به گزارش ایرنا، قلعه یا تپه مانداگارنا که برگرفته از نام قدیم شهر مرند است و در سیاحتنامه ها و کتب تاریخی کهن از آن به همین عنوان نام برده شده است، جزو معدود آثار و تپه های تاریخی با قدمت افزون بر ۶ هزار ساله در ایران است که متاسفانه به علت بی توجهی مردم و دستگاه های متولی امروز به مکان متروکه ای تبدیل شده است که پاتوق معتادان شده و روز به روز شرایط اسفناکی به خود می گیرد.
تاریخ شناسان برجسته و مشهوری همچون هرودوت، گرنفون و بطلمیوس و باستان شناس آمریکایی ویلیامز جکسون در آثار خود چندین بار از مرند با نام مانداگارانا یاد کرده و اشاراتی به وجود تپه و قلعه ای به همین نام داشته و آن را آتشکده اعلام کرده اند که در زمان ساسانیان از رونق بسیار فراوانی برخوردار بود.
در بررسی کارشناسان و باستان شناسان در سال های گذشته دو لایه خاکستری در سازه تپه دیده شده است که می‌تواند از بقایای آتش‌سوزی اشیا و سقف اتاق‌های قلعه در موقع تخریب باشد و به غیر از لایه‌های خاکستری، بقیه قلعه از خاک پوشانده شده است.
قلعه مانداگارنا یکی از مهمترین، باسابقه ترین و از اسناد هویتی ایران و آذربایجان است که قدمت آن به هزاره چهارم پیش از میلاد می رسد و در واقع مستند محکم و نشانه ای آشکار از تاریخ و فرهنگ ایران باستان است
این اثر بی مانند تاریخی در سال های گذشته به خصوص طی چهار دهه به علت رشد شهرنشینی و ساخت و سازهای مختلف، به شدت تهدید شده است و امروز محوطه تپه، تنها چند متری با منازل فاصله دارد که این موضوع نشان دهنده بی توجهی مسوولان به اهمیت تاریخی و موضوع بسیار مهم حفاظت و مراقبت از آن است که جای بسی تاسف و تامل دارد.
اکنون با وجود اینکه حصارهای دیواری در بخشی از محوطه باستانی تپه یالدور کشیده شده است، اما به دلیل اینکه این دیوارکشی ها بسیار کوتاه بوده و هیچ مانعی بر سر راه ورود اشخاص وجود ندارد، ساکنان محل، این اثر تاریخی را به محل تفریح و پاتوق معتادان و افراد بزهکار تبدیل کرده است.
مشاهده خبرنگار ایرنا حاکی است، به علت تعدد و فراوانی ورود و خروج معتادان به محل مزبور، محوطه تپه در پایین دست مملو از اشیا و لوازم اعتیاد از جمله ابزار آلات تزریق است که بدون کوچکترین مزاحمتی اقدام به ایجاد تجمع های مختلف استعمال مواد مخدر در این مکان کرده اند.
حال وظیفه و ماموریت فرمانداری، شهرداری، نیروی انتظامی و در راس آنها میراث فرهنگی برای حفاظت و نگهداری مناسب از محوطه تپه مانداگارنا چیست؟ برای بسیاری از اهالی محل و رسانه ها علامت پرسش بزرگی است.
وزیر میراث فرهنگی بر ساماندهی فوری تپه یالدور مرند تاکید کرد
با توجه به اهمیت تاریخی و هویتی تپه یالدور، آذر ماه امسال وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بازدیدی از این اثر بی مانند داشت که در آن با ابراز تاسف از شرایط موجود، یادآور شد: نباید چنین آثاری به حال خود رها شده و هیچ برنامه و طرحی برای پاسداشت و نگهداری آنها ارایه نشود.
عزت‌الله ضرغامی بر ساماندهی فوری این تپه تاکید و اظهار کرد: این موضوع به هیچ عنوان نیازمند تزریق منابع مالی کلان ندارد و می توان با استفاده از ظرفیت ها و امکانات محلی حداقل ها را برای برون رفت از شرایط نابسامان کنونی فراهم کرد.
وی از شهرداری مرند خواست تا نسبت به دیوارکشی و ایجاد امکانات مناسب تفریحی و خروج از حالت بی رمقی کنونی اقدام کند و از نیروی انتظامی نیز خواست تا درباره ورود معتادان اقدام فوری انجام دهد.
ضرغامی کارکرد گردشگری تپه یالدور را مورد اشاره قرار داد و با بیان اینکه نباید چنین اثری دستخوش بروکراسی های زاید اداری شده و همه منتظر یکدیگر باشند تا بلکه نهادی وارد میدان شده و اقدام کند، یادآور شد: باید از این آثار تاریخی فوق العاده با ایجاد امکانات مناسب جهت جذب و جلب گردشگران داخلی و خارجی بهره مند شد.
وضع تپه باستانی مرند مناسب نیست
فرماندار شهرستان مرند نیز ساماندهی و سرمایه‌گذاری در تپه باستانی یالدور با هدف جذب گردشگران را ضروری دانست و گفت: باید اذعان کنیم که وضع کنونی این اثر بی مانند تاریخی به هیچ عنوان مناسب نیست و یکی از دغدغه های اصلی مدیریت شهرستان است.
داود عباسی مرند را یکی از شهرستان‌های مهم در مسیر گردشگری ایران و آذربایجان شرقی برشمرد و اظهار کرد: برای اینکه از این موقعیت استثنایی به بهترین شکل ممکن استفاده کنیم باید امکانات و داشته های تاریخی خود را به خوبی معرفی کنیم که در این زمینه قصورهای فراوانی شده است که یکی از نمونه های عینی آن تپه یالدور یا همان مانداگارنا است.
وی با اشاره به اینکه مردم منطقه و اهالی محل مطالبه‌ای جدی در خصوص ساماندهی این تپه باستانی دارند تا بدین طریق از ظرفیت آن برای توسعه گردشگری مرند بهره‌مند شویم، یادآور شد: این مهم جز با همکاری و مساعدت دستگاه های مختلف میسر نمی شود.
عباسی از آمادگی بخش خصوصی شهرستان مرند برای سرمایه‌گذاری در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری خبر داد و اظهار کرد: تپه یالدور جزو طرح های در اولویت برای سرمایه گذاری بخش خصوصی شهرستان و استان است که با برنامه‌ریزی لازم می‌توان این فرصت را برای منطقه فراهم کرد.
وی لازمه تبدیل این تپه تاریخی به محل گردشگری را حمایت و ارایه تسهیلات لازم به بخش خصوصی عنوان و اضافه کرد: بهره مندی از ظرفیت ویژه توسعه گردشگری این اثر جز با اعطای تسهیلات لازم و تسهیل روند ایجاد واحدهای اقامتی در محوطه ممکن نمی شود که در این زمینه همکاری همه جانبه دستگاه‌های مربوط به خصوص اداره‌کل میراث فرهنگی آذربایجانشرقی لازم و ضروری است.
معاون میراث فرهنگی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، با ابراز تاسف از شرایط کنونی تپه یالدور، اعلام کرد: متاسفانه از زمان بازدید وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که بیش از ۴۰ روز سپری می شود، تاکنون اقدامی در محوطه صورت نگرفته و اتفاق خاصی نیفتاده است.
وحید نواداد، تپه مانداگارنا را نمونه ای کوچکتر اما به لحاظ تاریخی و قدمت با اهمیت تر از محوطه ربع رشیدی دانست و یادآور شد: مهترین و اصلی ترین ماموریت میراث فرهنگی درباره چنین محوطه هایی نگهداشت و مراقبت از آنها و حفظ شرایط کنونی آثار موجود است.
وی با انتقاد از عدم همکاری ادارات و نهادهای شهرستانی مرند برای مراقبت از تپه یالدور، اظهار کرد: شهرداری مرند یکی از شهرداری مهم و البته دارای منابع مالی مناسب آذربایجان شرقی است که هزینه های مربوط به ساماندهی محوطه این تپه چندان نمی تواند بار مالی برای این مجموعه ایجاد کند.
نواداد ادامه داد: سئوال ما این است که آیا زباله های انباشته شده در محوطه تپه از دل خاک بیرون زده است؟ تمام این مشکلات ناشی از نوع رفتار جوامع انسانی است که آنجا را به زباله گاه و پاتوق معتادان تبدیل کرده است و البته شهرداری و نیروی انتظامی موظف به رفع چنین مشکلاتی هستند.
وی به توافق ۲ سال قبل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی با شهرداری مرند برای همکاری جهت ساماندهی محوطه تاریخی یالدور اشاره و اظهار کرد: قرار بر این بود تا با تعامل بین سازمانی بخشی از مشکلات رفع شده و روند ساماندهی به صورت مدون پیش رود که در این خصوص نیز تاکنون نتیجه ای حاصل نشده است.
نواداد یادآور شد: در همین زمینه تاکنون ۲ نشست با مجموعه شهرداری و شورای اسلامی شهر مرند برای ساماندهی تپه یالدور بی حاصل بوده است که شاید در این رابطه اداره شهرداری توسط سرپرست دخیل باشد.
وی سهم میراث فرهنگی آذربایجان شرقی برای ساماندهی تپه مانداگارنا را دیوارکشی در بخشی از محوطه عنوان و اضافه کرد: با تمام کمبودهای موجود اعتباری در سالجاری و سال های گذشته، این مجموعه عملیات دیوارکشی را در بخشی از محوطه به اتمام رسانده و برای امسال نیز اعتباری در نظر گرفته شده بود که متاسفانه تاکنون تخصیص داده نشده است.
نواداد اهمیت تاریخی تپه یالدور را بسیار بالا برشمرد و با تاکید بر مزیت های بالای این اثر برای جذب گردشگران داخلی و خارجی، گفت: روند کنونی نابسامانی و تهدیدات جوامع محلی به تدریج این اثر بی مانند را به ورطه نابودی خواهد کشاند و باید مدیران شهرستان تا دیر نشده در این زمینه بجنبند.
وی اظهار کرد: اگر شهرداری و فرمانداری مرند پای کار آیند، میراث فرهنگی تمام قد برای اجرای طرح های مختلف از جمله ساخت مسیرهای گردشگری و نیز انجام کاوش های باستانی آمادگی کامل دارد.
به گزارش ایرنا، قلعه باستانی مانداگارنا یا یالدور با شماره ۷۸۶ در اول فروردین ماه سال ۱۳۴۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.