به گزارش خبرنگار حوزه دولت ایرنا، «دیپلماسی همسایگان»، «دیپلماسی اقتصادی» و «احیاء نگاه به شرق» سه راهبرد سیاست خارجی رئیس دولت سیزدهم است که آیت الله رئیسی طی ۲۶ ماه فعالیت ضمن دستاوردهای متعدد از انعقاد تفاهمنامه گرفته تا عضویت دائم و رسمی ایران در سازمان همکاری شانگهای و بریکس؛ از هر فرصتی در سایر حوزه‌های جهان برای تامین حداکثری منافع ملی‌ِ کشور استفاده کرده است.
آیت الله رئیسی از زمانی که زمام امور اجرایی کشور را برعهده گرفت، با دو چالش جدی در عرصه سیاست خارجی روبرو شد، نخست- تیرگی هفت‌ساله روابط ایران با عربستان سعودی. دوم- تحریم ها و کم توجهی به روابط کشور با همسایگان که اگر دولت گذشته تمام تخم‌مرغ های خود را در سبد برجام قرار نمی‌داد، می‌شد در همان مقطع از ظرفیت‌های عظیم تجاری و اقتصادی بین ایران و همسایگان برای توسعه روابط اقتصادی فرصت‌سازی کرد و گامی را در راستای خنثی‌سازی تحریم‌ها با نگاه ملی و منطق بین‌المللی برداشت.
آیت الله رئیسی برای برون رفت از این چالش های مزمن، طی این ۲۶ ماه تلاش کرد تا با تقویت این سه دیپلماسی مرحله به مرحله گره‌های چالش زا فوق را در معادلات پیچیده بین‌المللی به نفع منافع کشور بازگشایی کند. اسفند سال گذشته با میانجگیری چین روابط بین تهران و ریاض عادی و حتی مشکل روابط امارات متحده عربی برطرف شد و رئیس‌جمهور با سفر به سوریه پس از ۱۳ سال دیپلماسی کشور را با سایر کشورهای منطقه بیش از گذشته فعال تر کرد و همچنین احیا روابط با همسایگان منجر به تفاهمنامه های متعدد شد.
در مجموع سیاست کلی دولت سیزدهم، تعدیل نگاه غرب و توجه به نگاه به شرق با رویکرد تعادل و توازن در سیاست خارجی است. از این منظر که ابتدا نگاه به همسایگان شکل گرفت و سپس با تعامل با کشورهای آسیایی و دیگر هم پیمانان ادامه یافت، دیدگاهی که بر حفظ تعادل در نگاه به غرب و شرق تاکید داشت، سند راهبردی ۲۵ ساله با چین و ۲۰ ساله با روسیه، تکاپوی دیپلماتیک برای رفع اختلافات با غرب بر سر توافق هسته‌ای، تلاش برای همکاری نزدیک با کشورهای حوزه کارائیب و آمریکای لاتین در زُمره موارد الگوهای رفتاری برای توازن‌بخشی به روابط خارجی دولت به شمار می‌رود.
در گزارش زیر به نتایج ۲۴ سفر رئیس‌جمهور به چهار کشور(تاجیکستان، ترکمنستان، روسیه، قطر) در ۱۴۰۰ ، ۶ کشور (عمان، ترکمنستان، ازبکستان، نیویورک، قزاقستان و چین) در ۱۴۰۱ و ۱۴ کشور (سوریه، اندونزی، ونزوئلا، نیکاراگوئه، کوبا، کنیا، اوگاندا، زیمبابوه،آفریقای جنوبی، آمریکا، تاجیکستان، ازبکستان، عربستان و روسیه) در ۱۴۰۲ می‌پردازیم.
نتایج چهار سفر در ۱۴۰۰/ امضای ۲۳ سند همکاری
۱-موافقت با عضویت دائمی ایران در (SCO)
نخستین سفر دولت سیزدهم با حضور در بیست و یکمین دوره اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در ۲۶ شهریور ماه ١۴٠٠ و در حال و هوای کرونایی رقم خورد که با حضور سران ۱۲ کشور عضو و ناظر در شهر دوشنبه برگزار شد و روسای جمهور چهار کشورِ روسیه، چین، هند و مغولستان به شکل مجازی شرکت کردند. اما آیت‌الله‌رییسی در همین سفر ضمن دیدار و گفت‌وگو با سران ۸ کشور عضو، یکی از مهمترین دستاوردهایش امضا ۸سند همکاری بین تهران و دوشنبه بود. این نخستین تفاهم‌نامه‌های همکاری ایران در دوره ریاست جمهوری آیت‌الله رئیسی با تاجیکستان بود و البته نخستین دستاورد این سفر هم موافقت با عضویت دائمی ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای به شمار می‌رود.
در این سفر طرفین ۶ یادداشت تفاهم همکاری، یک توافقنامه و یک پروتکل فنی همکاری‌های گمرکی در زمینه‌های گردشگری، کار، تعاون بین عبدالملکی وزیر سابق تعاون، کار، رفاه اجتماعی، حسین امیر عبدالهیان وزیر امورخارجه، علی اکبر محرابیان وزیر نیرو، عزت الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی و گردشگری، امین حسین رحیمی وزیر دادگستری با مقامات دولت تاجیکستان امضا شد.
۲- احیای تیرگی روابط گازی ایران و ترکمنستان و یک گام تا هاب گازی منطقه
آذر ۱۴۰۰؛ ترکمنستان دومین مقصد رئیسی به اجلاس سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو) که منجر به امضای قرارداد سه جانبه سوآپ گاز بین ایران، ترکمنستان و آذربایجان از خاک کشورمان شد که با حضور آیت‌الله رئیسی و الهام علی‌اف، روسای جمهور ایران و آذربایجان در عشق آباد به امضا رسید و مقرر شد با این قرارداد سالانه یک و نیم تا ۲ میلیارد متر مکعب گاز از ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک جمهوری اسلامی ایران انتقال یابد. این قرار داد در واقع در راستای احیای روابط بین ایران و ترکمنستان پس از پنج سال تیرگی روابط بود و اینک واردات و سوآپ گاز از ترکمنستان به آذربایجان طبق توافق هم ۲ برابر شده، هم اصل بدهی گازی به ترکمنستان طی ۲۰ ماه گذشته و هم در سه قسط حدود ۱.۶ میلیارد دلار معادل اصل بدهی تسویه شده است.
در عین حال آقای رئیسی در این سفر با همتایانی از پاکستان، تاجیکستان و ترکیه دیدار و گفت و گو کرد.
۳- اولین دیدار رئیسی و پوتین
رئیس‌جمهور دی همان سال با هدف دیدار همتای روس به مسکو رفت و آیت الله رئیسی در دیدار با پوتین گفت که هیچ محدودیتی برای توسعه روابط با روسیه نداریم و روابط ممتاز تهران-مسکو در تراز مناسبات راهبردی است و ارتقا خواهد یافت.
این دیدار و گفت‌وگو با تاکید بر همکاری‌های دوجانبه در حوزه زیرساخت، انرژی، بانک و جهش تجارت بین دو کشور همراه بود که ثمره این دیدار به انجام چند دیدار دیگر در تهران و اجلاس های مختلف در کشور های منطقه که در نهایت به امضای توافقنامه اخیر راه آهن رشت - آستارا بین روسای جمهور هر دو کشور از طریق ویدئو کنفرانس در اردیبهشت امسال منجر شد. گذرگاه ریلی شمال – جنوب یکی از مسیرهای اصلی ترانزیت کالا از جنوب آسیا به شمال اروپا بشمار می‌رود که احداث آن از بیش از دو دهه پیش در دستور کار بوده و در دولت سیزدهم با شتاب بیشتری برای فعال‌سازی این ظرفیت ریلی تلاش شده است.
۴-فعال‌سازی سیاست ارتباط با همسایگان در ایستگاه دوحه
پایان بخش سفر دیپلماتیکی آیت الله رئیسی در ۱۴۰۰ حضور در ششمین اجلاس سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز به دوحه بود؛ سفری که بعد از ۱۱ سال در قامت ریاست جمهوری اسلامی ایران به قطر انجام می‌گرفت و امیر قطر هم در اقدامی معنادار، شخصا در فرودگاه حاضر شد و به استقبال رئیس‌جمهور ایران رفت؛ که امضای ۱۴ سند همکاری زمستانی گرمی را در احیا روابط با همسایگان به همراه داشت.
این اسناد در حوزه‌های سیاست خارجی، رادیو و تلویزیون، ورزش، حمل و نقل، برق، استاندارد، فرهنگی و آموزشی بین حسین امیرعبدالهیان وزیر امور خارجه، رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی و علی اکبر محرابیان وزیر نیرو و رئیس ایرانی کمیسیون مشترک،با مقامات قطر به امضا رسید. دراین سفر رئیس جمهور با امیر و نخست‌وزیر قطر، نخست وزیر ترینیداد و توباگو و همتایان الجزایری و گینه استوایی و موزامبیک دیدار کرد که در واقع پرونده سفر خارجی ایران در هفت ماه نخست ۱۴۰۰ با قطر بسته شد.
نتایج ۶ سفر در ۱۴۰۱/ امضای ۴۹ سند همکاری
۱- تأسیس خانه تجارت ایران در عمان و آغاز شراکت جدید اقتصادی
عمان نخستین سفر خارجی آیت‌الله رئیسی در ۱۴۰۱ و نخستین سفر رئیس‌جمهور به این کشور در دوره سلطان جدید بود که پیشتر در راستای ایجاد زمینه‌های گسترش روابط اقتصادی و تجاری ایران و عمان، هیأتی ۵۰ نفره از تجار و فعالان اقتصادی ایران به این کشور سفر کرده بودند.
ارتقای روابط در حوزه‌های تجارت، حمل و نقل، انرژی، گردشگری و به ویژه گردشگری سلامت بین تهران - مسقط هدف این سفر بود که در این سفر ۱۲ سند همکاری میان تهران و مسقط در حوزه‌های سیاسی، روابط اقتصادی و تجاری، انرژی، حمل و نقل، علمی، محیط زیست، ورزشی و همکاری‌های دیپلماتیک به امضا رسید. همچنین با گشایش فصل جدید این روابط، حجم مراودات و مبادلات تجاری ایران و عمان در سال ۱۴۰۱ با ۴۱ درصد رشد نسبت به سال ۱۴۰۰ به یک میلیارد و ۸۸۷ میلیون دلار و بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی، حجم صادرات سال گذشته کشور ایران به عمان نسبت به سال ۱۴۰۰ رشد ۵۲ درصدی داشته است.
۲- تبین منافع و خطوط قرمز ایران در حوزه دریای خزر
رئیس جمهور برای دومین بار به ترکمنستان سفر کرد با این تفاوت که سفر نخست با هدف شرکت در نشست سازمان همکاری‌های اکو و سفر دوم هم با هدف حضور در ششمین نشست کشورهای حاشیه دریای خزر بود هرچند هدف اصلی هر دو سفر گسترش افق روابط بین‌الملل به منطقه و همسایگان به ویژه همسایگانی که ایران با آنها دارای تمدن مشترک است خلاصه می شود اما در این سفر آقای رئیسی منافع و خطوط قرمز ایران در حوزه دریای خزر را تبیین کرد و بر گسترش ترانزیت میان پنج کشور ساحلی و احیای مسیر شمال به جنوب دریای خزر گامی در مسیر توسعه مناسبات اقتصادی همه همسایگان ساحلی پرداخت. در خلال آن رؤسای جمهور ایران و ترکمنستان با مرور و ارزیابی روند پیشرفت اجرای توافقات و تفاهم‌نامه‌های منعقد شده میان دو کشور بر اجرای کامل این اسناد همکاری تاکید کردند.
رئیس‌جمهور با برخی مقام‌ها چون قربانقلی بردی محمداف پدر، رئیس مجلس مصلحت خلق شورای ملی ترکمنستان و سردار بردی محمداف پسر رئیس جمهور ترکمنستان، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و الهام علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان درباره تبیین منافع و خطوط قرمز ایران در حوزه دریای خزر و تعاملات دو و چندجانبه به ویژه در حوزه اقتصاد و تجارت دیدار و گفت‌وگو کرد. البته دیدار رئیس جمهور و بردی اُفِ پسر برای دومین بار انجام شد.
۳- اعلام رسمی عضویت کامل ایران در شانگهای
رئیس جمهور در ادامه راهبرد سه گانه خود این بار برای حضور در بیست و دومین دوره نشست سران سازمان همکاری شانگهای راهی ازبکستان شد که در واقع نخستین سفر رییس‌جمهور ایران به ازبکستان پس از ١٨ سال بود.
رئیس‌جمهور در این سفر با ۱۱ عضو سران شانگهای دیدار و گفت و گو کرد؛ روسای ۸ کشورِ ازبکستان، قرقیزستان، روسیه، بلاروس، چین، ترکیه، تاجیکستان، قزاقستان و نخست وزیران هند و پاکستان و دبیرکل سازمان شانگهای که این موضوع نشان از سیاست کلان رئیس دولت در تعامل هوشمند با جهان حکایت دارد. در همین ایستگاه دیدارهای رئیسی با سران و مقامات ارشد کشورهای مختلف دو رقمی شد و برای چندمین بار با همتایانِ روسی، قزاقستانی و تاجیکستانی خود دیدار کرد و رکورد بیشترین امضای سند همکاری را در زمینه‌های مختلف با همتای ازبکستانی خود به ثبت رساند.
اما نتایج این سفر پربار «اعلام رسمی عضویت کامل ایران در سازمان شانگهای توسط رییس‌جمهور ازبکستان» و تاکید اعضای شانگهای بر اجرای کامل برجام و «امضای ۱۷ سند همکاری در زمینه های انرژی، صنعت، کشاورزی، ورزشی و فرهنگی» بود.
۴- تبیین دیپلماسی انقلابی در صحن سازمان ملل
نخستین سفر به نیویورک و مهمترین نتایج آن، اقدام ارزشمند رئیس جمهور اسلامی ایران در بالابردن تصویری از سردار حاج قاسم سلیمانی در حین سخنرانی اش بود. رئیس جمهور در تبیین دیپلماسی انقلابی در هفتاد و هفتمین مجمع عمومی سازمان ملل خطاب به جهانیان این اصل را گوشزد کرد که بدانند جمهوری اسلامی ایران همچنان پیگیر اجرای عدالت و محاکمه آمر و مباشر از طریق یک دادگاه عادلانه تا حصول نتیجه قطعی است.
همچنین برگزاری ۱۳ دیدار دپیلماتیک در سطح سران و نخست وزیران رهاورد نخستین حضور آیت الله رئیسی در هفتادوهفتمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد بود که این حجم از دیدارها حتی رکورد دیدارهای جانبی در اجلاس سازمان همکاری شانگهای در سمرقند را شکست. از مجموع ۱۳ دیداری که انجام شد، ۶ دیدار رئیس‌جمهور با همتایانی از فرانسه، بولیوی، سوئیس، فنلاند، صربستان و زیمبابوه، پنج دیدار با نخست وزیرانی از پاکستان، عراق، لبنان، ژاپن و ارمنستان و دو دیدار با رئیس شورای اروپا و دبیرکل سازمان ملل برگزار شد.
نخستین دیدار آیت‌الله رئیسی در حاشیه نشست سران مجمع عمومی سازمان ملل با شارل میشل رئیس بلژیکی شورای اروپا کلید خورد که محور این دیدار ارائه راه‌حل‌ها و پیشنهادهای ایران برای حل موضوع هسته‌ای لزوم ارائه تضمین‌های اعتمادآفرین و رفع مشکلات فلسطینیان با اجرای پیشنهاد جمهوری اسلامی در برگزاری همه‌پرسی با حضور همه فلسطینیان، همچنین مسائل مربوط به افغانستان، یمن و اوکراین بود. همچنین مذاکرات هسته‌ای پای ثابت تمام دیدارهای رئیس جمهور در این سفر بود که تاکید داشت که برای یک توافق خوب و عادلانه آماده‌ایم.
۵- حضور ایران در جمع رهبران آسیایی
قزاقستان و حضور در ششمین نشست سران کشورهای عضو کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادساز در آسیا موسوم به (سیکا)، سفر بعدی رئیس جمهوری اسلامی ایران در راستای راهبرد نگاه به شرق بود تا با تضمین امنیت منطقه‌ای برای تهران دستاورد قابل توجهی در جذب سرمایه گذاری و گسترش زیرساخت های تجاری آن فراهم کند.
در اهمیت راهبردی سیکا و تبدیل آن به یک سازمان بین المللی در عرضه جهانی باید گفت که کشورهای عضو آن ۹۰ درصد مساحت قاره آسیا را در برمی گیرند و میزبان تقریبا نیمی از جمعیت جهان هستند و آنچه برای جمهوری اسلامی ایران در این مقطع حساس و وضعیت منطقه‌ای مهم است، حضور آیت‌الله رئیسی در جمع رهبران آسیایی و استقبال آنها از وی بود، تا مقدمه‌ای برای گفت‌وگوی بیش از پیش با آنها در مورد حل و فصل مشکلات آسیا و یافتن راهی مؤثر برای ترویج ابتکارات برای تعامل و اعتمادسازی در سطوح بالا باشد.
گرچه دیدار با سران کشورهای حاضر در نشست به دلیل کوتاهی و یک روزه بودن سفر، محدود بود اما همین دیدارهای محدود آیت‌الله رئیسی با «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر و «الهام علی‌اف» رئیس‌جمهور آذربایجان در حاشیه اجلاس سیکا از نظر تجاری و هم سیاسی دستاوردهایی به همراه داشت.
۶- توافق راهبردی ۲۵ ساله و همکاری در پیشبرد ابتکار کمربند و جاده
پرونده سفرهای خارجی رئیس‌جمهور در ۱۴۰۱ با سفر به چین در ۲۴ بهمن ماه بسته شد. سفری سه روزه که با هدف اقتصادی، سیاسی و راهبردی و در راستای ارتقای روابط چند جانبه در حوزه‌های تجارت، حمل و نقل، انرژی، بین تهران - پکن شکل گرفت و در واقع این نخستین سفر دولتی رئیس جمهور به چین در ۲۰ سال اخیر و نخستین میهمان ارشد «شی جین پینگ» در سال نو چینی بود که در پی دعوت رسمی همتای چینی‌اش در شهریور ماه امسال و در جریان هشتمین سفر خارجی خود به اجلاس سازمان همکاری شانگهای در سمرقند انجام شد.
تمامیت سرزمینی و عزت ملی ایران و چین، راه‌اندازی سازوکار مشورت سیاسی دوجانبه در موضوعاتی چون مقابله با تروریسم، مخالفت با دخالت تحریک‌آمیز سیاسی و تحریک به آشوب به بهانه حقوق بشر و دموکراسی، تأکید بر لغو تحریم‌های ظالمانه و عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای و بریکس و در کنار آن تقویت بیش از پیش روابط اقتصادی ایران و چین را می‌توان هسته اصلی توافق «آیت‌الله رئیسی» و «شی جین پینگ» دانست که از مسیر اجرای سند جامع مشارکت راهبردی دو کشور عملیاتی می‌شود.
توافق بر سر تقویت ارتباط جهت پیشبرد همکاری در زمینه توسعه تجارت الکترونیک، توافق بر سر گسترش همکاری در زمینه کشاورزی بین ۲ کشور ایران و چین، آمادگی چین برای بهبود امنیت غذایی و ظرفیت تولید کشاورزی به صورت فراگیر، توافق بر سر تقویت ظرفیت‌های صنعتی و معدنی و سرمایه‌گذاری و توسعه همکاری با هدف افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران و توافق برای تبادل تجربیات و دیدگاه‌ها جهت فقرزدایی و سلامت ۲ کشور در حوزه همکاری‌های اقتصادی و توسعه‌ای را برآن داشت تا بر تسریع در اجرای برنامه همکاری جامع و ادامه افزایش همکاری‌ها در زمینه‌های تجاری، کشاورزی، صنعتی، انرژی تجدیدپذیر، زیرساختی با این محورها توافق کنند که البته یکی از امیدواری‌های مهم حرکت پرشتاب صنعت ایران در نتیجه اجرای توافق تهران و پکن خواهد بود. توافق برای سرمایه‌گذاری ۳.۵ میلیارد دلاری چین در صنعت ایران، تفاهم برای سرمایه‌گذاری ۱۲میلیارد دلاری در صنعت حمل و نقل و ساخت خودرو و پیشنهاد یک بسته ۴۰میلیارد دلاری برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران به اضافه اعلام آمادگی چین جهت ساخت انبوه مسکن از دیگر موضوعات در این سفر بود.
چین از آنجایی که بزرگترین شریک تجاری جمهوری اسلامی ایران به در پکن شمار می رود در این سفر ۲۰ سند همکاری و یادداشت تفاهم میان جمهوری اسلامی ایران و چین از سوی مقامات عالی‌رتبه دو کشور و در حضور آیت‌الله رئیسی و شی جین پینگ به امضا رسید که این اسناد در زمینه مدیریت بحران، گردشگری، ارتباطات و فناوری اطلاعات، محیط زیست، تجارت بین‌المللی، مالکیت معنوی، کشاورزی، صادرات، بهداشت و درمان، رسانه، ورزش و میراث فرهنگی است.
نتایج ۱۴ سفر در ۱۴۰۲/ امضا ۹۴ سند همکاری
۱- حمایت ایران از جریان مقاومت در غرب آسیا
سوریه آغاز سفرهای دیپلماتیکی رئیسی در سال ۱۴۰۲بود که ۱۳ سال پس از بحران و جنگ در سوریه، به عنوان بالاترین مقام اجرایی کشور در صدر هیأتی بلندپایه به دمشق سفر کرد؛ سفری راهبردی که چند دستاورد به همراه داشت.یک- سند برنامه جامع همکاری‌های مشترک، دوم- توسعه همکاری‌های اقتصادی، سوم-گسترش ثبات و امنیت منطقه‌ای، چهارم- تثبیت عمق استراتژیک جمهوری‌اسلامی و پنجم- شکست پروژه‌های آمریکایی-صهیونیستی.دستاورد هایی که نشان می دهد ایران تلاش دارد که از ظرفیت به وجود آمده با قدرت منطقه‌ای خود برای بهبود روابط سوریه با کشورهای منطقه و تسریع روند عضویت دمشق در اتحادیه عرب استفاده کند.
امضای برنامه جامع همکاری راهبردی و بلندمدت جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عربی سوریه و ۱۴ سند همکاری در حوزه‌های همکاری‌های تجاری، نفت و انرژی، فنی-مهندسی، مسکن، حمل و نقل ریلی و هوایی، مناطق آزاد و بخش خصوصی، ارتباطات و فناوری و زلزله و امدادرسانی و تسهیل امور زیارتی از مهمترین نتایج این سفر بود. ضمن اینکه آیت‌الله رئیسی علاوه بر دیدار رسمی با بشار اسد و نخست وزیر و وزیر خارجه سوریه، دیدارهایی هم با رهبران و اندیشمندان فلسطینی و علمای بلاد شام و همچنین فرماندهان مقاومت و خانواده شهدا و تجار و فعالان اقتصادی دو کشور داشت و البته مهمترین فصل سفر، زیارت حرم مطهر حضرت زینب و حضرت رقیه (س) بود.
۲- ریل‌گذاری تجارت ۲۰ میلیارد دلاری با ارزهای ملی
اندونزی دومین مقصد رئیس جمهور در سال ۱۴۰۲ بود. کشوری که یکی از ۷ اقتصاد نوظهور جهانی است و این آغاز فصلی جدید در روابط ایران-اندونزی شد. قرن حاضر که با عنوان «قرن آسیایی و قدرتهای نوظهور» نامگذاری شده، نشان از جایگاه ارزشمند کشورهایی دارد که قرار است نبض اقتصاد جهان را به دست بگیرند و بر این اساس سفر رئیس جمهور ایران به اندونزی از بعد دیگر حکایت از اهمیت این کشور شرق آسیایی در تامین منافع ملی کشورمان دارد که وزن و موقعیت جمهوری اسلامی را در جهان ارتقا خواهد داد.
یکی از مهمترین دستاورد این سفر امضای ۱۱ سند همکاری در حوزه‌های مختلف، گامهای بزرگی را برای افزایش تجارت دوجانبه بود. تفاهمنامه تجارت ترجیحی، لغو روادید، مبادلات فرهنگی، همکاری نظارتی بر تولید فرآورده‌ای دارویی، همکاری در زمینه‌های علمی، فناوری و نوآوری و همکاری دو جانبه در زمینه نفت و گاز از جمله اسناد همکاری امضا شده میان مقامات دو طرف بود. دولت سیزدهم با دپیلماسی اقتصادی برتجارت ۲۰ میلیارد دلاری با این کشور را ریل‌گذاری کرده است.
اندونزی یک کشور بزرگ اسلامی با ۲۶۰ میلیون نفر جمعیت، بازار مناسبی برای کالاهای ایرانی در حوزه فناوری‌های نوین، مهندسی، پزشکی و کشاورزی است که ایران می‌تواند از بازار وسیع این کشور مسلمان بهره‌برداری کند.
۳- گشایش اقتصادی و رساندن روابط تجاری از صفر به ۳ میلیارد
سومین مقصد و نخستین سفر دوره‌ای رئیس جمهور به آمریکای لاتین (ونزوئلا، نیکاراگوئه و کوبا) با هدف بازنگری در روابط با کشورهای این منطقه به عنوان یک مرکز مهم و راهبردی در جهان و رفع موانع در فعال شدن و گسترش روابط با ونزوئلا آغاز شد و در سومین سفر امسال ابتدا به کاراکاس رفت که در دو سال اخیر مسیر تازه‌ای برای گسترش همکاری‌ها در این زمینه توسط این دو کشور برنامه ریزی شده است. در این سفر ۲۶ سند و تفاهمنامه همکاری امضا شد. همکاری و مشارکت در حوزه‌هایی نظیر «ارتباطات و فناوری اطلاعات، انرژی، بیمه، حمل و نقل دریایی، آموزش عالی، کشاورزی، دارویی و پزشکی، تبادلات فرهنگی و همچنین توسعه همکاری‌های معدنی» از جمله اسناد مهم امضا شده میان وزرای امور خارجه، نفت، دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، بهداشت و درمان و فرهنگ و ارشاد اسلامی با همتایان ونزوئلایی بود.همچنین خط تولید دو خودروساز هم احیا شد. بخشی از تولیدات دو شرکت «تراکتورسازی ون-ایران» و «سایپا» که مجدداً پس از سال‌ها خط تولید و صادرات خود را در ونزوئلا راه اندازی کرده‌اند، به نمایش گذاشته شد.
روابط ایران و ونزوئلا که به گفته رئیس جمهور روابط دیپلماتیک معمولی نیست، بلکه راهبردی است، حجم تبادلات تجاری میان دو کشور را به بالای ۳ میلیارد دلار رساند که در پی آن دفتر فناوری در ونزوئلا در جهت تسهیل و تسریع توسعه مبادلات اقتصادی، با اجرای توافقات انجام شده، موانع گمرکی، بانکی و تعرفه‌ای آن مرتفع خواهد شد. در نشست عالی رتبه هیات ایران و ونزوئلا حجم تبادلات تجاری میان دو کشور از ۶۰۰ میلیون دلار در سال ۱۴۰۰ به بالای ۳ میلیارد دلار طی امسال افزایش یافت که حجم مبادلات تجاری فیمابین در گام اول به ۱۰ و در گام دوم به ۲۰ میلیارد دلار قابل افزایش است.
۴- احیای روابط دیرینه ایران و نام حاج قاسم
نیکاراگوئه مقصد بعدی سفر دوره‌ای رئیس‌جمهور بود. سفری که هدف، احیای روابط دیرینه بین دو کشور و در دولت سیزدهم دنبال شد هرچند حجم اقتصاد این کشور بسیار کوچک‌تر از اقتصاد ونزوئلاست اما سفر رئیس‌جمهور به این کشور را می‌توان سرآغاز روابط جدی دو کشور دانست که در این سفر۳ سند و تفاهمنامه همکاری میان مقامات عالی‌رتبه ایران و نیکاراگوئه در حضور رؤسای جمهور دو کشور به امضا رسید. این تفاهم‌نامه‌ها در حوزه‌های قضایی، همکاری‌های اقتصادی، بازرگانی و تجهیزات و ملزومات پزشکی بود.
اما در این سفر یک اقدام معنوی را هم با خود به همراه داشت. دانیل اورتگا همتای رئیسی در بخشی از سخنان خود با تمجید از قهرمانان ملی دو کشور، جنایت آمریکایی‌ها در به شهادت رساندن حاج قاسم سلیمانی را محکوم و به احترام قهرمان ایرانی مبارزه با تروریسم یک دقیقه سکوت اعلام کرد و در پایان سخنانش گفت: «زنده باد شهید ایران ژنرال قاسم سلیمانی زنده باد ملت ایران». همانطور که نیکولاس مادورو در دیدار رئیسی در توصیف سردار سلیمانی گفته بود «ژنرال سلیمانی مرد بزرگی بود و خیلی‌ها از خدمات او خبر ندارند.» من هم ادای احترام می‌کنم و سردیس ایشان را در مقبره سیمون بولیوار نصب خواهیم کرد».
۵- همکاری‌های مشترک برای تولید واکسن با موسسه پاستور ایران
رئیس جمهور در سومین سفر دوره‌ای به منطقه آمریکای لاتین به کوبا رفت و مقامات عالی‌رتبه دو کشور، ۶ سند و تفاهمنامه همکاری در حوزه‌های قضایی، همکاری‌های جامع سیاسی، مناسبات گمرکی و مشارکت در حوزه فناوری اطلاعات به امضا رساندند.
همچنین همکاری ایران و کوبا در زمینه فناوری تولید واکسن یکی از دستاوردهای این سفر بود که آیت الله رئیسی در بازدید از خط تولید کارخانه واکسن‌سازی مرکز (CIGB) در هاوانا، برخی از مدیران این کارخانه از همکاری‌های مشترک برای تولید واکسن با موسسه پاستور ایران خبر دادند و طرف کوبایی برای مبادله فناوری‌های جدید خود با ایران اعلام امادگی کردند.
انعقاد ۵ قرارداد دانش بنیان به ارزش ۹۰ میلیون دلار از دیگر رهاورد این سفر است.
۶- صادرات پهپاد و نیروگاه نوآوری در جهان در پس احیای روابط ایران و آفریقا
پس از سفر منطقه‌ای رئیسی به آمریکای لاتین، رئیس جمهور به سفره دوره‌ای در قلب آفریقا رفت که هدف آن آب کردن یخ روابط ایران و آفریقا در طول ۸سال دولت روحانی بود که این نخستین سفر یک رئیس جمهور ایران به کل قاره آفریقا پس از ۱۱ سال است. سفر آقای رئیسی به آفریقا، همانند تور آمریکای لاتین، در چارچوب برنامه سیاست خارجی دولت او برای کاهش اثرات مخرب تحریم‌های غرب بود که در راستای سیاست خارجی جامع، متوازن و مبتنی بر همگرایی در عین چندجانبه‌گرایی اقتصادی دولت سیزدهم، با هدف افزایش حضور ایران در اقتصاد حدود ۶۰۰ میلیارد دلاری قاره آفریقا شکل گرفت.
کنیا نخستین مقصد رئیسی در قلب آفریقا و ششمین سفرش طی امسال بود که در راستای توسعه روابط دوجانبه در زمینه های مختلف ۵ سند همکاری در حوزه‌های دامپزشکی، ارتباطات، فرهنگ، شیلات و فنی حرفه‌ای امضا کردند.
از مهمترین نتایج این سفر رونمایی از پهپادهای تولیدی شرکت‌های دانش بنیان ایرانی با حضور رئیس جمهور در مرکز نوآوری و فناوری ایران در نایروبی و باهدف بازاریابی برای محصولات دانش بنیان ایرانی بود. پهپادهای تولیدی شرکت‌های دانش بنیان ایرانی که کاربردهای دوگانه برای «سم پاشی» زمین‌های کشاورزی و همچنین «بازرسی مزرعه» با قابلیت پردازش تصویر برای اموری از جمله نقشه برداری و تشخیص آفات مزارع دارد.
همچنین پهپاد پلیکان ۲ ساخت یک شرکت دانش‌بنیان ایرانی است که دارای قابلیت‌های منحصر به فردی از جمله پیشرانه صنعتی ضد آب و گرد و غبار، دارای بازوهای جداشونده و آماده‌سازی در ۲ دقیقه، پرواز اتوماتیک، پاشش ۲ هکتار در هر پرواز، پوشش عرضی ۵ الی ۶ متر، قابلیت نصب انواع ماژول‌های کشاورزی، پمپاژ ۶ لیتر در هر دقیقه و دارای نرم‌افزار هوشمند تشخیص مسیر پرواز است.
۷- دانش بنیان در متن دیپلماسی اقتصادی دولت
اوگاندا مقصد بعدی سفر رئیسی بود که مقامات عالی‌رتبه ایران و اوگاندا در حضور روسای جمهور دو کشور ۴ سند همکاری به امضا رساندند که معافیت صدور روادید سفر برای شهروندان دو کشور، همکاری کشاورزی، تشکیل کمیسیون دائمی مشترک به همراه سندهای فرعی دیگر برای توسعه همکاری میان جمهوری اسلامی ایران و اوگاندا امضاء شد در عین حال افتتاح دفتر نوآوری و فناوری ایران در اوگاندا با هدف ایجاد بازارهای صادراتی جدید و معرفی محصولات دانش‌بنیان به بازارهای آفریقا و همچنین ایجاد زمینه توسعه همکاری مشترک به ویژه در حوزه شرق آفریقا از دیگر سوغات سفر رئیسی به این کشور است.
۸- تنوع در روابط تجاری ایران با زیمباوه
همزمان با سفر رئیس جمهور به زیمباوه، ۱۲ سند و تفاهمنامه همکاری به امضا رسید. همکاری در زمینه‌های نفت و انرژی، مخابرات و فناوری اطلاعات، تامین اجتماعی و بیمه، کار و اشتغال، آموزش عالی و علوم و تحقیقات و فناوری، کشاورزی و شیلات، غذایی و دارویی، تامین، توزیع و تولید تجهیزات پزشکی، ایمنی حرفه‌ای و کاهش آسیب‌های مربوط به کار، حمایت‌های اجتماعی و حمایت از کودکان، توانمندسازی افراد معلول و تفاهمنامه همکاری میان شرکت تراکتورسازی ایران و شرکت ماگای زیمباوه که محور اسناد همکاری امضا شده میان جمهوری اسلامی ایران و زیمباوه بود.
این سفر نشان دهنده تلاشی برای تنوع بخشیدن به روابط تجاری ایران در مواجهه با تحریم‌های فلج کننده ایالات‌متحده است.
۹- عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران در بریکس
ژوهانسبورگ نهمین مقصد رئیس جمهور طی امسال بود که در صدر هیأتی سیاسی به‌منظور حضور در نشست سران کشورهای عضو «بریکس» و به دعوت «سیریل رامافوزا» رئیس‌جمهور آفریقای جنوبی عازم این کشور شد. اجلاسیه ای که فقط ایران از میان کشورهای منطقه غرب آسیا دعوت شده بود و در آن ایران عضو دائم جمهوری اسلامی ایران در گروه اقتصادهای نوظهور جهانی موسوم به «بریکس» شد. این موفقیت و دستاورد بزرگ دولت سیزدهم در پیوستن به سازمان‌های بین‌المللی است.
یکی از مهمترین مزایای پیوستن به بریکس، بخصوص برای ایران که مشمول تحریم‌های غرب است، بانک کشورهای بریکس است که «بانک توسعه نوین» نام دارد. این بانک، که یک بانک توسعه چندملیتی توصیف شده، سامانه اعلام پرداختی دارد برای کشورهای عضو که جایگزینی برای سوئیفت، سامانه مالی ارتباطات بین‌بانکی جهانی است.
یکی دیگر از اهداف بریکس انفصال از دلار به عنوان ارز معیار تجارت بین‌المللی است. این نشان دهنده محور تقویت روابط سیاسی و تجاری دولت سیزدهم با کشورهای همسایه و نیز متحدان خود در شرق است؛ رویکردی که هدف از آن باز کردن اقتصاد ایران و مقابله با تحریم‌های اقتصادی آمریکاست.
در دل این اجلاس «فیصل بن فرحان» وزیر خارجه عربستان هم با رئیس جمهوری اسلامی ایران دیدار و گفت‌وگو کرد.
۱۰- نشست ۷۸ رهبران جهان زیر سایه آیات نور دومین ابتکار
نیویورک و دومین حضور رئیسی در مجمع عمومی سازمان ملل که ۱۲ دیدار با رهبران جهان در حاشیه هفتادو هشتمین نشست برگزار شد. جریان‌های افراطی ضد اسلام همواره در صدد توهین به دین مبین اسلام و پیامبر نور و رحمت هستند، در کنار تمامی واکنش‌ها به این اقدامات موهن، رئیس‌جمهور ایران این‌بار با در دست گرفتن یک جلد کلام الله مجید در صحن سازمان ملل، پاسخ قاطعی به هتاکان به مقدسات در غرب داد.
۱۱-گسترش همکاری های اقتصادی و تجاری دوجانبه بین تاجیکستان و ایران
تاجیکستان؛ دومین سفر ابراهیم رئیسی به دوشنبه پس از انتخاب به عنوان رئیس جمهوری ایران است. رئیس جمهور در نخستین سفر خود به تاجیکستان در شهریور ۱۴۰۰ به دعوت همتای تاجیک خود و نیز به منظور شرکت در اجلاس سران کشورهای عضو شانگهای به دوشنبه سفر کرده بود که در جریان آن ۸ سند همکاری بین ایران و تاجیکستان به امضای مقامات ۲ کشور رسید و همچنین روند عضویت رسمی ایران در سازمان شانگهای آغاز شد. امامعلی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان نیز به دنبال سفر رئیسی در سال ۱۴۰۱در راس یک هیات بلندپایه سیاسی-اقتصادی به دعوت رسمی آیت الله سید ابراهیم رئیسی، عازم تهران شد.
رئیس جمهور این بار برای ششمین دیدار با امامعلی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان، عازم این کشور شد که این فراتر از یک رابطه سیاسی و دیپلماتیک است، کشوری که بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی روابطش با ایران قوی‌تر شد و اینک در دولت سیزدهم وارد مرحله توسعه‌ای در حوزه‌های اقتصادی، علمی و فرهنگی شده است.
دومین سفر رئیس جمهور منجر به امضا ۱۸ سند و تفاهمنامه همکاری با همتای تاجیکی خود شد. یادداشت تفاهم نقشه راه همکاری‌های تجاری و اقتصادی بلندمدت برای سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۳۰، لغو رویداد، مبارزه با قاچاق مواد مخدر، حمل و نقل و ترانزیت، مدیریت بحران، ایجاد منطقه آزاد مشترک، فرهنگ و هنر، آموزش عالی، تحقیقات فناوری و نوآوری، خدمات پستی، امور ورزشی و خواهر خوانندگی میان شهرهای یزد و خجند تاجیکستان از جمله اسناد و تفاهم‌نامه‌های همکاری میان جمهوری اسلامی ایران و تاجیکستان بود که توسط مقامات دو کشور به امضا رسید و طرفین با توجه به ظرفیت دو کشور حجم تبادلات تجاری تا ۵۰۰ میلیون یورو را به‌عنوان چشم‌انداز ترسیم کردند.
۱۲- توافق عبور خط ترانزیت از ایران و فعال شدن مجدد سوآپ گازی
رئیس دولت سیزدهم به منظور شرکت در شانزدهمین اجلاس سازمان همکاری اقتصادی اکو آبان ماه به ازبکستان سفر کرد، اجلاسی که تحت تاثیر موضوع فلسطین بود. اما مهمترین محورهای مورد بحث مساله ترانزیت، تسهیل تجارت و به‌ویژه تجارت درون‌منطقه‌ای، تسهیل امور گمرکی، مساله محیط‌زیست، توجه به فناوری‌های نوین و گردشگری بود. همه اعضا درباره مزیت‌های مسیر ترانزیتی ایران در اتصال شرق و غرب و شمال و جنوب و محوریت و اهمیت نقش تنظیم‌گری ایران در این زمینه اتفاق‌نظر داشتند. اما خروجی دستاورد آن توافق عبور خط ترانزیت از ایران و فعال شدن مجدد سوآپ گازی بود.
۱۳- به چالش کشیدن واشنگتن در ریاض و تشریک مساعی با سران مسلمان
تنها چند روز از ماجرای اخیر فلسطین و آغاز نسل کشی رژیم صهیونیستی در غزه می‌گذشت که رئیس‌جمهور کشورمان رایزنی‌های خود را برای توقف سریع‌تر این جنایات آغاز کرد. یکی از پیشنهادات ویژه رئیس جمهوری ایران برگزاری نشست سران کشورهای اسلامی بود. اتفاقی که اکنون و با گذشت بیش از یک ماه از این جنگ بالاخره و البته با تاخیر قابل انتقاد عملیاتی شد و نمایندگان کشورهای اسلامی چندی پیش از چهار قاره در ریاض دور هم جمع شدند و در خصوص مساله فلسطین در دومین سازمان بزرگ جهانی به گفت‌وگو و تبادل نظر پرداختند.
یکی از نمایندگان کشورهای اسلامی آیت الله رئیسی بود که پس از ۱۱ سال با چفیه فلسطینی به نشانه حمایت از مظلومان غزه و درست چند ماه پس از بازگشایی سفارت‌خانه‌های دو کشور راهی ریاض شد تا در نشست اضطراری سازمان همکاری اسلامی شرکت کند.
آیت الله رئیسی در این نشست ۱۰ راهکار فوری برای خروج وضعیت غزه از شرایط کنونی را ارائه داد. توقف کشتار مردم غزه، رفع کامل محاصره انسانی، خروج فوری نظامی رژیم صهیونیستی از غزه. قطع هرگونه ارتباط سیاسی و اقتصادی با رژیم صهیونیستی توسط کشورهای اسلامی، شناسایی ارتش رژیم صهیونیستی به عنوان سازمان تروریستی، تشکیل یک دادگاه بین‌المللی برای تعقیب و مجازات سران جنایتکار صهیونیست و آمریکا، تأسیس یک صندوق ویژه برای بازسازی فوری غزه، اعزام کاروان‌های حامل کمک‌های انسان‌دوستانه، نامگذاری روز بمباران بیمارستان المعمدانی به عنوان روز نسل‌کشی و تسلیح مردم فلسطین در صورت ادامه جنایات رژیم صهیونیستی.
رئیس جمهور پس از پایان نشست سران کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی با همتایان مسلمان و عرب خود دیدار کرد. یکی از مهمترین دیدارها، ملاقات با رئیس‌جمهور مصر و فلسطین بود که تشریک مساعی با سران مسلمان یکی از این محورهای مهم این نشست بود.
دیدار رئیس‌جمهور اسلامی با ولیعهد عربستان سعودی، در ریاض نقطه عطف و هم‌صدایی دو کشور در برابر جنایات رژیم صهیونیستی بود. در این ملاقات توسعه روابط دوجانبه و همکاری‌های منطقه‌ای، مورد گفت‌وگو و تأکید قرار گرفت و طرفین توافق کردند در آینده به تفصیل موضوعات دوجانبه و مسائل منطقه‌ای را مورد بررسی دهند.
رئیس‌جمهور در جریان حضور در نشست سازمان همکاری‌های اسلامی در ریاض با سران کشورهای مقاومت هم دیدار و درباره آخرین وضعیت تحولات میدانی در غزه، گفت‌وگو کرد. حضور «بشار اسد» رئیس‌جمهور سوریه در نشست سران کشورهای اسلامی و عرب پس از یک دهه طرد سوریه از دامان کشورهای عرب که دیدار بین رئیسی و اسد خود نقطه قوتی است که این دو رئیس جمهور به عنوان دو محور مقاومت در برابر تجاوز رژیم صهیونیستی بر تداوم این مقاومت از یک‌سو و تسری آن به دیگر سرزمین‌های مسلمان آنهم در ریاض تأکید کردند. آیت‌الله رئیسی در این دیدار قطع فوری بمباران مناطق مسکونی، رفع محاصره غزه و توسعه امدادرسانی به مردم این منطقه را سه خواسته اصلی درباره غزه دانست که نشست ریاض باید بتواند آن را محقق کند.
ملاقات با «نجیب میقاتی» نخست‌وزیر دولت پیشبرد امور لبنان به عنوان یکی از کشورهای محور مقاومت بود که آیت‌الله رئیسی اساس مقاومت را مبتنی بر بازدارندگی و جلوگیری از تجاوز دشمنان دانست و با تأکید بر اینکه اقدامات مقاومت اسلامی حزب‌الله لبنان بر حکمت و عقلانیت استوار است اما رژیم صهیونیستی منطق ندارد و زبانی جز زور نمی‌فهمد، تصریح کرد: اگر این اجلاس به نتیجه نرسد بیم آن می‌رود که ملت‌ها خودشان به میدان بیایند.
۱۴- اهمیت تداوم روابط بین ایران و روسیه
سفر به روسیه برای دومین بار؛ رئیس جمهور آذر ماه به دعوت همتای روسیی در صدر هیات عالی‌رتبه سیاسی و اقتصادی به مسکو سفر کرد که رایزنی در خصوص مسائل دوجانبه از جمله تعاملات اقتصادی و نیز گفت‌وگو در خصوص موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی به‌ویژه موضوع فلسطین و تحولات غزه اصلی‌ترین برنامه آقای رئیسی و پوتین بود که با توجه به موضوعات رد و بدل شده بین این دو رئیس جمهور، این سفر از یک طرف برای ادامه روابط میان این دو کشور حائز اهمیت است و از سوی دیگر موجب صلح و ثبات در منطقه و مسائل فرامنطقه‌ای خواهد شد.
با توجه به محتوای این دیدار، تلاش فوری برای رفع محاصره و قطع بمباران غزه و کمک‌رسانی به فلسطین و رسیدن مردم فلسطین به حقوق حقه خود، رایزنی در مسائل حساس منطقه، گسترش روابط دو کشور در حوزه‌های مختلف، تداوم توسعه روابط دو کشور در چارچوب منافع منطقه، تقویت نگاه مشترک دو کشور به صلح و ثبات در منطقه و مسائل فرامنطقه‌ای، تقویت خطوط انرژی، صنعتی، کشاورزی و حوزه‌های مشابه در چارچوب همکاری‌های دو کشور ایران و روسیه از مهمترین اهداف و دستاوردهای رئیس‌جمهوری کشورمان در دومین سفر خود به مسکو است.
رئیس دولت سیزدهم در فعالیت ۲۶ ماهه خود از ابتدای دولت تاکنون در مجموع به ۲۴ کشور سفر کرده است که از این تعداد با ۱۵ کشور ۱۶۶ اسناد همکاری امضا کرده است.