به گزارش ایرنا، نیم قرن پس از اجرا و بهره برداری مشترک از سد ارس و متعاقب آن سد خداآفرین در شمالی ترین مرز ایران، اکنون سد قیز قلعه سی که در ۱۹۶ کیلومتری پایین دست سد ارس و ۲۲۰ کیلومتری تبریز واقع و به دست مهندسان ایرانی بازطراحی و ساخته شده آماده بهره برداری مشترک با جمهوری آذربایجان است.
این سد تنظیمی انحرافی در ۱۲ کیلومتری پایین دست سد خداآفرین با حجم تنظیمی ۲ میلیارد متر مکعب در سال ساخته شده و ظرفیت آبیاری اراضی کشاورزی به وسعت ۷۴ هزار هکتار در ۲ استان آذربایجان شرقی و اردبیل و طرف جمهوری آذربایجان را دارد.
سد قیزقلعه سی از نوع خاکی با هسته رسی با بدنه ای به حجم ۱.۵ میلیون متر مکعب است و طول تاج آن ۸۵۰ متر و ارتفاع آن ۳۷ متر است، در ۲ طرف سد ساخت ۲ نیروگاه ۴۰ مگاواتی با ظرفیت تولید ۲۷۰ مگاوات ساعت انرژی قابل استحصال سالیانه طراحی شده که در مرحله خرید و نصب تجهیزات قرار دارد.
ساخت این سد علاوه بر تامین آب اراضی شبکه پایین دست و رونق کشاورزی، موجب توسعه اقتصادی منطقه و اشتغال‌زایی ۱۰ هزار نفری می شود ضمن اینکه موجب بهبود کیفیت تولیدات کشاورزی و رونق گردشگری در منطقه خواهد شد، از فواید جانبی این سد می توان به ساخت جاده ۷.۴ کیلومتری از نوع درجه یک اشاره کرد که هنگام آبگیری کامل سد زیر زیر آب رفته یا می رود.
ارزش به روز شده ریالی این سد بیش از ۵۰ هزار میلیارد ریال است و اجرای آن تجربه ای کم نظیر در حوزه دیپلماسی آب بوده و اتحاد و همدلی ۲ کشور به ویژه در صیانت از پل های تاریخی واقع شده در محل طرح و نمود توسعه تعاملات فرهنگی و همبستگی روزافزون ۲ کشور ایران و آذربایجان است و تجربیات حاصل، راهگشای طرح‌ها و تعاملات آبی آینده با کشورهای همجوار خواهد بود.
از دستاوردهای مهم اجرای این سد به عنوان یکی از بزرگترین طرح‌های مشترک مرزی در منطقه می‌توان به استفاده بهینه از منابع آب و خاک و حقآبه‌های مرزی تبدیل شیوه‌های سنتی کشاورزی به شیوه‌های مدرن و صنعتی و ساماندهی عشایر با افزایش درآمد خانوارها و جلوگیری از مهاجرت و توسعه فعالیت صنایع جانبی و تبدیلی اشاره کرد.
سد قیز قلعه سی با هزینه طرف ایرانی اجرا شده است
نماینده مجری سدهای خداآفرین و قیزقلعه سی گفت: سد قیز قلعه سی با هزینه طرف ایرانی و از سوی پیمانکاران ایرانی اجرا شده و استفاده و بهره برداری از آن به طور مساوی و پنجاه پنجاه خواهد بود.
حمیدرضا گلگون گفت: کار ساخت این سد از سال ۱۳۸۵ آغاز و تمام مراحل آن از سوی مهندسان ایرانی طراحی و اجرا شده است.
وی ادامه داد: این سد در روزهای آینده از سوی رؤسای جمهور کشورمان و جمهوری آذربایجان افتتاح خواهد شد.
وی با بیان اینکه وظیفه این سطح تامین آب شبکه خداآفرین و تولید برق است، افزود: سیلاب این سد در سه هزار و ۴۴۰ متر مکعب در ثانیه طراحی شده و آب آن از طریق سرریز، تخلیه کننده‌ها و نیروگاه ها به پایین دست هدایت می‌شود.
گلگون با بیان اینکه پیشرفت فیزیکی این سد در حال حاضر ۹۷ درصد است و آبگیری در آن شروع شده گفت: در حال حاضر ۱۰ میلیون متر مکعب آب پشت مخزن این سد جمع شده است.
وی افزود : ارتفاع این سد ۲۲۵ متر است و تا ۲۵۸ متر قابل آبگیری است و هر روز ۳۰ سانتی‌متر بر ارتفاع آب پشت این سد افزوده می‌شود.
وی هزینه به روز ساخت این سد را ۵۰ هزار میلیارد ریال عنوان کرد و گفت: سد یاد شده بر اساس تفاهم‌نامه سال ۱۳۹۴ بین روسای جمهور ۲ کشور و مصوبه سال ۱۳۹۵ مجلس عملیاتی شد و کمیسیون مشترکی در مورد هزینه های آن تشکیل شده است.
گلگون اضافه کرد: کمیسیون‌های فنی مشترک نیز در مورد نحوه بدهی طرف آذری مذاکرات لازم را انجام دادند.
وی در مورد نحوه ساخت این سد اظهار کرد: این سد به صورت ۲ مرحله‌ای اجرا شد ابتدا قسمت‌های جناحین آن و سپس قسمت میانی آن کار شد که پیچیدگی‌های خاص خود را داشت.
گلگون در مورد علت تاخیر ۱۹ ساله در بهره‌برداری از این سد گفت: سال ۱۳۸۵ محدودیت اعتباری داشتیم از این رو روی تکمیل سد خداآفرین تمرکز کردیم تا حقابه یک میلیارد متر مکعبی در سال را محقق کنیم و این سد در اولویت دوم قرار گرفت.
وی ادامه داد: در حال حاضر تمام کارهای این سطح انجام شده حتی ساختمان ۲ نیروگاه نیز اجرا شده و مرحله تجهیز آن باقی مانده است که پس از افتتاح در این زمینه نیز اقدام خواهد شد.
وی به زیر آب رفتن ۴۵ کیلومتر جاده در حین ساخت این ۲ سد گفت: جاده‌های جایگزین که ساخته شده‌اند علاوه بر تسهیل تردد، امنیت جاده ها را نیز افزایش داده است.
توافق دوجانبه برای تعیین ایستگاه های هیدرومتری
کارشناسان و متخصصان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان با حضور مرزبانان در روزهای گذشته، در محل کارگاه سد قیزقلعه‌سی باهم جلسه داشتند و در مورد بررسی و تعیین ایستگاه‌های هیدرومتری سراسر رودخانه ارس و همچنین تحویل محدوده مشترک مربوط به کارگاه ساخت پل مشترک کلاله-آغ بند بین ۲ کشور به موضوع و گفت‌وگو پرداختند.
کارشناسان ۲ کشور در بازدید از موقعیت ایستگاه هیدرومتری بالادست و پایین دست سدهای خداآفرین و قیزقلعه‌سی، برای تهیه برنامه زمان‌بندی تعیین موقعیت نهایی ایستگاه‌ها ظرف یک ماه آتی به توافق رسیدند.
کارشناسان با بازدید از موقعیت زون مشترک کارگاهی پل استراتژیک بین دو کشور، در جلسه مشترک ضمن تحویل موقعیت کارگاه به پیمانکار سازنده پل، نحوه بازگرداندن رودخانه در بالادست و پایین دست پل بعد از ساخت را نیز مورد تاکید قرار دادند.
ساخت ایستگاه‌های هیدرومتری بر روی رودخانه ارس، کمک موثری در برنامه‌ریزی منابع و مصارف آب رودخانه ارس ایفا خواهد کرد همچنین اجرای پل راهبردی بین ۲ کشور در موقعیت کلاله-آغ‌بند و همچنین اجرای جاده‌های بین المللی در طرفین این پل در جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان، تردد زمینی بین کشورهای ایران، آذربایجان، ترکیه و اروپا را تسهیل خواهد کرد.
سد «قیز قلعه‌سی» در نتیجه رویکرد و سیاست "تعامل همه جانبه با همسایگان" از سوی دولت سیزدهم، در آستانه بهره برداری رسمی قرار گرفته و قرار است طی روزهای آینده، این طرح با حضور روسای جمهور ایران و آذربایجان افتتاح شود تا هر ۲ طرف از فواید آن بهره مند شوند.