به گزارش ایرنا، لرستان نیز مانند بسیاری از استان های کشور از جمله زاگرس نشین ها، تعدد ایلیاتی دارد و این واقعیت زیبای فرهنگی در بسیاری از مقاطع یاری گر مردم و نظام بوده است که در انتخابات نیز شور دوچندانی را ایجاد و مردم را با هر دید و نظر سیاسی پای صندوق های رای می کشاند.
تنور انتخابات در مناطق طایفه ای زودتر گرم می شود، خانه گردی نامزدها و طرفداران آنها برای اخذ توافق بزرگان ایل و منطقه همچنان پابرجاست، شور انتخاباتی بزرگترها تا جمع کودکان دبستانی که حق رای هم ندارند، رخنه می کند و بحث های انتخاباتی در مدارس هم بالا می گیرد، همه خواستار پیروزی طایفه خود در انتخابات هستند، چراکه بر اساس یک قانون نانوشته، معتقد هستند پیروزی سیاسی در کارزار انتخاباتی، قدرت طایفه ای و چانه زنی های محلی را افزایش خواهد داد.
بی شک طوایف نبض شور انتخاباتی در لرستان هستند اما در مواقعی ، قومیت گرایی محض، علاوه بر دور شدن از انتخاب اصلح، هرچه به زمان برگزاری انتخابات نزدیک می شویم به سان آتشی از زیر خاکستر خارج می شود و تعصبات کورکورانه عده ای محفل انتخابات را ملتهب می کند و اینگونه می شود که نقش دست کم ۱۵ طایفه مستقل استان در این رویداد سیاسی، نه سیاه یا سفید مطلق، بلکه به خاکستری می گراید.
اهمیت طایفه در هر انتخابات چه در سطح استان و چه پارلمان های ملی آنقدر مهم است که گاهی درگیری هایی در حین برگزاری این رویداد رخ می دهد که این اختلاف ها در بسیاری از موارد بر پایه هیجان های قومی و قبیله ای استوار است و دلیل جدی ندارد، هرچند امروزه بسیاری از مردم استان حتی قشر تحصیلکرده و اجتماع دیده معتقد هستند انتخابات طایفه ای دیگر راهگشا نیست.
این امر در مورد انتخابات ریاست جمهوری نیز صدق می کند، برای مردم لرستان مهم است رییس ستادهای انتخاباتی هر نامزد از کدام تیره و طایفه هستند، مهم است که مثلا بزرگ فامیل و قوم طرفدار کدام نامزد است و همین هم باعث می شود بسیاری از جمعیت آن طایفه، بر اساس سفارش بزرگان و متنفذین خود انتخاب کنند.
در شهرهای قومیت گرا، راه اندازی کارناوال های خودرویی و حتی پیاده یک امر عادی در ایام تبلیغات انتخاباتی است، به طوری که در موارد متعدد به ویژه هنگام انتخابات خانه ملت و پارلمان های محلی، لشکرکشی های هواداران در روزهای پایانی تبلیغات، یکی از اصلی ترین حربه های طرفداری در مناطق طایفه ای است که به زعم مردم، هرچه تعداد و طول صف حامیان در خیابان های شهر بیشتر باشد، پیش درآمدی بر پیروزی کاندیدای مورد نظر خواهد بود.
پایه ثابت جلسات و میهمانی های تبلیغاتی بر حضور بزرگان و متنفذان قوم می چرخد و هرچه تعصب طایفه ای و ایلیاتی بیشتر باشد، ستادهای انتخاباتی شلوغ تر ، پرشور تر و ضربه شست نهایی به رقیبان کاری تر است.
با همه این تفاسیر، بدون شک انتخابات بر بستر طایفه گرایی موجب افزایش مشارکت مردم می شود و هیجان خاصی از حضور شهروندان رقم می زند، اما آسیب هایی در پی دارد که یکی از نتایج آن عقب ماندن استان از قطار توسعه است.
به گفته یک جامعه شناس می توان برای شروع از کمرنگ شدن انتخابات طایفه ای، گزینه شایسته تر و توانمندتر را از بین نامزدهای هر طایفه انتخاب کرد تا دست کم نتایج بهتری از عملکرد این افراد در پارلمان های شهر و روستا حاصل شود.
فرهاد طهماسبی که دکترای جامعه شناسی دارد، معتقد است باید به مروز زمان جایگزین های قوی برای اتحادیه های ایلی در زمان انتخابات پیدا کرد و تا زمان تحقق کامل این مهم، چند طایفه می توانند با هم متحد و بهترین و لایق ترین داوطلب هر قوم را راهی شوراهای اسلامی شهر و روستا کنند.
انتخاب طایفه ای، خوب یا بد؟
به گفته این استاد دانشگاه در تعاریف جامعه شناسی، خوب یا بد مطلق وجود ندارد و این مهم به شرایط و موقعیت های اجتماعی هر پدیده در جامعه بستگی دارد بنابراین طایفه گرایی یا گرایش های طایفه ای در انتخابات نیز ممکن است در مقاطعی از زمان خوب یا بد باشد.
وی سوگواری و سختی هایی را که برای یکی از خانواده ها پیش می آید مثال می زند و می گوید: در این موارد افراد بسیاری از طایفه و یا حتی وابستگان سببی این افراد با حضور در منزل فرد مشکل دار برای کمک به او و رفع مشکلش همراهی و همفکری می کنند و این یکی از مزایای جوامع طایفه گراست.
این استاد جامعه شناسی افزایش مشارکت را مهمترین مزایای انتخابات طایفه گرایانه می داند و اعتقاد دارد در انتخابات، طوایفی که ریشه و منافع مشترکی دارند از طریق پیوندهای سببی و نسبی اتحادیه های ایلی ایجاد می کنند تا برگزیده شدن گزینه مورد نظر آنها هم موجب پیشرفت امور زندگی باشد و هم گام مثبتی در راستای وفاق، امنیت و همبستگی ایلی برداشته شود.
به گفته طهماسبی همین شیوه انتخاب منجر می شود طوایفی که گزینه مورد نظر آنها برگزیده انتخابات شد، امتیازهایی در خصوص انتصاب، واگذاری امتیازها، استخدام و حتی انتخاب پیمانکاران طرح های عمرانی به آنها واگذار کند و این یعنی در برهه ای از زمان، بخشی از جامعه موفقیت بیشتری خواهد داشت و مابقی نیز رشد چندانی نمی کنند.
وی معایب انتخاب طایفه ای را بسیار بیشتر از مزایای آن می داند و معتقد است چون در این نوع انتخاب، گرایش و منافع گروهی و فردی به اجتماعی ارجحیت داده می شود، بخش هایی از جامعه نادیده گرفته و فراموش می شود و همین هم باعث خواهد شد تا " نافرمانی اجتماعی" شکل بگیرد.
به گفته طهماسبی ممکن است این نافرمانی های اجتماعی به یک خشم نهفته تبدیل شود، بنابراین انتخابات باید از شکل طایفه ای خارج و به سمت لیاقت و شایسته سالاری سوق داده شود.
وی با بیان اینکه اتحادیه های ایلی به دلیل حرکت به سمت زندگی های شهری بسیار تضعیف شده اند، می گوید: این اتحادها در زمان انتخابات تقویت می شود، اما در مجموع باید تقویت کننده های مثبتی جایگزین آنها برای تمام مواقع سال شود.
انتخابات طایفه ای در کدام مناطق لرستان بیشتر است؟
به گفته این استاد دانشگاه، لرستان از لحاظ فرهنگی یکپارچه و همگون نیست و تحلیل یکنواختی از شرایط انتخابات در این استان اشتباه است، مناطق نورآباد، دلفان، سلسله، خرم آباد، چگنی، کوهدشت، رومشکان و پلدختر هرچند آرام به سمت رفتارهای امروزی پیش می روند، اما کاملا طایفه ای هستند و رفتارهای طایفه ای در آنها بسیار است.
طهماسبی معتقد است الیگودرز حالت بینابین طایفه ای و امروزی دارد، گرایشات طایفه ای در بروجرد از ابتدا نقش چندانی نداشته است و ازنا و دورود نیز تا حدودی از این گرایش ها عبور کرده اند.
وی می گوید: درحالیکه بیشتر شهرهای استان روند عبور از انتخابات و گرایش های طایفه ای را به کندی طی می کنند، اتفاق برعکسی در بروجرد رخ داده است، به این معنا که درحالیکه مردم این شهرستان سال های قبل انتخابات طایفه ای نداشتند، اما طی این سال ها با ورود طوایفی از خرم آباد و سایر شهرهای استان و سکونت آنها، رفتار و انتخاب های طایفه ای در بروجرد تقویت شده است چراکه طوایف وارد شده به این شهرستان برتری جمعیتی دارند.
جایگزین های انتخابات طایفه ای کدام است؟
طهماسبی معتقد است باید تقویت کننده های مثبتی جایگزین اتحادیه های ایلی در زمان انتخابات شود، شکل گیری و تقویت نهادهای مدنی، تدوین سیاست های منطقه ای مناسب و اجرای آن و تقویت احزاب را از مواردی نام می برد که می تواند با ساز و کار درست، جایگزین انتخابات طایفه ای شود.
وی می گوید: نهادهای مدنی قوی و با پشتوانه علمی بسیار خوبی در استان وجود دارد اما مردم از وجود آنها اطلاعی ندارند و برخی هم با وجود آگاهی از فعالیت این نهادها، نمی خواهند ساز و کار درست آنها را در رابطه با انتخابات بپذیرند ، چراکه همچنان گرایش خود را به گرایش عمومی ارجح می دانند.
این استاد دانشگاه یکی از این موسسات را مثال می زند و می گوید: این موسسه در یک کار تحقیقاتی و میدانی، از ۱۰۰ داوطلب شورای اسلامی شهر خرم آباد برای انتخابات ۱۴۰۰ با ۴۰ نفر مصاحبه و با توجه به پاسخ های داده شده، فهرست داوطلبانی که احتمال می رفت کارایی بیشتری برای توسعه شهر داشته باشند، ارائه کرد.
به گفته طهماسبی این فهرست نه بر اساس فرد و طایفه گرایی، که بر مبنای لیاقت و شایسته سالاری بود، چراکه فعالیت این موسسه از گرایش های طایفه ای فاصله داشت، اعضای آن هرچند متعلق به یک گرایش ایلیاتی بودند، اما قومی و فردی فکر نمی کردند، بنابراین انتخاب آنها نیز متاثر از علاقه مندی های طایفه ای نبود، اما در نهایت روش و نوع انتخاب آنها با اقبال عمومی مواجه نشد.
این استاد دانشگاه از نمایشی بودن برخی احزاب سیاسی در کشور و استان نیز گلایه دارد و ادامه می دهد: یکی از مشکلات بزرگ جامعه شناختی در ایران و لرستان، قرار گرفتن خودمختاری فردی در مقابل خودمختاری جمعی (قانون) است.
طهماسبی می گوید: رفتارهای جمعی ما هیجانی، بدون شناسنامه و سازمان نیافته هستند و چنانچه می خواهیم طایفه گرایی در انتخابات تضعیف شود، باید تشکل های مدنی را جایگزین اتحادیه های ایلی کنیم تا ملاک انتخاب، شایسته سالاری باشد که البته باتوجه به سخت بودن این تغییر در استان های قوم گرا مثل لرستان می توان در گام اول، طوایف با هم متحد شوند و نامزدهای مشترکی بر اساس توانمندی انتخاب کنند.
وی با بیان اینکه نظام حکومتی باید بر مبنای قانون اساسی به انجام این تغییرات در جامعه کمک کند، ادامه می دهد: باید سیاست گذاری هایی در راستای تضعیف گرایش های نامطلوب اجتماعی و فرهنگی صورت گیرد، به طور مثال در حال حاضر این سیاست ها کمتر به صورت منطقه ای تدوین می شود، بلکه کلی ابلاغ و استان ها تنها مجری سیاست های کلان هستند.
این دکترای جامعه شناسی تدوین و اجرای یک نسخه فرهنگی و اجتماعی برای همه مناطق را نیازمند گذشت زمان می داند و اعتقاد دارد: البته مردم هم همیشه در مقابل تغییر مقاومت می کنند، بنابراین باید مواظب بود این تغییرات منجر به شورش های اجتماعی نشود به همین دلیل تغییر در فرهنگ های غلط به زیرساخت مناسب و گذشت زمان نیاز دارد.
طهماسبی تدوین سیاست های منطقه ای مناسب با شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی هر منطقه را ضروری می داند و بر اجرای درست این برنامه ها نیز تاکید دارد که برای این مهم باید سیاست های تبلیغی، آموزش و اجرایی به صورت مستمر در دستور کار باشد.
وی یادآور شد: تقویت احزاب راهکار دیگر کمرنگ شدن انتخابات طایفه ای است که این نیز در استان محقق نشده و گاهی احزاب نیز تحت تاثیر گرایش های قومی قرار می گیرند.
یک پیشنهاد: برگزاری همایش طوایف تا قبل از انتخابات
این کارشناس اجتماعی با تاکید بر اینکه طایفه گرایی در تمامی زمینه ها منافع و معایبی دارد تصریح کرد: در انتخابات نیز باید تلاش شود از مزایای طایفه گرایی بهره بیشتری برد که در این راستا سیاست گذاران این امر شامل هیات های اجرایی، نظارت و ستاد های تبلیغاتی کاندیداها نقش دارند.
طهماسبی توضیح داد: باید ارتباطات ایلی و طایفه ای را در راستای تقویت منافع ملی و پیشبرد امور جامعه به کار گرفت بنابراین پیشنهاد می شود همایش ایلیاتی به صورت شهرستانی و متمرکز استانی با حضور سران، بزرگان و متنفذان طوایف در دستور کار قرار گیرد.
وی گفت: این همایش ها با حضور دست اندرکاران انتخاباتی و بزرگان ایل در راستای طرح خواسته های طرفین و ارائه راهکارهای منطقی افزایش شور انتخاباتی و البته انتخابات آگاهانه برگزار و در خصوص آن نیز تبلیغ و اطلاع رسانی شود تا افراد مختلف به حضور در انتخابات سوق داده شوند.
طهماسبی ادامه داد: باید در این همایش ها در خصوص وظایف نمایندگان خانه ملت مبنی بر قانون گذاری و نظارت بر اجرای قانون روشنگری شود و سران طوایف و متنفذان هر ایل این موارد را به ستادهای تبیلغاتی انتقال دهند تا علاوه بر مشارکت، انتخاب نیز آگاهانه باشد و چنانچه افرادی همچنان قصد انتخاب سنتی را دارند، بهترین گزینه را از میان چند فرد مورد نظر در طایفه انتخاب کنند.
این کارشناس اجتماعی با تاکید بر ضرورت توجه به اتحاد ایلی برای انتخاب برتر افزود: نقش طوایف در جوامع سنتی مانند لرستان، در سه مرحله قبل، حین و بعد از انتخابات بسیار مهم است بنابراین باید این ظرفیت را در مسیر درست هدایت کرد.
دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی و ششمین دوره انتخابات خبرگان رهبری روز جمعه ۱۱ اسفندماه امسال برگزار می‌شود و تاکنون ۳۵۶ نفر برای کاندیداتوری مردم لرستان در انتخابات خانه ملت تایید صلاحیت شده اند و این به معنای حضور تعداد بالایی از سلایق قومی و طایفه ای در این رویداد سیاسی است اما تنها ۹ نفر از این جمع راهی خانه ملت می شوند، بنابراین باید از ظرفیت بالای طوایف و تعدد ایلیاتی برای افزایش مشارکت انتخاباتی به خوبی بهره برد اما با آگاه سازی مردم و طرفداران کاندیداها اجازه نداد که تعصبات قومی بر مصلحت اندیشی سبقت بگیرد و اصل برگزاری انتخاباتی باشکوه و پرشور در حاشیه اینگونه رفتارهای هیجانی قرار بگیرد.