به گزارش ایرنا از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، کتاب «سلسله گزارش‌های باستان‌شناسی آثار تاریخی انار» که توسط حسین عزیزی خرانقی و سپیده جمشیدی یگانه به نگارش در آمده است، در هفت بخش شامل کلیات، بناهای تاریخی، بناهای مذهبی، بافت‌های تاریخی، محوطه‌های تاریخی، سازه‌های آبی و قنات در قالب متن، عکس، نمودار و جدول به ارائه اطلاعات ارزشمندی از نتایج فعالیت‌های باستان‌شناسی صورت گرفته در این منطقه می‌پردازد.
در این کتاب می‌خوانیم؛ شهرستان انار یکی از خشک‌ترین نواحی استان کرمان است؛ بیابان‌های لم‌یزرع و شوره‌زارهای گسترده این شهرستان یکی از اصلی‌ترین عوامل بازدارنده شکل‌گیری استقرارهای پیش از تاریخی در این بخش از ایران بوده است هر چند که کشف یک محوطه مربوط به دوران فرا پارینه‌سنگی در این منطقه بسیار مهم است ولی عدم تداوم فرهنگی در دوره‌های متأخرتر پیش از تاریخ؛ همچنان یکی از سوالات باستان‌شناختی در شهرستان انار است.
از دوره فرا پارینه‌سنگی تا دوره‌های تاریخی هیچ‌گونه شواهد فرهنگی یافت نشد و در دوره تاریخی با شکل‌گیری حکومت‌های بزرگ و گسترش روابط تجاری و اقتصادی و شکل‌گیری و گسترش شهرها در مناطق مرکزی ایران و ایجاد شبکه ارتباطی و جاده‌های بین شهری؛ انار نیز مورد توجه قرار گرفت و یکی از شاخص‌ترین آثار آن یعنی ارگ تاریخی انار در مرکز این شهر شکل گرفت که تا دوران تأخر به عنوان مرکز انار مورد توجه و سکونت بوده است. اقلیم و شرایط محیطی، موجب شکل‌گیری مردمانی سخت‌کوش شده که توانستند با احداث هزاران کیلومتر رشته قنات، آب را از نواحی کوهستانی پیرامونی به مرکز دشت منتقل کنند و موجب آبادانی این منطقه شوند.
شهرستان انار در دوران اسلامی مخصوصا در دوره صفویه به اوج رشد و شکوفایی خویش می‌رسد؛ بناهای تاریخی، کاروانسراهای متعدد همگی بیانگر رونق تجاری انار در این دوران به عنوان شهری در میان جاده کرمان به یزد بوده است که علاوه بر برقرار کردن ارتباط بین دو منطقه خود نیز نقش موثری در تقویت چنین روابط فرهنگی-تجاری داشته است.
این رشد همچنان تا دوره قاجار ادامه داشت؛ اما بعد از انقلاب اسلامی و رشد سریع شهرسازی و شهرنشینی در این بخش، آثار تاریخی به شدت تخریب و مورد تعرض قرار گرفتند به شکلی که امروزه هیچ اثری از بافت تاریخی و توصیفاتی که در کتب تاریخی و جغرافیایی از انار می‌شود به چشم نمی‌خورد و تنها تک بناهایی در گوشه و کنار این شهر گویای عظمت و رونق تاریخی آن بوده‌اند خوشبختانه شهرستان بیاض از این منظر و در حفظ آثار و بافت‌های تاریخی خود موفق‌تر بوده هر چند اخیرا و با گسترش چشمگیر صنعت کشت پسته و گسترش پسته‌زارها و نیاز به خاک مناسب، بخش‌های بزرگی از مناطق پیرامونی و باقت‌های تاریخی این شهر نیز مورد تعرض و تجاوز قرار گرفته است.
پیش از انجام بررسی‌های باستان‌شناسی انار در خرداد و تیر ۱۳۹۹، ۱۶ اثر در این شهرستان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده بود اما طی بررسی‌ها و بازدیدهای صورت گرفته، ۱۲۱ اثر شناسایی شد که دوران تاریخی تا دوران معاصر را از لحاظ گاهنگاری در برمی‌گیرند.