به گزارش ایرنا، استان چهار فصل کهگیلویه و بویراحمد به خاطر برخورداری از طبیعتی زیبا و بکر، علاوه بر زیبایی های طبیعی، از جلوه ای خاص در پوشاک زنان این دیار نیز برخوردار است.
تشابه ساختاری زیادی در میان لباس های لری و در مناطق مختلف ایران زمین وجود دارد؛ لباس محلی از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین لباس های محلی اقوام ایرانی است که اقلیم، فرهنگ، دین و طبیعت و آداب زندگی منطقه ای هریک نقش مهمی در طراحی آن ایفا کرده است.
یافته های تاریخی نشان می دهد که قدمت لباس محلی لری که در گویش زنان کهگیلویه وبویراحمد به «جومه لری» نیز شهرت دارد، به دوره اشکانیان و برخی منابع نیز قدمت آن را به عصر تیموریان نسبت می‌دهند.
ارشناسان و فرهنگ دوستان معتقدند که این نوع پوشش محلی با گذر زمان تکامل یافته و در نهایت، به‌شکل امروزی آن تبدیل شده است؛ نکته حائز اهمیت در پوشش لباس محلی در پوشش وحجاب کامل و تنوع رنگ ها و پارچه های آن است که جلوه خاصی به لباس محلی زنان در این استان بخشیده است.
لباس های لری زنان این دیار در رنگ های مختلف، در عین سادگی زیباست و این لباس نمادی از پوشش ایرنی اصیل است. زنان جوان بیشتر تمایل دارند که از پارچه های رنگارنگ و در طرح های شاد استفاده کنند و زنان مسن تر از پارچه های تیره در طرح های ساده بر تن می کنند.
چنانچه بررسی اجمالی نسبت به پیشینه و تاریخ قوم لر داشته باشیم متوجه خواهیم شد که در گذر زمان جاهایی سکونت گزیده اند که در کنار درختان، آب های خروشان و رودخانه ها و سبزه ها و کوه های سربه فلک کشیده بوده است و با طبیعت عجین بوده اند.
لباس و پوشاک از اولین نیازهای بشر بود که با آن مواجه شد و در پی پاسخی برای آن به سراغ طبیعت رفت. هنوز هم در اقوام سنتی سراسر دنیا لباس‌ها رنگ و بوی طبیعت و محیط اطراف خود را دارد و متناسب با اقلیم انتخاب می‌شود.
زنان کهگلویه و بویراحمدی هنوز به پوشیدن این لباس پایبند هستند اما استفاده از این لباس سنتی در خیابان ها و در جامعه توسط دختران رنگ باخته است و دختران تنها در مراسمات شادی از این لباس سنتی استفاده می کنند و زنان با به کار بردن زیورآلات در این لباس ها، جلوه ای خاص به آن می بخشند.
حتی برخی زنان هم با توجه به گرانی نرخ این پارچه ها کمتر لباس محلی می خرند و در بازار و دیگر مکان های عمومی مانتو شلوار می پوشند چون توانایی شان برای خرید نمی رسد.
لباس محلی بویراحمدی در یک نگاه
لباس محلی وسنتی زنان استان کهگیلویه و بویراحمد از سه بخش اصلی سرپوش، بالاتنه وپایین تنه تشکیل شده است که مجموع این سه بخش، پوشش کاملی را برای زنان به همراه داردبر اساس تحقیقات صورت گرفته در کتاب نگارگری مکتب شیراز، قدمت این نوع لباس ها بیشتر از دوران تیموریان در قرن هشتم هجری قمری است.
این نوع لباس سنتی در چهار استان کهگیلویه و بو یراحمد، فارس، چهار محال و بختیاری و خوز ستان مشاهده شده است و هم اینک نیز مورد استفاده قرار می گیرد.لباس محلی زنان کهگیلویه و بویراحمد همه ویژگی های پوشش ایرانی اسلامی را دارد.
لباس محلی وسنتی زنان استان کهگیلویه و بویراحمد از سه بخش اصلی سرپوش، بالاتنه وپایین تنه تشکیل شده است که مجموع این سه بخش، پوشش کاملی را برای زنان به همراه دارد.
سرپوش لباس محلی زنان کهگیلویه و بویراحمد، شامل یک پارچه روپوش یا همان روسری به نام " مینا " ( Meyna ) است که به طور معمول دارای بیش از یک متر طول و بین ۶۰ تا ۷۰ سانتیمتر عرض می باشد.بر روی این روپوش مینا نیز پارچه ای به نام چارقد یا لچکی قرار می گیرد که در زبان فارسی همان سربند است.
همچنین یک کلاه کوچک زیر مینا قرار می گیرد تا پوشش دهنده موهای جلو سر زنان باشد و معمولا زیورآلات و وسایل تزیین سنتی و ظریف به آن متصل می شود.بخش بالاتنه لباس محلی زنان استان کهگیلویه و بویراحمد، همان پیراهن یا جامه است که شامل یک پارچه دو متری می باشد و از زیر گردن تا کف پای زنان را می پوشاند.
این پیراهن ردا مانند ، دارای آستین و سرآستین است و نوع مدل آن مخصوص زنان استان های کهگیلویه و بویراحمد، فارس ، خوزستان و چهارمحال و بختیاری است؛ بخش پایین این لباس ها که به عبارتی زیباترین بخش آن نیز به شمار می آید همان دامن یا تنبان است که بیشترین حجم پارچه را در این لباس سنتی در برمی گیرد.
برای دامن این لباس های محلی به طور معمول بین پنج تا ۱۲ متر پارچه مصرف می شود طوری که این دامن از بالا کشدار و کاملا چین خورده است ودرپایین آن تزیین هایی مانند نوار دوزی یا پارچه های پلیسه دار به کار می رود.رنگ و جنس پارچه این لباس ها معمولا بنا به طبیعت این استان در مناطق گرمسیری و سردسیری، نوع بافت عشایری و روستایی، نوع باورها و گرایش قومی و قبیله ای و سن زنان انتخاب می شود
یکی ازدلایل ماندگاری این نوع پوشاک ولباس را در کهگیلویه و بویراحمد، عجین بودن آن با باورها و اعتقادات زنان این استان می باشد با توجه به بافت سنتی، روستایی و عشایری این استان و چهار فصل بودن آن است.
رنگ به کار رفته در لباس محلی و سنتی زنان این استان با توجه به موقعیت و زمان تغییر می کند به عنوان مثال زنان عزادار تا حدود یک سال از لباس های تیره استفاده می کنند.
در خرداد ماه سال ۱۳۹۷ تمام تلاش‌های متولیانی استانی به ثمر نشست و شماره ثبت ملی ۳۵۶ برای لباس زنان و ۳۵۷ جهت لباس لری مردان توسط سازمان میراث فرهنگی کل کشور تعیین شد.
همچنین لباس محلی ایل بهمئی از جمله جذابیت‌های بومی این منطقه است و زنان و مردان شهرستان بهمئی از جمله زنان و مردان ایرانی هستند که هنوز به پوشاک سنتی و محلی خود پایبند بوده و از آنها در بیشتر اوقات و به‌ویژه در جشن‌ها و مجالس عروسی استفاده می‌کنند.
لباس محلی زنان کهگیلویه و بویراحمدی یکی از ۵۰ اثر معنوی ثبت شده این دیار است که ضمن زنده نگه داشتن بسیاری از سنت‌ها جلوه‌ای باشکوه از هنر مردم ایران زمین است.گرچه لباس محلی مردانه به مرور زمان فراموش شده است اما لباس محلی زنانه همچنان در همه شهرها و روستاهای استان استفاده می شود.
اگر کارخانه ایجاد شود پارچه ارزان تر به دست مردم می رسد
فاطمه تجلی خیاط کهگیلویه و بویراحمدی در این باره گفت: با توجه به جنس پارچه و نوع دوخت، هزینه دوخت لباس محلی زنان از سه میلیون تا ۳۰ میلیون ریال در می آید.
وی ادامه داد: استقبال زنان و دختران کهگیلویه و بویراحمدی برای پوشیدن لباس محلی بسیار زیاد است اما مردم توان خرید این لباس ها را ندارند و اکثر آن ها اجاره می کنند.
تجلی تاکید کرد: اجاره هر دست لباس محلی از سه میلیون ریال تا ۱۵ میلیون ریال برای ۲۴ ساعت متغیر است.
این خیاط کهگیلویه و بویراحمدی عنوان کرد: لباس زنان استان، پوشش بسیار زیبا و طرح سنتی است که از اجداد ما به ارث رسیده است.
وی تاکید کرد: پیشنهاد دارم با توجه به اینکه استقبال بسیار خوبی که از لباس محلی وجود دارد، کارخانه تولید پارچه در استان ایجاد و ما خیاطان طرح بدهیم و پارچه لباس زنان بویراحمدی در داخل کشور تولید شود.
چالش گرانی پارچه و لباس محلی بانوان کهگیلویه و بویراحمدی
رئیس صنف پارچه فروشان یاسوج گفت: یکی از معضلات پیش روی زنان استان برای پوشیدن لباس محلی این است که پارچه لباس محلی در کشور تولید نمی شود و این مهم سبب ایجاد قیمت های نجومی در پارچه ها خواهد شد.
فخرالدین بناری اظهار کرد: پارچه لباس محلی شیک و خوب ایرانی نداریم و این پارچه ها در کشور دوخت نمی شوند.
وی افزود: بیشتر پارچه های محلی از کشورهای هند، پاکستان و افغانستان وارد ایران می شود و مغازه داران هم استانی این پارچه ها را بیشتر از استان های همجوار به استان انتقال می دهند.
رئیس صنف پارچه فروشان یاسوج تاکید کرد: هزینه های گمرکی زیادی بر گرده این پارچه ها وارد می شود و در نهایت پارچه ها با قیمت گزافی به دست مردم می رسد.
بناری عنوان کرد: این مهم باعث شده زنان به سمت کرایه لباس های محلی در جشن های عروسی روی بیاورند زیرا کمتر توان خرید یک دست لباس محلی را دارند.
وی تصریح کرد: تعداد گالری های لباس محلی در استان از پنج مورد در سه سال اخیر به ۲۰۰ فقره رسیده و حتی تعداد آن ها هنوز هم رو به افزایش است.
رئیس صنف پارچه فروشان یاسوج گفت: بیشتر پارچه های مصرفی استان از شیراز وارد استان می شود اما در مسیر به عنوان حمل کالای قاچاق با مغازه داران استان برخورد می شود با وجود اینکه فاکتور هم دارند.
بناری اضافه کرد: پارچه لباس محلی از متری ۲ میلیون ریال تا ۵۰ میلیون ریال در بازار موجود است با این وجود استقبال مردم بری پوشیدن لباس محلی خوب است و دلشان نمی خواهد این میراث مانگار رو به فراموشی برود.
وی ادامه داد: سالانه بیش از ۱۰۰ دست لباس محلی از این استان برای مشتری ها در کشورهای مختلف ارسال می شود.
وی گفت: از دولت انتظار داریم با ایجاد کارخانه های تولید پارچه لباس محلی نگذارند این سنت دیرین مردم کهگیلویه و بویراحمد از بین برود.
قدمت لباس لری
کارشناس اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کهگیلویه و بویراحمد گفت: بر اساس تحقیقات صورت گرفته در کتاب نگارگری مکتب شیراز، قدمت این نوع لباس ها بیشتر از دوران تیموریان در قرن هشتم هجری قمری است برخی یافته های تاریخی هم لباس های محلی را به دوران اشکانیان دانسته است.
سید ولی الله امیری افزود: این نوع لباس سنتی در چهار استان کهگیلویه و بویراحمد، فارس، چهار محال و بختیاری و خوزستان مشاهده شده است و هم اینک نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
وی بیان کرد: امروزه استفاده از لباس محلی و سنتی بیشتر در زنان بالای ۳۰ سال استان کهگیلویه و بویراحمد دیده می شود اما در جشن ها و مجالس عروسی تمام زنان و دختران به عنوان یک سنت از لباس های محلی شاد و متنوع استفاده می کنند.
وی بیان کرد: امروزه استفاده از لباس محلی و سنتی بیشتر در زنان بالای ۳۰ سال استان کهگیلویه و بویراحمد دیده می شود اما در جشن ها و مجالس عروسی تمام زنان و دختران به عنوان یک سنت از لباس های محلی شاد و متنوع استفاده می کنند.
امیری،یکی ازدلایل ماندگاری این نوع پوشاک ولباس رادرکهگیلویه و بویراحمد، عجین بودن آن با باورها و اعتقادات زنان این استان دانست و گفت: با توجه به بافت سنتی، روستایی و عشایری این استان و چهار فصل بودن آن ، استفاده از این نوع لباس برای زنان کاملا مقرون به صرفه است.
به گفته وی ، استفاده از لباس سنتی در فصل گرما و سرما و همچنین برای زنان عشایر به هنگام کوچ بسیار مناسب می باشد.
دوره دوخت لباس محلی در استان
مدیرکل فنی و حرفه ای کهگیلویه و بویراحمد گفت: دوخت لباس محلی زنان استان در دوره های فنی و حرفه ای آموزش داده می شود.
نورالله هدایت افزود: این دوره مختص استان خودمان است و پتانسیل خوبی محسوب می شود.
وی تصریح کرد: این دوره یکی از استانداردهای فنی و حرفه ای است که استان کهگیلویه و بویراحمد سال گذشته پیشنهاد آن را داده است.
مدیرکل فنی و حرفه ای کهگیلویه و بویراحمد عنوان کرد: آموزش دوخت لباس محلی زنان استان با استقبال خوبی مواجه است و کمبود کارآموز نداشته ایم.
هدایت ادامه داد: این دوره ها در شهر و روستا برای تمامی زنان به ویژه زنان بد سرپرست و بی سر پرست انجام می شود.
وی بیان کرد: این دوره یک ماه و یک ماه و نیم طول می کشد تا کارآموزان دوخت را یاد بگیرند.
اهمیت استفاده از لباس محلی در میان زنان لر تا حدی است که با وجود گران بودن برخی پارچه ها و حجم بالای پارچه ای که باید تهیه شود، آنها تمایل زیادی به تهیه این نوع لباس بخصوص برای جشن هاو عروسی ها دارند.
لازم است تحقیق و پژوهش های بیشتری از سوی متولیان حوزه های فرهنگی و گردشگری مانند سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی درباره پوشاک سنتی و محلی صورت گیرد تا ارزش ماندگاری آن بیش از پیش مشخص شود.
ایجاد کارخانه تولیدی لباس و پارچه محلی در کشور به ویژه استان محروم کهگیلویه و بویراحمد علاوه بر حفظ این سنت سبب اشتغالزایی برای جوانان بیکار این منطقه خواهد شد.
همچنین کارگروهی از سوی وزارت ارشاد با عنوان ساماندهی مد و لباس در این استان فعال شود و نمایشگاهی از لباس های بومی، سنتی و ملی مطابق با موازین اسلامی و عرفی در استان کهگیلویه و بویراحمد برپا شود.
کارشناسان معتقدند یکی از روش های پیشگیری از ترویج مد و پوشاک غیر اسلامی و نامناسب، ترویج استفاده از پوشاک محلی و سنتی است و لازم است که متولیان حوزه های فرهنگی و حتی صنایع دستی کشور با ارج نهادن به این موضوع تلاش بیشتری در راستای معرفی این نوع پوشاک و مزیت های آن نمایند.
پوشیدن لباس محلی هم اکنون بین زنان و دختران زیر ۳۰ سال کمرنگ شده است و احیای پوشش لباس محلی بانوان کهگیلویه وبویراحمد بهترین راهکار برای حفظ حجاب و کاهش رواج مدهای غربی است که می طلبد مسئولان فرهنگی خواست برای تحقق این مهم تلاش کنند.