از هنرمندان حمایت می‌شده است.
حمید رضایی تصریح کرد: بی‌شک پیش از این دوران نیز شعر و ادبیات در منطقه رواج داشته اما بیشتر جنبه ادبیات شفاهی داشته و یا اگر هم اثر مکتوبی وجود داشته به سبب حوادث و رخدادهای مختلف و یا بر اثر گذر زمان از بین رفته از همین رو می‌توان گفت بر اساس قدیمی‌ترین آثار برجا مانده از گذشته نخستین شخصیت در حوزه شعر "نصرالله حسن نافچی" متولد سال ۷۲۵ هجری قمری بوده است.
وی تصریح کرد: پس از آن سابقه شعر مکتوب در منطقه به آغاز دوره صفوی و اشعاری از محمد قهفرخی (مقبل) می‌رسد که شرح و نمونه‌های شعری آن را در اختیار داریم و در سوگ امام حسین(ع) اشعاری از وی بر جای مانده است.
این پژوهشگر برتر حوزه ایران‌شناسی با بیان اینکه از شاعران دوره صفویه اطلاعات جامع و کاملی در دست نیست و تذکره جداگانه و مستقل و اثر مدون از این شاعران وجود ندارد، یادآور شد: بیشتر آثاری که از آن زمان در دست داریم به شکل پراکنده است.
اوج رونق شعر استان در دوره قاجار
رضایی اوج رونق ادبیات فارسی در چهارمحال و بختیاری را مربوط به دوره قاجار اعلام کرد و گفت: در این دوران هم تذکره‌های ( شرح حال شاعران) زیادی در دست است و هم آثار مدون و بیشتری از شاعران این دوران در اختیار داریم.
وی افزود: در کتاب مخزن‌الدُرر عمان سامانی به طور کامل به شرح حال تمامی شعرا و سخنوران استان پرداخته شده است و تذکره‌الشعرای هاتف قهفرخی نیز در همین رابطه وجود دارد.
این استاد زبان و ادبیات فارسی به مشهورترین شاعران استان در دوره قاجار اشاره کرد و گفت: میرزا عبدالوهاب قطره سامانی، میرزا عبدالصمد ملالی دهکردی، میرزا جوادی چهارمحالی، محمدعلی فرخی بروجنی، حیدرعلی سرحدی قهفرخی، میرزا احمد بلال دزکی، بیضاء جونقانی، عمان و دهقان سامانی، ندیم شهرکی، هاتف بروجنی، دفتری بروجنی، برهانی چالشتری و محمد مهدی خان چالشتری از مهمترین و مشهورترین شاعران دوره قاجار به شمار می‌رود.
رضایی به قالب و مضامین شعری دوره قاجار نیز اشاره کرد و گفت: در این دوره قصیده، مثنوی، دوبیتی، رباعی و غزل با مضامینی همچون شعر حماسی، غنایی، تعلیمی، دینی، انتقادی، مرثیه و تعزیه سروده شده است.
وی با بیان اینکه یکی از مضامین اصلی و مهم شعر دوره قاجار در حوزه شعر دینی است، اظهار داشت: در این دوران مراثی و منظومه‌های دینی رواج بسیاری داشته که گنجینه‌الاسرار عمان سامانی را می‌توان از مهمترین نمونه‌های این مضمون نام برد که در باب سوگ و شهادت امام حسین(ع) و یارانش سروده شده است.
این استاد دانشگاه به ادامه روند جریان شعری استان در دوره معاصر نیز اشاره کرد و گفت: در دوره معاصر ما شاهد سرایش اشعاری هم در شعر سنتی و هم نیمایی و سپید هستیم و بر این عقیده هستیم که شعر خوب و فاخر محدود به قالب نیست و در هر قالبی می‌توان اشعار فاخر و باکیفیتی سرود.
رضایی تصریح کرد: در دوران معاصر هم شاعران موفقی را می‌توان نام برد اما با وجود افزایش چشمگیر شاعران و تعدد فعالان این حوزه، شاعران موفق و مشهور در استان اندک‌شمارند هرچند زمینه برای پرورش استعدادهای جوان بسیار است و جریان شکل گرفته در گذشته همچنان ادامه دارد و متوقف نشده است.
شعر و ادبیات گل سرسبد رشته‌های هنری در استان
رییس گروه فرهنگی رسانه‌ای اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی چهارمحال و بختیاری نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه این استان در تمامی رشته‌های هنری نظیر نمایش، هنرهای تجسمی، فیلم و تعزیه ظرفیت‌های بسیاری دارد اما می‌توان گفت با توجه به قدمت و آثار شکل گرفته شعر و ادبیات گل سرسبد رشته‌های هنری استان به شمار می‌رود.
مهدی طهماسبی با بیان اینکه شعر استان در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی روند رو به رشدی را داشته است، افزود: اگرچه در ۲ دهه قبل از انقلاب شاعرانی داشتیم که به سمت محلی‌سرایی رفتند مثل داراب افسر بختیاری و حیدعلی طالب‌پور که با عرصه شعر محلی نام و نشان خوبی از خود برجای گذاشتند اما محلی سرایی بعد از انقلاب اسلامی نیز همچنان تداوم دارد و شعرسرایی با لهجه‌ها و گویش‌های دهکردی، بختیاری، بروجنی، قهفرخی، ترکی و سایر نقاط استان همچنان رونق دارد.
این دکترای ادبیات فارسی با اشاره به شکل‌گیری انجمن ادبی با نام "روز فتح" در سال‌های ابتدایی انقلاب اسلامی، آن را فضای مناسبی برای رونق شعر و ادبیات عنوان کرد و گفت: از افراد موسس و عضو این محفل در حال حاضر وسعت‌الله کاظمیان در قید حیات است و دیگر شاعران فوت کرده‌اند.
طهماسبی، دوران دفاع مقدس را از دیگر عرصه‌های شکوفایی شعر و ادبیات در استان عنوان کرد و گفت: در این دوران نیز شاعران به نامی از جمله اسفندیار ساکنیان، برجیان (مغموم) رحمتیان و شمسعلی منصوری‌فر ظهور و بروز پیدا کردند.
وی دهه ۷۰ و ۸۰ را دوران طلایی شعر در استان طی سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی عنوان کرد و گفت: در این دوران بزرگان و استادانی همچون داراب رییسی، خرم بروجنی و مرید محمدی به پرورش نیروهای جوان پرداختند و شاعران خوش‌ذوقی نظیر محسن احمدی، پانته‌آ صفایی، احمدرضا الیاسی، کبری موسی، معصومه مهری و سیدمهرداد افضلی و محسن دهقانی از شاعران برجسته این دوران به شمار می‌روند و در جشنواره‌ها و رقابت‌های ملی رتبه‌های برتر را کسب کردند.
رییس گروه فرهنگی رسانه‌ای اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی چهارمحال و بختیاری در عین حال با مطرح کردن این موضوع که استعدادیابی در عرصه شعر و ادبیات استان طی سال‌های اخیر کمرنگ شده است، اظهار داشت: در طول این سال‌های اخیر نقش معلمی و استادی در حوزه شعر استان کمتر دیده می‌شود و پرورش استعدادها به قدرت سال‌های گذشته آن نیست.
طهماسبی افزود: با این وجود چشم‌انداز روشنی برای تداوم جریان شعری استان می‌توان ترسیم کرد و می‌توان گفت شعر غالب در استان صرف‌نظر از برخی اشعار که از استانداردهای لازم برخوردار نیست، توانست نقش تعالی‌بخشی خود را در جامعه ایفا کند.
شعر شاعران جوان و کسب عناوین برتر کشوری
یک شاعر چهارمحال و بختیاری نیز در خصوص تحلیل وضعیت کنونی شعر استان به خبرنگار ایزنا گفت: سخن گفتن از جریان‌شناسی شعر استان و بسترهای آن نیازمند بررسی‌های دقیق و پژوهش‌های گسترده‌ای در این باره است به ویژه که این جریان خود در برگیرنده سه شاخه شعر کلاسیک، شعر نو و شعر بومی‌ست و نگاه وسیع‌تری را می‌طلبد.
فرزانه میرزاخانی افزود: اما به طور کلی باید گفت که چهارمحال و بختیاری خاستگاه ادیبان نام‌آوری از جمله عمان، دهقان و قطره سامانی، پژمان بختیاری، آصف قهفرخی، میرزا احمد مهدوی، شیدای دهکردی، بهمن رافعی بروجنی، حیدرآقا طالب‌پور و بسیاری دیگر است و در کنار آن این استان شاعرخیز در رویدادهای ادبی سه دهه اخیر نیز همواره خوش درخشیده است.
وی تصریح کرد: از آنجا که هر "چگونه"ای، "چرا"یی در قفا دارد؛ بی‌شک تنومند بودن درخت شعر استان مرهون دلایلی‌ست که در ادامه به ۲ مورد آن اشاره می‌شود؛ در این سه دهه شکل‌گیری انجمن‌های ادبی در هر شهر که در راس آنها شاعرانی آزموده و پرورده بود دسترسی نوباوگان شعر به انجمن‌های ادبی را آسان کرد و نسل بعدی شاعران جوان را از آب و گل درآورد که چند تن از آنها در جریان‌سازی شعر جوان بی‌اثر نبوده‌اند از آن نسل، مرحوم علی اخگر و پانته‌آ صفایی مثال زدنی‌اند.
نامزد چهارمین جایز ملی غزل "حسین جلال‌پور" اظهار داشت: در راس انجمن‌های ادبی استان پیشکسوتانی سپیدموی با زبان شعری جوان حضور داشتند. زبان جوان و امروزی شاعران پیشکسوت سه دهه اخیر نظیر استاد غضنفر برزگر، استاد مرادعلی توکلی و مانایاد استاد مرید محمدی و دیگر استادان الگوی مناسبی برای شاعران نو ورود به انجمن‌ها بود و راه را برای حضور شاعران نوجوان و جوان استان در مجامع بزرگ‌تر ادبی هموار کرد.
میرزاخانی ادامه داد: بعدها آشنایی شاعران جوان کشور در روزگار وبلاگ‌نویسی با یکدیگر و سپس تسری اینترنت به خانه‌ها و سهل‌الوصول شدن آن، رسانه مناسب‌تری برای اثربخشی و اثرپذیری شاعران از یکدیگر فراهم کرد.
وی تحصیل در رشته زبان و ادبیان فارسی را از دیگر علت‌های تعالی سطح ادبی چهارمحال و بختیاری عناون کرد و گفت: بسیاری از شاعران استان در کنار توانش ذاتی و ذوق ادبی به تحصیل در رشته زبان و ادبیات فارسی تا بالاترین مقاطع تحصیلی روی آورده‌اند که همین امر موجب ارتقا کیفیت نقد ادبی و مواجهه تخصصی‌تر شاعران این خطه با شعر شده‌است.
میرزاخانی یادآور شد: نقد ادبی و آفرینش ادبی همیشه همچون یک چرخه هر کدام به رشد دیگری منجر شده است، رونق نقد ادبی به انجمن‌های ادبی استان رونقی مضاعف بخشیده است و هم اکنون این انجمن‌ها با قوت و قدرت به پرورش نسل جدید شاعران استان مشغولند.
اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی برای تقویت جریان شعری استان چه کرده است؟
معاون فرهنگ و رسانه‌ای اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی چهارمحال و بختیاری در خصوص اقدامات این اداره‌کل برای تقویت و رشد جریان شعری استان به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به قدمت و شاعران توانمند و خوش‌ذوق در تاریخ شعری استان، می‌توان گفت در حال حاضر حوزه شعر و ادبیات رتبه اول را در بین رشته‌های هنری استان به خود اختصاص داده است.
حجت‌الله شیروانی افزود: یکی از اقداماتی که برای رونق فضای شعر استان انجام داده‌ایم توسعه انجمن‌های ادبی در تمامی شهرستان‌هاست و اگر چه بر این باوریم شعر از ذوق و قریحه افراد سرچشمه می‌گیرد اما نقش انجمن‌های ادبی در شکوفایی این ذوق و قریحه موثر است.
وی با اشاره به چهار رویداد شعری سالانه در استان، اظهار داشت: جشنواره شعر طنز کیار، جشنواره شعر و ادبیات بومی و محلی یلدا، جایزه شعر داوار (مادرانه) و جشنواره شعر استانی از جمله این رویدادهاست.
معاون فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تصریح کرد: در کنار جشنواره‌ها به مناسبت‌های مختلف عصر شعر و کارگاه‌های شعر و داستان برگزار می‌شود.
شیروانی حمایت مالی از انجامن‌های ادبی را از دیگر اقدامات در راستای تقویت حوزه شعر استان عنوان کرد و افزود: اگرچه کمک‌های انجام شده ناکافی است و باید حمایت مالی بیشتری شود اما در حد بضاعت این مهم انجام می‌گیرد.
وی یاداور شد: حمایت از آثار مولفان و شاعران در چاپ و توزیع کتاب و رونمایی کتاب و نقد شعر از دیگر اقدامات انجام شده در این راستا است.
معاون فرهنگ و رسانه‌ای اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی چهارمحال و بختیاری افزود: در سال‌های اخیر هم به لحاظ کمی و هم به لحاظ کیفی در شعر استان پیشرفت‌های خوبی حاصل شده است و در حال حاضر وضعیت قابل قبولی داریم اما با توجه به گرانی کاغذ و چاپ کتاب بسیاری از شاعران در چاپ آثار خود با مشکل مواجه هستند.
شیروانی گفت:دی‌ماه امسال نیز سه غزل‌سرای استان در دومین دوسالانه جایزه ملی غزل «حسین منزوی» موفق به کسب مقام‌های برتر این رویداد ادبی شدند که کبری موسوی قهفرخی بانوی شاعر استان برای کتاب «بوسه مکتوب» موفق به دریافت رتبه اول و تندیس بخش کتاب غزل فارسی این رویداد ادبی شد.
وی ادامه داد: آرزو سبزواری قهفرخی دیگر بانوی شاعر چهارمحال و بختیاری هم برای کتاب «لب کوک» پس از کبری موسوی، مقام دوم بخش کتاب دوسالانه جایزه ملی غزل حسین منزوی را از آن خود کرد.
شیروانی با بیان اینکه در بخش غزل فارسی در قالب تک اثر نیز یک عنوان شایسته تقدیر به شاعران چهارمحال و بختیاری تعلق گرفت، تصریح کرد: در این بخش سید مهرداد افضلی توانست در کنار سرآمدان غزل کشور قرار گیرد و این عنوان را به دست آورد.
به گزارش ایرنا، جامعه فرهنگ و هنر استان چهارمحال و بختیاری در حدود ۲ هزار نفر است که بخش زیادی از آن را شاعران و ادیبان تشکیل می‌دهند.