به گزارش ایرنا، سقاخانه ای در محله قبله دعا هفته گذشته توسط شهرداری تخریب و از دل آوارهای آن ۲ سنگ قبری که گفته می شود صفوی هستند، پیدا شد. اداره کل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان به ایرنا گفته که پیش از تخریب در یک نامه، تاریخی و وقفی بودن این سقاخانه را به شهرداری متذکر شده اما اعتنایی به آن نشده است.
آن طور که برخی از اهالی محله قبله دعا (به روایتِ بزرگان این منطقه ) به ایرنا گفته اند، در جوار این سقاخانه بقعه ای قرار داشته که از هویت صاحب آن خبر نداشته اند اما می دانسته اند که فردی صاحب احترام بوده است.
به گفته آن ها سقاخانه در سال‌های اخیر از هویتش دور مانده و بقعه مجاور آن هم به فراموشی سپرده شده بود اما با تخریب سقاخانه و چهار دیواری مجاور و پیدا شدن ۲ سنگ قبر، وجود این بقعه ثابت و عیان شد.
براساس شواهد و مستندات موجود در کتب تاریخی، محله قبله دعا قبرستانی تاریخی داشته که در دوران دهه بیست برای توسعه عملیات عمرانی شهر تخریب می شود اما برخی قبور و بقعه‌های آن با پافشاری مردم باقی می مانند که حالا شواهد یکی از این بقعه ها در هفته گذشته و در جوار سقاخانه این محله از بین رفت.
پرسش اساسی فعالان میراث فرهنگی اما این است که اگر بنا به رفع سد معبر این سقاخانه و چهاردیواری مجاورش بود چرا این اقدام با هماهنگی اداره کل میراث فرهنگی و یا حتی اداره اوقاف شهرستان که آن را موقوفه خود می دانست، انجام نگرفت؟ چه بسا ضمن احترام به قانون، شواهد تاریخی هم از بین نمی رفت و این اقدام شهرداری اصولی پیش می رفت.
شهرداری شتابزده اقدام کرد
رسول کریمی یکی از اهالی محله قبله دعا در همین ارتباط به ایرنا گفت: بحثی که شهرداری مطرح می کند آزادسازی برای تسهیل عبورو مرور بوده است. متاسفانه طی سال‌های اخیر از این مکان به عنوان سقاخانه استفاده نمی شد ولی آنچه مسجل است اینکه این مکان بر اساس سوابق ثبتی، دستکم صد سال به بالا قدمت داشت.
وی افزود: برخی از اهالی محله دغدغه این موضوع را داشتند و پیگیری می کردند که اگر بنا بر آزادسازی است، این اقدام با انجام سلسله مراتب باشد تا مستندبرداری های لازم انجام شود تا شواهد تاریخی در صورتِ وجود، از بین نروند.
کریمی بر این باور است که با اقدام شتابزده شهرداری ممکن است شواهد زیادی از بین رفته باشد.
وی در این رابطه تصریح کرد: هم اکنون هم دو سنگ قبر صفوی در داخل آوارها به صورتِ اتفاقی پیدا و تلاش هم شد تا قبل از انتقالِ آوارها، بررسی‌های لازم انجام شود اما متاسفانه علیرغم تذکراتِ یگان حفاظت میراث فرهنگی، شهرداری آوارها به مکان دیگری منتقل کرد.
کریمی گفت: اهالی قدیمی تر محله معتقد بودند چهاردیواری مجاور سقاخانه که اخیرا به عنوان مغازه از آن استفاده میشد پیشتر مقبره فرد مورد احترامی بوده است.
وی افزود: پنجره سقاخانه در حدود ۲ ماه پیش توسط کسی که چهاردیواری مجاور سقاخانه را تصرف کرده بود و به عنوان مغازه استفاده می کرد گچ کشیده و مسدود شده بود. وقتی هفته پیش اهالی و دغدغه مندان منطقه متوجه تخریب عنقریبی سقاخانه شدند این موضوع را به اداره اوقاف خبر دادند که این نهاد هم موضوع را پیگیری و نامه نگاری کرد اما نامه نگاری هم میسر نیفتاد و سقاخانه و چهاردیواری مجاورش سه روز بعد تخریب شد.
چرا حداقل ضوابط در تخریب رعایت نشده است
یک فعال میراث فرهنگی اما در همین پیوند به ایرنا گفت: این منطقه پیشتر قبرستان بزرگی داشته که مشاهیر زیادی در آن خاک بوده‌اند و اسامی آن ها درکتاب «مزارات اصفهان و تکسرت القبور» نوشته شده است.
فرزاد توکلی افزود: این قبرستان در زمان رضا خان تخریب شد اما مردم مانع تخریب یکسری از قبورِ مورد احترام شدند که تعداد آن ها هم اکنون به انگشتان ۲ دست هم نمی رسد.ِ
به گفته وی ۲ یا سه بقعه در این منطقه وجود دارد و این بقعه مجاور سقاخانه محله قبله دعا هم از همان بقعه‌های باقی مانده بود که تعداد اندکی از اهالی قدیمی محله از اعتبار و احترام آن خبر داشتند و متاسفانه به فراموشی سپرده شدن این موضوع هم منجر به تخریب آن شد.
توکلی یادآور شد: در آوارهای تخریب سقاخانه و بقعه مجاور آن، ۲ سنگ قبر نصفه و کامل پیدا شده است که تاریخ یکی از آن‌ها ۱۱۰۴ هجری قمری حک شده است.
این فعال میراث فرهنگی گفت: پرسش ما این است که چرا شهرداری مراحل لازم را پشت سر نگذاشته تا در صورت وجود مستندات تاریخی، این شواهد ثبت و ضبط و حفاظت شود؟ چرا شتابزده اقدام به تملک و تخریب این بنا کرده در حالی که دست کم اداره اوقاف شهرستان اصفهان هم به این نهاد اعلام کرده است که اجازه تخریب ندارد؟
پیگیری حقوقی می کنیم
رییس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان اصفهان اما ماجرا را این گونه برای خبرنگار ایرنا روایت می‌کند: وقتی مطلع شدیم که قرار است شهرداری منطقه یک، این سقاخانه را تخریب کند، مکاتبه کردیم که نباید این تخریب صورت بگیرد چرا که سقاخانه موقوفی و تاریخی است اما به خواسته ما بی اعتنایی شد.
اصغر توسلی گفت: سقاخانه وقف بوده و ما هم اعلام کردیم که این مکان موقوفه است و شهرداری حق تخریب آن را ندارد. میراث فرهنگی اصفهان هم اعلام نظر کرده که این مکان تاریخی بوده است اما اگر تاریخی هم نباشد، برای هر اقدامی در بنای وقفی باید از اداره کل اوقاف و امورخیریه مجوز گرفته شود که این روند برای این سقاخانه طی نشد.
وی اظهار داشت: اگر هر بنای دیگری بود آیا اجازه داشتند که بدون مجوز وارد و دست به کارِ تخریب شبانه آن شوند؟ ما این موضوع را از طریق مراجع قضایی پیگیری می کنیم.
در همین پیوند خبرنگار میراث فرهنگی ایرنا به محض مطلع شدن از تخریب سقاخانه محله قبله دعا و ابراز نگرانی فعالان میراث فرهنگی از جمع‌آوری آوارها بدون بررسی های کارشناسی میراث فرهنگی کوشید چرایی ماجرا را از روابط عمومی شهرداری منطقه یک اصفهان پیگیری کند اما پاسخ آن ها این بود که تخریب از سوی شهرداری منطقه یک نبوده و موضوع را باید از سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان پیگیری کرد.
حق و حقوق اوقاف را می دهیم
درحالی که پیگیری ها نشان می‌داد این سازمان هیچ پروژه ای در منطقه مذکور نداشته است، با گذشت پنج روز، شهردار منطقه یک به ایرنا گفت: پلاک گزارش شده به شهرداری، سد معبر بود و مرتب گزارش حوادث داشت.
علی رضی زاده با بیان اینکه مغازه ای کنار سقاخانه ساخته شده بود و سقاخانه هم بحث میراثی نداشت، افزود: از زیر این مغازه و محدوده آن تعدادی سنگ قبر پیدا شده است اما هیچ اطلاعاتی در خصوص اینکه این بنا میراثی بوده است نداشتیم و اگر می دانستیم میراثی بوده چنین اقدامی نمی کردیم.
وی یادآور شد: شهرداری با مالک مغازه توافق و بنا را تملک کرد اما آن چیزی که هم اکنون به ما گزارش شده، بحث یک موقوفه بوده است که باید گفت مسوولیتش به عهده مالک است و در نهایت هم حق و حقوق اوقاف توسط شهرداری به طور کامل داده می شود.
رضی زاده ادامه داد: سال ها بود که این گلوگاه دچار مشکل شده بود و مرتب گزارش حوادث ترافیکی به ما داده می شد. اینکه سنگ قبر صفوی در این مکان وجود داشته ما مطلع نبودیم منتها یکسری سنگ قبر با قدمت بالای صد سال پیدا شد که بلافاصله با سازمان نوسازی و بهسازی هماهنگ کردیم و نیروهای این سازمان ورود و موارد را جمع آوری کردند اما از مکان این سنگ قبرها مطلع نیستم.
وی با بیان اینکه اداره اوقاف و امور خیریه به دنبال سهم خودش بوده و بحث میراثی بودن آن را مطرح نکرده است، گفت: اوقاف به دنبال این است که اموالش را تبدیل به احسن کند.
شهردار منطقه یک اصفهان افزود: شهرداری توافقی با مالک داشته که ضمن آن این بند ذکر شده که مسوولیت مباحث حقوقی به عهده مالک است.
وی اظهار داشت: دغدغه مردم این منطقه تصادفات بود و الحمدالله ما راضی به این هستیم که با برطرف شدن این مشکل، تصادفات کم شده است اما در موارد میراثی و اوقاف حساسیت های خودمان را داریم منتها این پلاک حتی مبحث شبه میراثی هم نداشت.
جای سنگ قبرها امن است
یگان حفاظت اداره کل میراث فرهنگی اصفهان با مطلع شدن از تخریب سقاخانه محله قبله دعا در محل حاضر می شود و گویا از نیروهای شهرداری می خواهد که دستکم باقی مانده آوارها به جای دیگر منتقل نشود تا کارشناسان میراث فرهنگی بررسی های لازم را انجام دهند اما به گفته فرمانده یگان حفاظت شهرستان اصفهان، نسبت به این موضوع هم بی اعتنایی می شود.
مسوول پایگاه حفاظتی میراث فرهنگی شهرستان اصفهان به ایرنا گفت: تخریب شبانه انجام شده بود و یگان حفاظت میراث فرهنگی فردا صبح در محل حاضر و موارد را بررسی و به اداره کل میراث فرهنگی گزارش شد که باید نخاله ها پس از بررسی های کارشناسی منتقل شوند.
محمد هاشمی افزود: البته قبل از انتقال باقی مانده آوار توسط شهرداری، اهالی محل متوجه وجود سنگ قبرها شده و آن ها را برای نگهداری موقت به مسجد «علی قلی آقا» انتقا داده اند.
هاشمی اظهار داشت: سنگ قبرها هنوز کارشناسی نشده اند اما تاریخی هستند و باید خواناسازی شوند.
وی یادآور شد: شب تخریب بخش های زیادی از آوارها منتقل شده بود و صبح که در محل حضور پیدا کردیم به صورت شفاهی از شهرداری خواستیم که نخاله‌ها منتقل نشوند اما تتمه آن هم، همان روز توسط شهرداری به مکان دیگری منتقل شد.
هاشمی افزود: صحبت های لازم با سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان انجام شده و قرار است آوارهای منتقل شده بررسی تا دست کم در صورت وجود شواهد تاریخی، این شواهد برداشت و تحویل داده شود.