به گزارش خبرنگار قرآن و معارف ایرنا، حجت‌الاسلام و المسلمین حسین انصاریان استاد حوزه علمیه روز پنجشنبه - ۲۶ بهمن - در افتتاحیه نخستین همایش علمی هیات و آئین‌های مذهبی اظهار داشت: در مساله برپا کردن هیات‌های مذهبی، تداوم و کیفیت آن از آیات قرآن و روایات نکات مهمی را می‌توان کشف کرد. اگر به ظاهر آیات و روایات و الفاظ اکتفا نکنیم که این امر چیزی نصیب ما نخواهد کرد.
وی افزود: براساس روایات کتب معتبر، موسس هیات، حول محور سیدالشهدا (ع) خود پروردگار است. هدف‌های الهی عالمانه، حکیمانه، رحیمانه، مقدس و اثرگذار است. در جریان توبه آدم(ع) در چشم پوشیدن از یک نهی ارشادی، توسل به کار گرفته شد. جبرئیل به امر پروردگار آدم را با بهترین ذریه او از نظر معنوی آشنا کرد و او اسم برد. آدم با نام بردن از حضرت امام حسین(ع) گریه کرد. این گریه طبیعتی بود که در وجود مومن قرار داد که امیرالمومنین (ع) این مساله را اعلام کرد که مکرر با نگاه چهره اباعبدالله (ع) به او فرمود «یا عبره کل مومن» که شامل همه مومنان از اولین و آخرین می‌شود به این معنا که یاد تو و مصیبت تو اشک مومنین را جاری می‌کند.
جبرئیل گوشه‌ای از حادثه کربلا را بیان کرد
انصاریان گفت: حضرت آدم از جبرئیل سوال کرد که این پنجمین نفر کیست که من اشک ریختم؟ جبرئیل گوشه‌ای از حادثه کربلا را بیان کرد. در این حادثه هم، مساله دشمن‌شناسی و ولی‌شناسی وجود دارد. این اولین جلسه هیات بود که سه نفر حاضر بودند؛ آدم، همسرش و جبرئیل. از متن توبه آدم می‌فهمیم که همسرش هم بوده است.
ائمه به تعبیر تهرانی‌ها، آخوند هیات بودند و مداحان عالم مانند کمیت بن زید اسدی شاعر اهل بیت(ع) دعوت می‌کردند که در اشعار خود دشمن‌شناسی و ولی‌شناسی می‌کردند
این استاد حوزه علمیه گفت: «الله» به معنای وجود جمیع صفات کمال است که به غلط مشهور، خدا معنا شده است و مصطلح است. این جلسه هیات که زمینه شناخت دشمن و ولی خدا و توسل و توبه بود، ادامه پیدا کرد و در زمان تمام انبیاء الهی بوده است که در کتاب کامل الزیارات آمده است. من این کتاب را در ۷۰۰ صفحه ترجمه کردم و در مقدمه نوشتم که در قیامت هیچ امیدی به نماز، روزه، منبر، کتاب و تحصیل ندارم و تمام امیدم به این کتاب است و وصیت کردم تا این کتاب را روی سینه من در قبر بگذارند.
وی گفت: در زمان موسی بن عمران جلسه هیات گسترده‌تر بود. هارون زودتر از موسی (ع) دنیا رفت و او کنار پیکرش گفت «برادرم را بیامرز». خطاب رسید که آمرزش را برای هرکس می‌پذیرم مگر شمر، که موسی عرض کرد او کیست؟ و خداوند ماجرای عاشورا را برای او بیان کرد. اینها قبل از تولد سیدالشهدا(ع) بود که هیات برپا شد و مخاطبان آن انبیاء اولوا العزم (ع) بودند.
انصاریان تصریح کرد: بعد از تولد سیدالشهداء(ع) مصیبت ایشان بارها مطرح شد. خاک کربلا به پیامبر داده شد و ایشان به ام سلمه داد و فرمود «هروقت دیدی از این خاک خون چکید، بدان حسین من را کشتند». بعد از عاشورا، امام سجاد(ع) و تعدادی از یاران خاص او هیات برپا می‌کردند و این جلسه مردمی شد.
این استاد حوزه علمیه افزود: زمان امام باقر(ع) و امام صادق(ع) و تا امام رضا(ع) که فرصت زمانی داشتند، در خانه خود جلسه می‌گرفتند و خود ائمه روضه عالمانه می‌خواندند که موجب جذب به دین و نفرت از دشمن می‌شد. ائمه به تعبیر تهرانی‌ها، آخوند هیات بودند و مداحان عالم مانند کمیت بن زید اسدی شاعر اهل بیت(ع) را دعوت می‌کردند که در اشعار خود دشمن‌شناسی و ولی‌شناسی می‌کردند. کمیت می‌گفت «۴۰ سال است که دار اعدام شدنم را به دوش می‌کشم.»
انصاریان افزود: اشعار کمیت دشمن شناسی و ولی شناسی داشت، اشعار امروز مداحان باید اینطور باشد. پدر من خیلی آیه و روایت حفظ بود و پای منبر عالمان می‌رفت و به منبری‌های بی‌سواد انتقاد داشت. بیشتر مداحان آن زمان تا قبل از پیروزی انقلاب، اشعار خود را با آیت‌الله برهان اصلاح می‌کردند تا هم نصایح و مصائب صحیح باشد. اشعار آنها در مردم اثر داشت و تربیت کننده بود.
وی ادامه داد: از میان منبری‌های گذشته که من از همه در منبر خود تاثیر گرفتم، مرحوم سیدمهدی قوام، مرحوم اسماعیل شفیعی، مرحوم میرزاعلی هسته‌ای مجتهد جامع الشرایط که منبر می‌رود، مرحوم خراسانی که ۲۰ سال در فهرست گرفتن از بحارالانوار به شیخ عباس قمی کمک داد، مرحوم محمد تقی فلسفی و دیگران بودند. من این روزها وقتی منبر گوش می‌دهم، بعد از پنج دقیقه زده می‌شوم. زیرا پوک و بدون بار است و مانند گذشته نیست.
انصاریان با اشاره به اینکه بعد از غیبت امام زمان(عج) علمای شیعه تشکیل جلسات دینی را ادامه دادند، گفت: یکی از منبری‌های اصفهان سیدعلی نجف‌آبادی بود که درس خارجش در اصفهان نمونه نداشت و او منبر روضه خانگی می‌رفت و مبلغ ناچیزی به او می دادند، می‌گفت پول اباعبدالله است و با آن زندگی می‌کرد. امروز باید جلسات را به سبک جلسات قدیم سوق دهیم.
هیات‌ها باید علمی محور باشد نه مداح محور
انصاریان گفت: در جلسات دینی، اول باید فردی مساله بگوید. در جلسه دهه اول محرم که برگزار می کنیم آقای محمدحسین فلاح‌زاده، پاسخ‌گوی سوالات شرعی است و این واجب است. زیرا مردم زمان ما از فقه دور هستند و با گذشته تفاوت دارند. هیات‌ها باید علمی شود نه مداح محور؛. من با مداحی مشکل ندارم و آنها در جلسات محرم و رمضان ۱۳-۱۴ میلیون نفر را از گناه دور می‌کنند اما باید مدیر جلسه تشویق شود که جلسه علم‌محور شود و عالمی را دعوت کنند تا نیم ساعت سخنرانی کند.
هیات‌ها معدن خیر و است و نیازمند مهندس عالم است تا آن را کشف کند، در خدمت مردم قرار دهداین سخنران مذهبی افزود: دعای ندبه مضامین دشمن شناسی و ولی‌شناسی دارد که یک زمان بررسی کردم و دیدم ۴۰۰ موضوع اصیل شیعی در آن وجود دارد که می‌خواهم آن را تفسیر کنم اما هنوز فرصت نکردم؛ کتابخانه‌ها، دارالایتام و بیمارستان که شیعیان سال‌ها ایجاد کردند، همه به برکت مجالس سیدالشهدا (ع) و هیات‌ها بود.
انصاریان تصریح کرد: از طریق منبر و هیات، بیمارستان، خیریه، مدرسه و صندوق قرض الحسنه ساخته شد. از هیات‌ها می‌توان بهره‌برداری بزرگ کرد. روز ۱۵ و ۱۶ ماه رمضان رسم شده است که به نانوایی پول می‌دهند تا به نام کریم اهل بیت(ع) نان رایگان به مردم بدهند. ما در ایران چهار روز مهم داریم ۲۱ رمضان حول محور امیرالمومنین(ع)، ۲۸ صفر حول پیامبر(ص)، روز اربعین و روز عاشورا که من برای این روزها غصه می‌خورم که فرصت خوبی برای ماست ولی استفاده نکردیم. دردهای بزرگ جامعه را با استفاده از این چهار روز می‌توان برطرف کرد.
این استاد حوزه علمیه گفت: در کشور ما جایی بهتر و اثرگذارتر از هیات‌ها نیست. گاهی این روزها مردم در خانه می‌نشینند و سخنرانی و مداحی می بینند و می شنوند، خوب است اما هیچ‌چیزی مانند حضور نیست که افراد بهره می‌برند. باید برای بهره از این روزها طرح و برنامه داشت. البته نباید برنامه‌ریزی طرح با بندها و تبصره‌های زیاد مثل قوانین کشور نوشت، بلکه باید ساده طراحی کرد تا فراگیر شود. هیات‌ها معدن خیر است و نیازمند مهندس عالم است تا آن را کشف کند، در خدمت مردم قرار دهد.
مطمئن‌ترین و گسترده‌ترین حلقه‌های میانی ما، هیأت‌ها هستند
محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: در برنامه هفتم توسعه کشور یک سال به وزارت ارشاد فرصت داده شد تا بازسازی ساختار فرهنگی کشور را انجام دهد و ما این کار را شروع کردیم. ششم شهریور ۱۴۰۰ بعد از رأی اعتماد از مجلس شورای اسلامی به محضر رهبر انقلاب رسیدیم و ایشان فرمودند که بازسازی ساختارهای فرهنگی باید صورت گیرد.
وی افزود: بعد از دوسال گذشت عمر دولت، بیش از ۸۵ درصد اهدافی که در یک برنامه تحولی شروع کردیم، محقق شده است. انقلاب اسلامی بعد از پیروزی، نهادسازی مردمی متناظر با ساختار دولتی شروع شد. در بخش فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نظامی نهاد سازی متناسب انجام شد.
اسماعیلی گفت: ما بعد از ورود به گام دوم انقلاب اسلامی نیازمند تحول در نظام فرهنگی کشور هستیم و این گریزناپذیر است. در این زمینه ما مدلی را بر اساس بیانات رهبر انقلاب دنبال می کنیم. حاکمیت باید نظارت و حکمرانی فرهنگی را در اختیار داشته باشد و تصدی گری را به حلقه‌های میانی واگذار کند. وضعیت موجود اگر در دیگر نهادها نیم درصد دخالت مردمی بود، در حوزه فرهنگ بسیار بدتر بود.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: در بازسازی جدید، حاکمیت را در جایگاه خود قرار می‌دهیم و حلقه‌های میانی متصدی اجرای فعالیت‌های فرهنگی می‌شوند. در سازمان تبلیغات اسلامی نزدیک به ۱۰۰ هزار هیأت ثبت شده داریم که یک حلقه میانی محسوب می‌شود. بنا داریم جامعه را به سمت تعالی و سعادت سوق دهیم.
وی گفت: تعریف امام خمینی(ره) از سیاست این بود که مردم را به سعادت دنیا و آخرت می‌رساند و این وظیفه حاکمیت است. این که دولت نباید در فرهنگ دخالت کند، شعار است. مطمئن‌ترین و گسترده‌ترین حلقه‌های میانی ما، هیأت‌ها هستند. انقلاب اسلامی محصول هیأت‌های مذهبی هستند. من کار تاریخ شفاهی درخصوص مساجد و هیأت‌ها در انقلاب اسلامی را انجام می‌دادم که ناقص ماند.
اسماعیلی با اشاره به اینکه باید این شبکه را توانمند کنیم، گفت: این به معنای دخالت در کار هیأت‌ها و دولتی کردن هیأت نیست. توانمندسازی شبکه هیأت‌ها کار مهم ما در راستای الگوی شبکه حکمرانی مردمی انقلاب اسلامی است.
وی افزود: قرارگاه شهید آوینی را در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایجاد کردیم تا تولیدات استانی تقویت شود و برای هر اقدام فرهنگی، میز تخصصی ایجاد شده است. اولین کار پیمایش جدید فرهنگی با رویکرد ارزش‌ها و نگرش‌ها را انجام دادیم. بر این اساس میزان تقید مردم در این سال‌ها به مراتب افزایش پیدا کرده است که اگر نمی‌کرد، انقلاب اسلامی رشد پیدا نمی‌کرد و بخش مهمی از آن ناشی از فعالیت هیأت‌هاست و بازگشت به روضه خانگی و رونق آنها در این سال‌ها رخ داده است.
اسماعیلی با بیان اینکه حضور چهار میلیونی ایرانی در تابستان امسال برای حضور در راهپیمایی اربعین نمونه‌ای از این رشد است، گفت: امسال در کشور ۶۰۰ هزار دانش‌آموز در اعتکاف شرکت کردند و این با وجود همه تحولات روز است.
در بخش پایانی مراسم افتتاحیه از کتاب چکیده مقالات اولین همایش علمی هیأت و آیین‌های دینی رونمایی شد.