گروه جامعه ایرنا- ایران کشوری با اقلیمی خشک و نیمه خشک است از این رو بروز مشکلاتی مانند کم آبی و یا گرد و غبار به ویژه در سال های کم بارش شاید برای نیاکان ما هم ناآشنا نبود و قطعا به همین دلیل بود که خود را با شرایط سازگار کرده بودند، برای مدیریت منابع آب قنات اختراع کردند و از محصولات کم‌آب‌بر برای کشاورزی استفاده می کردند؛ اما به مرور که جمعیت افزایش یافت این تدابیر هم کنار گذاشته شد و چرخ زندگی فقط بر روی مصرف بی رویه منابع شروع به چرخیدن کرد، این شد که این روزها به طور مداوم درگیر پدیده گرد و غبار و هزاران مشکل محیط زیستی هستیم.
البته خشکسالی و به دنبال آن بروز گرد و غبار در کشور ما یک فرایند تاریخی دارد و این مساله مربوط به دیروز و امروز نیست، از این رو مردم ایران به طور تاریخی با پدیده گرد و غبار مواجه بودند اما مساله این است که در چند سال اخیر این پدیده شدت گرفته و مشکلات زیادی را برای مردم کشور به ویژه استان های غربی ایجاد کرده است، البته می دانیم که امروزه فقط غرب کشور درگیر آن نیست بلکه ایران از جهات مختلف جنوب غرب و غرب، شمال و شمال غرب و جنوب شرق با گرد و غبار تهدید می شود. حتی در چند سال گذشته شمال کشور که سرزمینی پرآب و سرسبز است نیز درگیر گرد و غبار شد و این نشان می دهد که خشکسالی با سرعت، بخش های مختلف کشور را طی می کند و عواقب خود را با پدیده ای مانند گرد و غبار به رخ می کشد.
شاید بخش زیادی از این پدیده طبیعی باشد اما قطعا می دانیم که تقصیر انسان در این سالها کمتر از عوامل طبیعی نیست بلکه بیشتر است، با توسعه بی رویه و مصرف بی برنامه منابع آبی؛ رودخانه ها، تالاب ها و سفره های آبی زیر زمینی را خشک و بستر تمام آنها را به کانون گرد و غبار تبدیل کردیم؛ این روند طی ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته شدت گرفته است حتی کارشناسان معتقدند اگر سال های ۸۸ یا ۸۹ درست زمانی که با افزایش غبار وحشتناک در خوزستان مواجه شدیم، چاره ای برای آن می اندیشیم، توفان سال ۹۵ اتفاق نمی افتاد بنابراین به نظر می رسد برای مقابله با این پدیده، برنامه ریزی و مهمتر از آن زود جنبیدن است، البته یک مساله مهم درباره بودن این پدیده در ایران ، نقش کشورهای اطراف در تشدید این مساله است.
بر اساس اعلام ستاد مقابله با گرد و غبار کشورهای عربستان، اردن، سوریه، عراق، ترکمنستان، ازبکستان، افغانستان، ترکیه، امارات و دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس منبع تولید گرد و غبار هستند سالانه حدود ۱۵۰ میلیون تن گرد و غبار از این کشورها وارد ایران می‌شود ، در حالی این حجم ریزگرد راهی ایران می شود که خود این کشورها که منشا گرد و غبار هستند تاثیر زیادی از آن نمی بینند چون جهت وزش باد و شرایط جغرافیایی ایران این شرایط را برای کشور رقم می زند بنابراین کشورهای منبع آنطور که باید به این مساله توجه نمی کردند از این رو ایران می بایست به عنوان کشوری تاثیر پذیر از این مساله، دنیا را متوجه وخامت اوضاع می کرد که خوشبختانه در دولت سیزدهم این قدم بزرگ برداشته شد.
در این راستا ۱۸ و ۱۹ شهریورماه امسال بود که ایران میزبان نمایندگانی از ۵۰ کشور و ۱۵ نهاد بین‌المللی در قالب اجلاس بین‌المللی مقابله با توفان‌های ماسه و گرد و غبار شد، از آنجا که از جمله سیاست‌های اصلی دولت سیزدهم، توسعه دیپلماسی محیط زیستی با کشورهای جهان برای به اشتراک گذاشتن دانش برای حل همه مسائل محیط زیستی به ویژه گرد و غبار است، تیرماه سال گذشته نشست منطقه ای گرد و غبار را برگزار کرده بود و به علت موفق بودن این نشست ، سازمان ملل میزبانی اجلاس بین المللی مقابله با گرد و غبار را هم به ایران پیشنهاد داد و بر این اساس ایران میزبان این نشست مهم شد و بسیار هم موفقیت آمیز بود، چون در این اجلاس پیشنهاد قطعنامه « مقابله با توفان‌های شن و گرد و غبار» را داد که در ششمین مجمع جهانی محیطزیست ملل متحد که ۷ تا ۱۱ اسفندماه امسال در نایروبی کنیا تصویب شد.
البته ایران در اجلاس بین اللملی گرد و غبار؛ همچنین پیشنهاد تاسیس مرکز منطقه‌ای و جهانی مقابله با توفان‌های گرد و غبار و ایجاد صندوق مالی منطقه‌ای برای منطقه غرب آسیا با هدف اجرای برنامه های مقابله با گرد و غبار را هم داده بود که مورد تایید شرکت کنندگان قرار گرفت اما این دو پیشنهاد هنوز در سازمان ملل تصویب نشده و در حال گذران مراحل مختلف تصویب است.
علی سلاجقه، معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط زیست نیز در راس هیاتی بلند پایه متشکل از کارشناسانی از وزارت امور خارجه و سازمان حفاظت محیط زیست در این اجلاس حضور داشت که در سخرانی خود گفته بود: کشور من مانند بسیاری از کشورها تحت تاثیرات منفی تغییرات اقلیمی، از دست رفتن تنوع زیستی و آلودگی هایی است که منشاء قابل توجهی از آنها در سایر کشورها و مناطق جهان است قرار دارد.
وی افزود: اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، حفاظت از محیط زیست را به عنوان یک وظیفه مهم در سرلوحه سیاست گذاری ها و استراتژی های محیط زیستی در کشور قرار داده و در این مسیر دولت مردمی ایران تلاش دارد ملاحظات محیط زیستی را در تمام راهبردها، برنامه‌ها و طرح های توسعه ای کشور لحاظ کند تا توسعه یافتگی در مسیری متوازن محقق شود. با این حال اعمال تحریم‌های یک‌جانبه ناعادلانه اقتصادی و نامشروع علیه ایران و دیگر کشورها، آثار متعددی را از حیث تخریب محیط زیست و کاهش سطح توسعه پایدار در پی داشته و توانایی آنها در زمینه اجرای برنامه های اقدام ملی برای مقابله با چالش های مهمی که در عرصه حفظ امنیت غذایی، حفاظت از تنوع زیستی، مدیریت اراضی و مدیریت یکپارچه منابع آبی، سازگاری با تغییرات اقلیمی و مدیریت آلاینده ها را به شکل قابل توجهی تحت تاثیر قرار داده است.
سلاجقه اظهار داشت: از جمله می توان به قطع کمک های مالی خارجی به پروژه مدیریت یکپارچه منابع طبیعی و معیشت های جایگزین (پروژه سیستان)، عدم تخصیص منابع از سوی برنامه ها و صندوق های وابسته به سازمان ملل به ویژه GEF، عدم انتقال فناوری و ارائه مشاوره و همکاری های فنی از سوی مجامع بین المللی مسئول، در راستای تحریم های ظالمانه اشاره کرد، لذا انتظار می رود سازمان های بین المللی علی الخصوص یونپ UNEP نقش خود را در زمینه ارائه کمک های فنی، مالی و مشاوره ای به نحو مطلوب در راستای رسالتش برای ارتقای شاخص های محیط زیستی اعمال کند تا شاهد کاهش مخاطرات محیط زیستی باشیم.
بر اساس این قطعنامه دیگر کشورهای جهان پذیرفتند که مساله گرد و غبار به عنوان یکی از چالش های اساسی محیط زیستی استاکنون تصویب قطعنامه مقابله با توفان‌های شن و گرد و غبار در ششمین مجمع جهانی محیطزیست ملل متحد نشان از مرجعیت و توان ایران در مقابله با این پدیده و توان همراه کردن کشورهای منطقه دارد که در نتیجه تقویت دیپلماسی محیط زیست دولت سیزدهم محقق شد و اتحاد جهانی برای مقابله با گرد و غبار را رقم زد.
معاون رییس جمهور درباره این دستاورد بزرگ دولت سیزدهم به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: یکی از دستاوردهای خیلی خوبی که در دولت سیزدهم جرقه اش زده شد و پیگیری رییس جمهور موجب به ثمر نشستن آن شد، بحث تصویب قطعنامه مقابله گرد و غبار در سازمان ملل متحد است.
علی سلاجقه با اشاره به اینکه ایران به شدت تحت تاثیر ریزگردها قرار گرفته است افزود: در این میان مساله این است که بیشتر کشورهایی که منشا گرد و غبار هستند خیلی به این مساله واقف نیستند چون ریزگردها خیلی برای آنها مشکل ایجاد نمی کند در نتیجه اینکه ایران بتواند در این زمینه کلید واژه مشترکی بسازد و مردم منطقه به مفاهیم مشترکی برسند و احساس کنند که گرد و غبار یک معضل محیط زیستی جهانی است، تلاش زیادی کرد و در نهایت هم موفق شد.
رییس سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: البته ایجاد این همگرایی و ادبیات مشترک کار بسیار دشواری بود اما ایران و مجموعه سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت امور خارجه و همه دستگاه ها کنار هم قرار گرفتند و این اتفاق را در دنیا رقم زدند و بر اساس آن کشورها به این نتیجه رسیدند که برای حل مشکل گرد و غبار باید همه کنار هم قرار گیرند.
وی به روند شکل گیری قطعنامه مقابله با توفان‌های شن و گرد و غبار اشاره کرد و گفت: در بیانه اجلاس بین المللی گرد و غبار که ۱۸ و ۱۹ شهریورماه امسال با حضور معاون دبیر کل سازمان ملل و نمایندگانی از دستگاه های بین المللی در تهران برگزار شده بود مصوباتی داشتیم که حتما می بایست به تصویب سازمان ملل می رسیدند.
وی ادامه داد: در ششمین نشست مجمع محیط زیست ملل متحد که ۷ تا ۱۱ اسفندماه در نایروبی برگزار شد، از طرف کشورهای مختلف ۲۱ قطعنامه ارائه شد که از این تعداد چهار قطعنامه از سوی اعضا رد شد اما قطعنامه جمهوری اسلامی ایران یعنی قطعنامه مقابله با توفان‌های شن و گرد و غبار مورد تصویب قرار گرفت اما ناگفته نماند که این کار با مشقت زیادی انجام شد چون کشورها موضع سختی داشتند اما با تلاش و پشتکار، به صورت اجماع مصوب شد.
سلاجقه اظهار داشت: بر اساس این قطعنامه دیگر کشورهای جهان پذیرفتند که مساله گرد و غبار به عنوان یکی از چالش های اساسی محیط زیستی است که دنیا باید به آن توجه کند، دستگاه های بین المللی باید در بحث اعتبارات از برنامه های اجرایی مقابله با این پدیده حمایت کنند، کشورها مکلفند بر اساس این مصوبه هم نقشه های مربوط به منشاء گرد و غبار خود را مشخص کنند و برای آن برنامه داشته باشند.
رییس سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: همچنین در این نشست ایجاد سازمان منطقه ای مقابله با گرد و غبار نیز مورد تایید قرار گرفت، همچنین درباره ایجاد صندوق محیطزیست هم صحبت شد اما روی این دو موضوع حرف زیاد بود از این رو در دستور بعدی این نشست قرار گرفت.
وی تصریح کرد: بر اساس تصویب این قطعنامه دیگر کشورها و دستگاه های بین المللی موظف شدند که در بحث گرد و غبار تکالیف خودشان را انجام دهند در واقع نکته مهم، مساله اجرایی شدن آن است که در این قطعنامه مطرح شد که امیدواریم بعد از این بتوانیم با کشورهای منطقه بر روی منشاء گرد و غبار و مقابله با این پدیده کار کنیم چون با توجه به این روند و تصویب این قطعنامه از این به بعد کشورها ملزم به اجرای کارهای مقابله با گرد و غبار هستند که دستاورد بسیار بزرگ و مهمی است.
سلاجقه گفت: اصل قطعنامه مصوب شد اما قسمت هایی مانند ایجاد صندوق و دبیرخانه برای اجرای برنامه های مقابله با گرد و غبار باقی مانده که باید برای به نتیجه رسیدن آن نشست های منطقه ای برگزار شود که سازمان ملل آنرا پیگیری می کند تا این اتفاق بیفتد، همچنین باید محل استقرار دبیرخانه مشخص شود، این کارها که انجام شود دیگر وارد فاز اجرای پروژه های مشترک می شویم.
9014