گروه جامعه ایرنا- افزایش ظرفیت پذیرش پزشکی در دانشگاههای علوم پزشکی کشور در سال‌های اخیر به یکی از مباحث پرچالش میان جامعه پزشکی و سیاستگذاران تبدیل شده، دست اندرکاران حوزه پزشکی این افزایش را بر نمی تابند و بر این باورند که با این کار جایگاه ایران در منطقه و جهان در حوزه پزشکی آسیب می بیند و چه بسا افرادی در رشته های پزشکی تحصیل کنند که شایستگی های علمی کافی را ندارند.
مصوبه افزایش ظرفیت پذیرش پزشکی چه می گوید؟
شورای عالی انقلاب فرهنگی در دی ماه ۱۴۰۰ «افزایش ظرفیت پزشکی در مقطع عمومی» را که بنا به پیشنهاد ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور ارایه شده بود، به تصویب رساند.
این مصوبه با هدف ارتقای شاخص‌های سلامت برای دستیابی به جایگاه اول در منطقه و تنظیم ظرفیت دانشگاهها و در راستای اتخاذ تدابیر مناسب برای مواجهه با بحران پیری جمعیت در آینده، رفع کمبود پزشک، جلوگیری از فرسودگی کادر درمان و کاهش آسیب پذیری نظام سلامت در مواجهه با بحران‌ها، افزایش دسترسی اقشار مختلف مردم به پزشک و تنظیم ظرفیت دانشگاهها و دانشکده های علوم پزشکی بر اساس نیاز جامعه در دستور کار قرار گرفته بود.
هدف گذاری این مصوبه این بود که سرانه پزشک به جمعیت ۱۳ در ده هزار در ۱۴۰۰ و به رقم ۲۰ در ده هزار در سال ۱۴۱۰ برسد.
در مصوبه شورا، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف شده است به گونه‌ای برنامه ریزی نماید که ظرفیت پذیرش دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی تحت نظارت آن وزارت برای رشته پزشکی در مقطع عمومی، از سال ۱۴۰۱ به مدت حداقل چهار سال، در هر سال ۲۰ درصد نسبت به سال قبل افزایش یابد.
در ضمن پس از چهار سال، درباره ثابت ماندن یا افزایش ظرفیت با پیشنهاد ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصمیم گیری خواهد شد.
آنگونه که در این مصوبه پیش بینی شده بود، قرار است این افزایش ظرفیت در تمامی کد رشته محل های پزشکی عمومی در مراکز آموزش پزشکی تحت نظارت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی اعمال شود و مخصوص داوطلبان آزاد شهرستانها و مناطق محروم و کم برخوردار باشد.
مصوبه مجلس برای افزایش ظرفیت پزشکی در برنامه هفتم
علاوه بر تصمیم شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجلس نیز در بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه در مجلس شورای اسلامی، وزارت بهداشت را مکلف کرد سالانه حداقل ۱۲ درصد ظرفیت پذیرش پزشک متخصص را افزایش دهد.
در این مصوبه چنین آمده است: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است به منظور توسعه کمی و کیفی نظام آموزش علوم پزشکی افزایش دسترسی به خدمات سلامت به ویژه در مناطق کم برخوردار ایجاد آمادگی برای مواجهه با سالمندی جلوگیری از فرسودگی پایوران (کادر درمان نسبت به افزایش ظرفیت پزشکی تخصصی سالانه به میزان حداقل دوازده درصد (۱۲) با اخذ تعهد خدمت در مناطق مورد نیاز و فراهم آوری زیر ساخت‌های آموزشی در سقف بودجه مصوب برنامه ریزی و اقدام کند.
وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی موظف است برنامه افزایش ظرفیت تربیت نیروی انسانی گروه پزشکی با اولویت رشته‌های پرستاری مامایی، پیراپزشکی، داروسازی و رشته های حد واسط را تهیه و به تصویب هیات وزیران برساند.
آنچه مسلم است محدودیت پذیرش دانشجو در رشته های علوم پزشکی و تقاضای بالای داوطلبان این رشته ها در سال های گذشته سبب شده بود تا نتوان به نیاز گسترده متقاضیان فراگیری و تحصیل در رشته‌های پزشکی پاسخ گفت؛ از این رو بحث افزایش ظرفیت رشته‌ها به میان آمد به طوری که در ۲ سال گذشته ظرفیت رشته پزشکی در کشور به میزان ۳ هزار و ۵۲۰ دانشجو و رشته دندانپزشکی ۴۶۵ دانشجو افزایش یافته است.
این افزایش در شرایطی صورت می گیرد که هزینه تحصیل هر دانشجوی پزشکی بیش از ۱۰ میلیارد ریال و هر دانشجوی دندانپزشکی بیش از ۱۳ میلیارد ریال برآورد می شود.
مشکل اصلی توزیع نامناسب پزشکان در جغرافیای ایران است نه ظرفیت پزشکی
همانطور که ابوالفضل باقری فرد معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی معتقد است «باید در حد توان و ظرفیت ها نسبت به رفع مشکلات اقدام کرد چرا که حل برخی از مشکلات نیازمند اصلاح قانون و برنامه است؛ اگر کشور خواهان افزایش تعداد متخصصین و پزشکان است باید زیرساخت لازم را در اختیار داشته باشد».
وی با تاکید بر اینکه رشته پزشکی عمومی ایران مورد تایید مجامع بین‌المللی است و یکی از اعتبارات جهانی ایران، کیفیت فعالیت‌های پزشکی است و این امر به کیفیت آموزش باز می‌گردد، تاکید کرد: وضعیت پزشکی عمومی در کشور و تربیت نیروها در حد مطلوب است، برای رشته دستیاری به هیچ عنوان سطح و حد نصاب تقلیل نمی‌یابد و اجازه نمی دهیم که هر فردی با هر شرایطی وارد این عرصه شود.
معاون وزیر بهداشت تاکید کرد: اکنون دانشگاههای علوم پزشکی از ۱۵۰ رشته تخصصی، فوق تخصصی و فلوشیپ برخوردارند و دیگر نیازی نیست کسی برای تحصیل رشته های بالینی به خارج برود.
باقری فرد بر این باور است، یکی از مشکلات نظام سلامت، توزیع نامناسب پزشکان در جغرافیای ایران است که برای آن بحث بومی سازی برای ماندگاری پزشکان مطرح شده و در حال اجرایی شدن است؛ از این رو تمرکز روی بومی سازی رشته های تخصصی، فوق تخصصی پزشکی نیز در مناطق محروم است و اکنون دانشگاههای علوم پزشکی حدود ۸۰۰ نفر را برای پذیرش دانشجوی بومی در رشته تخصصی درخواست داده اند.
وی به تازگی در یک گفت و گوی تلویزیونی به کتابچه مجموعه اساسنامه‌های دانشکده های گروه پزشکی استناد کرده و گفته است: بر اساس این مصوبات باید به ازای هر ۱۰۰ دانشجوی پزشکی باید ۵۴۰ تخت آموزشی داشته باشیم در حالی که اکنون حدود ۷۵ هزار دانشجوی پزشکی در کشور داریم اما ۱۱۰ تخت آموزشی در اختیار است یعنی به ازای هر دانشجوی پزشکی ۱.۵ تخت وجود دارد.
معاون وزیر بهداشت با بیان اینکه شاخص مورد نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی ۵.۴ تخت به ازای هر دانشجوست اما اکنون این شاخص ۱.۵ تخت است، این روند را بر آموزش پزشکان آینده آسیب زا دانست و گفت: در چنین شرایطی باید ۵۰ دانشجو بالای تخت یک مریض حاضر شوند! در این شرایط هم بیمار اذیت می شود و هم استاد نمی تواند در آن واحد به این تعداد دانشجو آموزش دهد.
باقری فرد این روند را بر آموزش پزشکی کشور آسیب زا دانست و گفت: بر اساس همین اساسنامه‌ها، باید به ازای هر دانشجوی پزشکی 56 استاد در دانشگاه داشته باشیم که طبق آخرین محاسبات، تعداد اساتید پزشکی نصف میزان مورد نظر است.
وی با تاکید بر اینکه افزایش ظرفیت پزشکی نیازمند تامین زیرساخت ها و تجهیزات است، گفت: برای اجرایی شدن این افزایش ظرفیت باید بودجه لازم تخصیص داده شود؛ شاید در علوم پایه بتوان یک پارکینگ را به کلاس درس تبدیل کرد اما دانشجوی پزشکی و دندانپزشکی پس از گذراندن دوره پایه باید بر بالین بیمار حاضر شود.
معاون آموزشی وزیر بهداشت تصریح کرد که در دو سال گذشته هیچ بودجه ای بابت افزایش ظرفیت رشته های پزشکی به این وزارتخانه تخصیص نیافته است.
وی این نکته را هم گفت که اگر تخت آموزشی برای آموزش این دانشجویان نداشته باشیم، چطور در آینده بیماران می توانند خود را برای مداوا به این پزشکان بسپارند.
باقری فرد تعداد و تنوع بیمار را هم یکی از ارکان آموزش در رشته های پزشکی دانست و تاکید کرد: علاوه بر بودجه، زیرساخت و تخت آموزشی، حوزه پزشکی نیازمند بیمار هم هست تا دانشجو تنوع و تکثر بیماری ها را هم ببیند و راههای درمان آن را هم تشخیص دهد.
مخالفت انجمن‌ها و نهادهای پزشکی با افزایش ظرفیت بدون برنامه
در ماههای گذشته انجمن‌ها و نهادهای پزشکی نیز به اشکال مختلف مخالفت خود را با افزایش ظرفیت رشته های پزشکی و دندانپزشکی آن هم بدون برنامه و پشتوانه اعلام کرده اند؛ به تازگی محمد رییس زاده رییس کل سازمان نظام پزشکی افزایش غیراستاندارد ظرفیت‌های پزشکی را به «کشت فراسرزمینی» نیروی پزشکی برای کشورهای دیگر توصیف کرده و گفته است: هر اندازه ظرفیت پزشکی را بدون زیر ساخت، بدون زمینه کاری مناسب و بدون نظر کارشناسان افزایش دهیم در واقع کشت فراسرزمینی را برای کشورهای دیگر گسترش می دهیم.
وی با اشاره به اینکه سال گذشته چهار هزار و ۸۰۰ دانشجوی پزشکی به ظرفیت افزایش یابنده منطقی وزارت بهداشت افزوده شد، گفت: این در حالیست که طبق اعلام معاونت آموزشی وزارت بهداشت یک ریال امکانات یا بودجه و سرانه اضافی بابت افزایش ظرفیت های پزشکی داده نشد.
رییس زاده افزود: چنانچه روند افزایش ظرفیت های پزشکی به همین روال ادامه یابد در ۴ سال دیگر ۶۰۰ دانشجو در یک بیمارستان۱۵۰ تختخوابی حاضر خواهند بود. این صحنه که به طنز شبیه است هم اینک نیز رخ داده است ۲۸۰ دانشجوی پزشکی در یک بیمارستان با ۱۵۰ مریض حضور دارند. این تصمیم گیری ها در کشور ما با چنین پیشینه ای قابل هضم نیست.
وی تاکید کرد: روسای دانشگاه های علوم پزشکی در سراسر کشور باید مشکلات ناشی از افزایش ظرفیت های پزشکی را با صدای رسا بیان کنند. راهکار آن هم ساده است؛ ابتدا باید سهم سلامت از تولید ناخالص داخلی مشخص شود. دوم، اجرای سیاست های کلی سلامت ابلاغی مقام معظم رهبری در سال ۱۳۹۳ پیگیری شود و سوم اصلاح ساختار بیمه ها و اجرای قوانین حوزه سلامت در دستور کار باشد.
درخواست وزارت بهداشت برای توقف اجرای مصوبه
همانگونه که گفته شد بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی بنا بود برای جبران کمبود پزشک در کشور سالی ۲۰ درصد به ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی اضافه شود اما صحبت های اخیر وزیر بهداشت حکایت از نوعی عقبگرد در این موضوع دارد همچنان که سازمان نظام پزشکی و بسیاری از انجمن ها هم مخالفت خود را با این افزایش ظرفیت اعلام کرده‌اند.
بهرام عین اللهی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به تازگی در خصوص وضعیت اجرای مصوبه افزایش ظرفیت پزشکی با مطرح کردن ناتوانی در اجرای قانون گفت: می‌خواهیم به شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد دهیم که در این زمینه برای سال آینده یک توقف به ما بدهند.
وی در یک گفت و گوی تلویزیونی با ارایه عملکرد نظام سلامت در دولت سیزدهم اظهار داشت: قرار است پیشنهادی به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه کنیم که افزایش تربیت پزشکان عمومی از سال آینده متوقف شود زیرا باید بین پزشک و بیمار نیز تعادل وجود داشته باشد.
به گفته وی افزایش ظرفیت‌های دستیاری و تخصصی از دیگر اقدامات دولت است که نتیجه آن را چند سال بعد در نظام سلامت خواهیم دید.