به گزارش خبرنگار اعزامی گروه علم و آموزش ایرنا به مشهد، پیمان صالحی در دومین روز اجلاس روسای دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی در دانشگاه فردوسی مشهد به سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری در برنامه هفتم اشاره کرد و گفت: سیاست‌های ابلاغی و توجه به حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، ریزفناوری، زیست فناوری و روزآمدسازی آنها؛ نشان‌دهنده توجه ویژه ایشان به موضوع پیچیدگی اقتصادی است.
وی در مورد پیچیدگی اقتصادی با بیان اینکه، پیچیدگی اقتصادی نشانگری است که میزان سهم علم و فناوری را در تولیدات یک کشور نشان می‌دهد افزود: براساس تنوع فناوری و پیچیدگی‌های فناوری شاخصی به نام پیچیدگی اقتصادی تعریف شده است.
معاون پژوهشی وزیر علوم با بیان اینکه بین تحقیق و توسعه، تولید ناخالص داخلی و پیچیدگی اقتصادی رابطه علت و معلولی وجود دارد، گفت: در ایران سهم تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی هیچگاه در طول برنامه ششم توسعه از ۸ دهم درصد تولید ناخالص داخلی بیشتر نشده است.
صالحی مثالی از پیچیدگی اقتصادی بیان کرد و گفت: ممکن است دو کشور هر دو ۴۰۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی داشته باشند اما یکی از آنها از فروش منابع خود این مبلغ را کسب کرده و دیگری از فروش رایانه، هواپیما و فناوری این مبلغ را به دست آورده است و این دو کشور با یکدیگر بسیار متفاوت هستند زیرا یکی منابع خود را بدون ایجاد ارزش افزوده، فروخته است و دیگری علم را بر محصولات خود پیاده و آن را به فروش رسانده است.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: در بازه زمانی بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۰، چهار کشور چین، هند، برزیل و روسیه تولید ناخالص داخلی یکسانی داشتند؛ اما وقتی ضریب پیچیدگی اقتصادی در آن سال‌ها اعمال شد، شرایط این کشورها متفاوت شده است به طوریکه در همان سال ها پیش‌بینی می‌شد چین از پیچیدگی اقتصادی اما کشورهای دیگر از فروش منابع درآمد کسب می‌کنند.
رابطه آموزش عالی و پیچیدگی اقتصادی
معاون پژوهشی وزیرعلوم، تحقیقات و فناوری در ادامه با تاکیدبراینکه، ضریب پیچیدگی اقتصادی کاملاً قابل محاسبه است و به برنامه‌های راهبردی بلندمدت جمهوری اسلامی مرتبط است افزود: کشورها هر ساله امتیازی از شاخص پیچیدگی اقتصادی می‌گیرند. اگر کشورها بر اساس پیچیدگی‌های فناوری محصول تولید و صادر کرده باشند، امتیاز بالاتری می‌گیرند و هر چه به سمت خام فروشی بروند و ارزش افزوده ایجاد نکنند، ضریب منفی می‌گیرند.
صالحی با بیان اینکه آخرین رتبه‌بندی شاخص پیچیدگی اقتصادی مربوط به سال ۲۰۲۱ است، گفت: کشورهایی همچون ژاپن که فاقد منابع طبیعی هستند، در شاخص پیچیدگی اقتصادی رتبه نخست را کسب کرده‌اند.
وی توضیح داد: تولید ناخالص داخلی ژاپن ۳ تریلیون دلار و تولید ناخالص داخلی چین ۵ تریلیون دلار است و این در شرایطی است که این کشورها منابع خود را نفروخته‌اند، بلکه ارزش افزوده ایجاد کرده‌اند. اینکه ما رتبه ۸۰ هستیم نشان می‌دهد صادرات ما بر اساس پیچیدگی اقتصادی نبوده و محصولات خام صادر کرده‌ایم.
صالحی با اشاره به پیچیدگی اقتصادی کشور ژاپن در سال ۱۹۶۲ خاطرنشان کرد: این کشور در سال ۱۹۶۲ پیچیدگی اقتصادی زیادی نداشته است اما در سال ۲۰۲۰ شروع به قرارگیری در خوشه‌هایی کرده که پیچیدگی زیادی دارند و به همین دلیل در رتبه اول پیچیدگی اقتصادی قرار گرفته است. کره جنوبی نیز چنین شرایطی داشته است.
وی در ادامه با بیان اینکه، در سال ۲۰۲۱ رتبه ما در شاخص پیچیدگی اقتصادی ۴ رتبه ارتقا داشته است، دلیل این مهم را فروش محصولات پتروشیمی دانست و افزود: به دلیل وجود مقداری پیچیدگی اقتصادی در تولید محصولات پتروشیمی کشورمان چند رتبه ارتقا پیدا کرده است.
معاون پژوهشی وزیر علوم افزود: صنعتی همچون پوشاک از پیچیدگی فناوری زیادی برخوردار نیست اما صنایعی مثل دارو، زیست فناوری، هواپیما و ماشین‌های پیچیده از امتیازآوری بالایی برخوردار است.
وی تاکید کرد: نمی‌خواهم نتیجه بگیرم این کشورها خوب هستند و ما بد هستیم. اما می خواهم بگویم ما دانشگاهیان و تصمیم گیرندگان در حوزه پیچیدگی اقتصادی چه اقداماتی باید انجام دهیم.
معاون پژوهشی گفت: هر چه با موضوعاتی که پیچیدگی بیشتر دارند، فاصله را کم‌تر کنیم، زودتر می‌توانیم به رتبه بالاتر در پیچیدگی اقتصادی برسیم. در حوزه پتروشیمی برنامه‌ریزی شد و اکنون در حال صادرات محصولات پتروشیمی هستیم. دلیل اینکه ما را در حوزه پتروشیمی تحریم نمی‌کنند این است که به ما نیاز دارند اما در حوزه‌های دیگر تولیدکننده زیاد است.
وی افزود: شرایط ایران در سال ۲۰۲۰ مشابه دهه ۱۹۰۰ کشورهایی است که تازه در حال اقدام پیچیدگی اقتصادی بودند. اگرچه در ایران در حوزه دارو و پتروشیمی اتفاقات مثبتی افتاده است، هنوز راه زیادی در پیش داریم.
بازار از توان لازم برای جذب دانش‌آموختگان برخوردار نیست
معاون پژوهشی وزیر علوم در ادامه با اشاره به اهمیت شاخص پیچیدگی اقتصادی گفت: دانشگاه‌ها با اینکه در بالاترین سطح افراد را تربیت می‌کنند اما بازار به دلیل کشش پایین و فقدان پیچیدگی اقتصادی از توان جذب آنها برخوردار نیست.
صالحی افزود:اینکه دانش‌آموختگان ما در بهترین بنگاه‌ها و بازارهای دنیا جذب می‌شوند، موید همین موضوع است. حال برخی ممکن است عنوان کنند، کمی سطح خود را پایین بیاورید تا راحت‌تر افراد جذب بازار شوند، اما ما هیچگاه سطح علمی پژوهشی افراد را پایین نمی‌آوریم.
وی با تاکید بر اتصال افراد و بنگاه‌ها و افزایش کشش بازار گفت: اقداماتی همچون بورس‌های مختلف مثل بورس دانش، بورس صنعت، اشتغال ۱۲۰ هزار نفر در شرکت‌های مستقر در پارک های علم و فناوری برنامه‌ریزی در همین راستا است.
صالحی با بیان اینکه، فروش حامل های انرژی دیگر برای کشورمان درآمدزا نیست افزود: با توجه به افزایش هزینه‌ها، هزینه استخراج مواد خام با پول فروش آن برابرای خواهد کرد و نمی توان از خام‌فروشی پول کسب کرد.
معاون پژوهشی وزارت علوم گفت: نمودار کشورهایی مثل تایلند، سریلانکا، برزیل نشان می دهد این کشورها به سمت پیچیدگی اقتصادی حرکت کرده‌اند. صالحی گفت: اگر نتوانیم به پیچیدگی‌های اقتصادی کمک کنیم نمی‌توانیم موفق باشیم و اگر نتوانیم درست برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری کنیم و نتوانیم افراد را به بازار متصل کنیم، نتیجه خوبی نخواهیم گرفت.