به گزارش ایرنا، روزهایی که به گفته پزشکان، شاید در بزرگسالی، به‌ظاهر، اثری از آنها در وجود و ذهنت نبینی اما تاثیرات شگرفش تا پایان زندگی در لحظه لحظه و حتی در قدم قدم رفتار و گفتار فرد نهفته است.
همان لحظاتی که انسان بدو انعقاد نطفه در وجود مادر در قالب ۲۷۰ روز، زیستن را پس از تولد آغاز می‌کند تا ۲ سال بعد درست زمانی که بازه سن ۲ سالگی را پشت سر می گذارد و خود را برای ورود به اجتماع آماده می سازد که هزار روز زرین زندگی هر فرد تلقی می شود و به گفته کارشناسان، چگونگی تغذیه، رفتار و گفتار و همه عوامل درونی و محیطی در این مدت می تواند آینده افراد را بسازد؛ آینده‌ای که خوب و بد آن متصل و وابسته به تک تک و جزئیات رخدادهای این هزاره طلایی است.
اما استاد پزشکی اجتماعی مرکز تحقیقات علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی کرمان که خود یکی از پژوهشگران و محققان در این زمینه است، اهمیت هزار روز اول زندگی و تاثیرات ماندگار این بازه زمانی را بر روی سلامت جسمی و روانی به اندازه ای می داند که از آن به عنوان اولین و مهمترین دانشگاه برای هر شخص یاد می شود.
دکتر نوذر نخعی که با همراهی بیمه سلامت کرمان با رویکرد «پیشگیری مقدم بر درمان» روز چهارشنبه در این اداره کل در جمع خبرنگاران سخن می گفت افزود: هزار روز اول شامل بازه زمانی ۲۷۰ روز در شکم مادر و ۲ سال اول زندگی است.
وی می گوید، به عقیده صاحب‌نظران اگر کشورها و خانواده ها، بخش اعظم سرمایه گذاری و وقت خود را صرف کودکان سنینِ صفر تا هشت سالگی با محوریت تاثیرگذاری در هزار روز اول کنند، در سال های بعدی زندگی، افراد بیشترین دستاورد را خواهند داشت.
استاد پزشکی اجتماعی مرکز تحقیقات علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی کرمان معتقد است، به ازای هر یک دلار سرمایه‌گذاری در هزار روز طلایی زندگی افراد، شاهد سه تا ۱۷ دلار بازگشت سرمایه خواهیم بود.
وی که در اهمیت تاثیر هزار روز نخست زندگی افراد تحقیقات زیادی انجام داده می گوید، خانواده‌ها باید این روزهای طلایی و تکرار نشدنی را در قبال فرزندانشان دریابند و از آن در راستای تامین سلامت و بیمه کردن فرزندنشان در برابر مشکلات و بیماری های مختلف بهره ببرند.
نخعی اذعان دارد: بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت بسیاری از ناخوشی های جسمانی و مشکلات رفتاری دورانِ بزرگسالی، ریشه در کودکی به‌ویژه هزار روز زرین نخست دارند که با تمرکز بر این مدت زمان می توان آینده ای زیبا برای فرزندان رقم زد.
دوران جنینی
وی به نظریه ریشه های تکاملی سلامت و بیماری اشاره و تصریح کرد: نطفه بسیاری از بیماری ها در دوره جنینی و بعد از آن، در ماه های اول تولد منعقد می شود، به طوری که از این دوران به عنوان برنامه‌نویسی جنینی یاد می کنند و از آنچه در هزار روز اول بر کودک می گذرد می توان آینده وی را به لحاظ سلامت جسمی، روانی و اجتماعی پیش بینی کرد.
این استاد دانشگاه شرایط عاطفی پیرامون جنین، نوزاد و کودک را بر کارکرد عاطفی مغز تاثیرگذار دانست و گفت: تفکر، تاب‌آوری و مدیریت استرس‌ها در آینده از جمله این موارد است.
وی مغز را فرمانده بدن معرفی کرد و اظهار داشت: عوامل محیطی بر مغز تأثیر می گذارد و به صورت مستقیم و غیرمستقیم سایر اندام های بدن از قبیل دستگاه گوارش، قلب، عروق و سیستم ایمنی بدن نیز تحت‌تاثیر این مهم قرار می گیرند.
"آغاز سفر زندگی"
در کتاب "هزار روز اول فرزندم آغاز سفر زندگی" به قلم دکتر نخعی" به اهمیت هزار روز نخست زندگی پرداخته شده که به اختصار به آن می پردازیم و ادامه روند مطالعه و تحقیق در راستای اهمیت این هزار روز طلایی را با مطالعه کتاب های این محقق و سایر افراد صاحب قلم در این حوزه به مخاطبان می سپاریم.
در بخشی از مقدمه این کتاب آمده است: نقطه آغازین بسیاری از بیماری های جسمی و روحی از جمله دیابت، سکته قلبی، افسردگی و غیره را می توان در هزار روز نخست زندگی هر فرد جست و جو کرد. تغذیه سالم در دوران بارداری و بهره‌مندی از روحیه خوب موجب تولد فرزندی می شود که نه تنها در دوران کودکی بلکه در دوره سالمندی نیز سلامت روان و جسم اثرات مثبتی از آن هزار روز طلایی خواهد داشت.
اهمیت هزار روز طلایی در رشد مغز کودک
این پژوهشگر دانشگاه علوم پزشکی کرمان در این کتاب مغز را تنها مرکز هوش، حافظه و پیشرفت تحصیلی فرزندان نمی داند و معتقد است خصوصیاتی چون اخلاق و رفتار، نجابت، سازگاری با مشکلات درک و شعور و در یک کلام انسانیت توسط مغز فرماندهی می شود.
وی می گوید: از طرفی نباید تصور کنیم یادگیری این خصیصه های انسانی فقط با صحبت والدین کلاس درس و آموزش مهدکودک و مدرسه شکل می گیرد بلکه بخش قابل توجهی از یادگیری و نهادینه شدن این صفات از طریق محبت به او، نوازش، لالایی بازی و واکنش های عاطفی (مثلا دالی بازی یا لبخند زدن) شکل می گیرد که پایه و اساس شکل گیری این موارد در هزار روز نخست زندگی شکل می گیرد زیرا ۸۰ درصد مغز انسان در سه سال نخست زندگی تشکیل می شود.
دکتر نخعی تاکید دارد: مغز کودک از ۲ مسیر تغذیه روح و جسم تغذیه می شود (به واسطه آرامش مادر و جنین در دوران بارداری و مهربانی مادر و پدر در حق فرزند)؛ این عوامل محیطی حتی بر نسل ها از طریق اثرگذاری بر خاموش یا روشن شدن ژن ها و اتصالات عصبی اثرات مثبت یا منفی ماندگار می گذارد.
پس به طور خلاصه می توان گفت اساس و پایه قالب بندی درست مغز انسان از چهار مسیر تغذیه کافی و سالم، حاکم بودن جو محبت، آرامش و نشاط در خانه بازی با کودک و در نهایت خواب کافی در هزار روز اول شکل می گیرد.
وی معتقد است: ریشه بسیاری از بیماری های اعصاب و روان مانند اوتیسم، فلج مغزی، بیش‌فعالی و ناتوانی هوشی را باید در هزار روز نخست زندگی هر فرد جست و جو کرد.
نخعی افزود: استرس مادر در دوران بارداری که به علت عوامل درون یا بیرون از خانواده به وجود آمده می تواند تأثیرات موثری بر سلول‌های بدن جنین بگذارد و موجب بروز بیماری های بسیار مهمی در کودکی و حتی سال‌های بعد از کودکی یعنی نوجوانی و بزرگسالی شود.
وی در ادامه عواملی همچون آرامش در خانه، دلبستگی ایمن، تغذیه سالم، فعالیت فیزیکی، بازی ها و جنب و جوش کودکانه در دوران کودکی را نیز در پیشگیری از اختلالات مؤثر دانست.
عواید اقتصادی اولویت دادن به هزار روز اول زندگی
این استاد پزشکی اجتماعی بر این اعتقاد است که مطالعات اقتصادی کشورهای مختلف نشان داده تغذیه کافی و سالم (با تاکید بر استفاده از شیر مادر و مکمل ها در هزار روز نخست) این عواید اقتصادی را در بر خواهد داشت:
- افزایش درآمدزایی فرد در بزرگسالی به میزان پنج تا ۵۰ درصد
- کودکانی که به علت تغذیه خوب دچار کوتاه قدی تغذیه ای نمی شوند در آینده به میزان ۳۳ درصد کمتر دچار فقر می شوند
- در صورت تامین هزینه مولتی ویتامین و آهن برای بانوان باردار، ۳۸ برابر بازگشت سرمایه را در آینده خواهیم داشت
- به ازای هر ۱۰ هزار ریال که در هزار روز نخست زندگی خرج تغذیه می شود، در واقع بین ۴۵ تا ۱۶۶ برابر پس انداز می شود (به علت افزایش توانمندی روانی، هوشی و جسمی این افراد در بزرگسالی)
ساعت اول به دنیا آمدن ۶۰ دقیقه طلایی و جادویی
این استاد پزشکی اجتماعی می گوید، همچنین در تکمیل هزار روز طلایی ساعت طلایی و جادویی یا حتی مقدس همان ۶۰ دقیقه نخست زمان به دنیا آمدن است که بر آینده کودک تاثیر ماندگار دارد. تاکید بر این است که نوزاد از همان ابتدای تولد (بلافاصله حداکثر پنج دقیقه پس از تولد) و به مدت یک ساعت تماس پوست به پوست با مادر را داشته باشد (گذاشتن روی سینه یا شکم مادر).
- در صورت تجربه تماس پوست به پوست در دقایق نخست صفت خودتنظیمی و خودکنترلی در سال های آینده در شیرخوار تنظیم و تقویت می شود و احتمال ارتکاب به رفتارهای خلاف و اعتیاد را کمتر می کند.
- این مادران مهر و محبت بیشتری (از قبیل بوسیدن، بغل کردن و لالایی خواندن) در ماه های بعدی را به فرزند خود ابراز خواهند داشت.
- این کودکان با شدت و مدت کمتری در روزهای بعد گریه می کنند.
- احتمال تغذیه انحصاری با شیر مادر در آنان ۲ برابر خواهد شد.
- عملکرد بهتر قلبی و ریوی، تنظیم قندخون و انتقال باکتری های مفید از دیگر مزایای این روزهای جادویی است.
اثرات مشارکت و مراقبت پدر در هزار روز اول
دکتر نخعی می افزاید، روند مشارکت پدران در امر فرزندآوری در کل دنیا نسبت به ۵۰ سال گذشته با توجه به تغییرات اجتماعی رو به افزایش و اجتناب ناپذیر است. اینکه در بیش از ۸۰ کشور دنیا از جمله کشور ما مرخصی تولد فرزند به پدران نیز داده می شود به دلیل ضرورت حمایت و مشارکت پدر است که دنیای علم به آن رسیده است؛ مشارکت پدر حول سه محور اصلی حضور در منزل، در دسترس بودن برای کمک کردن در امور مختلف منزل و احساس تعهد و مسئولیت پذیری در برابر همسر و فرزندان است که پیامدهایی مثبت زیر دارد:
- افزایش احتمال استفاده از شیر مادر توسط نوزاد
- افزایش کیفیت خواب شیرخوار
- پیشرفت تحصیلی بهتر در سال های مدرسه
- کم کردن احتمال رفتارهای خشن و بزهکاری در نوجوانی
- کم کردن احتمال افسردگی، اضطراب در نوجوانی و جوانی
- کاهش احتمال مصرف سیگار، مواد مخدر و الکل در آینده به ویژه نوجوانی و جوانی
- کاهش احتمال افسردگی بعد از زایمان مادر
- افزایش کیفیت روابط زناشویی
این استاد دانشگاه همچنین در ادامه به نقش منفی و مخرب بازی های رایانه ای و فیلم ها به ویژه در ۲ سال اول زندگی اشاره کرد و گفت: این بازی ها و فیلم ها در افزایش مشکلات رفتاری نقش مهمی را ایفا می‌کنند که نباید نادیده گرفته شوند.
وی همچنین تماس کودک با طبیعت را نیز بر سلامت جسم و روان کودک مهم و مثبت عنوان کرد و گفت: برنامه ریزی عملکرد بخش اعظم بدن تا پایان هزار روز اول به پایان می رسد.
این استاد دانشگاه افزود: دوره قبل از تولد فرصت خیلی خوبی برای اصلاح سبک زندگی و آموزش والدین است لذا تمام تغییرات در سبک زندگی از تغذیه سالم و فعالیت فیزیکی گرفته تا صبوری و گذشت در روابط زناشویی بهتر است در این دوران به فعل برسد و با تمرین در وجود زن و شوهر تا حد امکان نهادینه شود.
مشارکت در تامین سلامت جامعه
دکتر نخعی همچنین با تشکر از خیرانی که در این عرصه برای کمک و آموزش دادن پیشگام شده اند همچون محسن جلال پور تشکر کرد و گفت که مشارکت بشتر خیران در این زمینه ها باقیات صالحات خواهد بود.
کهنوج پایلوت طرح هزار روز طلایی می شود
بیمه سلامت در اجرای طرحی و با تمرکز بر استان کرمان به صورت نمونه (پایلوت)، با اتکا به یافته های جدید علمی و هدف گیری هزار روز اول زندگی شامل ۲۷۰ روز زندگی در شکم مادر و ۲ سال اول زندگی سعی در بهبود شرایط برای پیشگیری از درگیری افراد با بیماری ها را دارد.
مدیرکل بیمه سلامت استان کرمان با تاکید بر اینکه کهنوج به‌زودی پایلوت طرح پیشگیری آغازین از بیماری‌ها می شود گفت: این طرح هفته آینده در این شهرستان آغاز می شود.
محمد جعفری افزود: امیدواریم با اجرای طرح پیشگیری آغازین شاهد کاهش میزان بار بیماری های مزمن و آسیب‌های اجتماعی در آینده ای نه چندان دور در جامعه باشیم.
وی با بیان اینکه بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته نیز روی این مهم کار کرده اند تا بتوانند الفبا و ادبیات جدیدی را در جامعه حاکم کنند که اگر چنین شود ضمن داشتن جامعه ای سالم تر و بانشاط تر، بار هزینه بیماری ها نیز از دوش خانواده ها و دولت به میزان قابل ملاحظه ای برداشته می شود تاکید کرد: پیشگیری در هزار روز نخست زندگی دریای عمیقی در حوزه سلامت است که اگر آغاز شود انتظار می رود از پنج سال آینده به بعد بار بیماری ها تغییر کند و سلامت پایدار در جامعه ایجاد و از بروز بسیاری سرطان ها در جامعه پیشگیری شود.