محمدمهدی سیدناصری در گفت‌وگو با خبرنگار کتاب ایرنا، با اشاره به کتاب جدید خود با موضوع کودکان و نسل اینترنت، گفت: در این کتاب به موضوع نقض حقوق کودکان توسط معلم‌ها در فضای مجازی و لزوم فرهنگ‌سازی در این بستر پرداخته‌ام. فضای مجازی به عنوان یکی از جلوه‌های زندگی مدرن اگرچه آسایش و راحتی بیشتری در ارتباطات جهانی ایجاد کرده؛ با این حال مدت‌هاست نوعی دیگر از کودک آزاری را برای کودکان به ارمغان آورده است.
شاهد ایجاد دسته‌ای از کودکان هستیم که به واسطه تجارت در فضای مجازی، ابزاری برای کسب درآمد در این محیط شده اند
پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان با بیان اینکه محیط دیجیتال در جامعه امروز گسترش پیدا کرده است، ادامه‌داد: شاهد ایجاد دسته‌ای از کودکان هستیم که به واسطه تجارت در فضای مجازی و نمایش تبلیغات در اینترنت، ابزاری برای کسب درآمد در این محیط شده اند.
وی افزود: این دسته از کودکان، کودکان کار مدرنی هستند که اگرچه مشاغل سخت و طاقت‌فرسا ندارند باز هم برای رضایت صاحبان کسب وکارهای مدرن و در بیشتر موارد همراه با تحمیل والدین‌شان اقداماتی را انجام می‌دهند.
به گفته این مدرس دانشگاه این دسته از کودکان اگر چه در کارگاه‌های زیرزمینی بیگاری نمی‌کنند؛ باز هم خواسته یا ناخواسته وارد بازی اقتصادی بزرگ‌ترها می شوند؛ کمتر کودکی، می‌کنند و تجربیاتی را کسب می‌کنند که در آینده و بزرگسالی ممکن است برای آنها مشکل‌ساز شود.
نباید شادکامی را با شادی، سرخوشی و لذت اشتباه گرفت
سیدناصری با تاکید بر اینکه شاد زیستن حق مسلم همه مردم در هر کجای دنیاست، افزود: همگان به دنبال شادی هستند و یکی از ارکان رضایت از زندگی، شادمانی و شادکامی است که نقش بسیار مهمی در همه ابعاد زندگی دارد. شادکامی یک حالت است، نه یک صفت. حالتی طولانی مدت، پایدار و نه زودگذر. شادکامی، احساس رضایت است و نباید آن را با شادی، سرخوشی و لذت اشتباه گرفت از این رو با توجه به پیوندهای نزدیک بین لذت و شادکامی، باید میان آنها تمایز قائل شویم.
پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان با اشاره به اینکه شادکامی وضعیتی است که با احساس رضایت از زندگی و وضعیت فعلی افراد نمایان می‌شود، توضیح داد: در حالی که لذت، یک تجربه در لحظه و مبتنی بر احساساتی مانند خوردن غذای خوب، تفریح و بازی، مثل شعر خواندن و شادی کردن بچه‌ها است.
فضای کلاس به زمینه‌ای برای رشد مخاطب معلمان تبدیل شده است
سیدناصری با اشاره به رشد پدیده‌ای عجیب و غریب به نام «معلم بلاگری» یا «معلم اینفلوئنسر» در جامعه، توضیح داد: فضای کلاس درس و مدرسه و دانش آموزان حالا به ابزار و زمینه‌ای برای رشد مخاطب معلمان تبدیل شده است. مطابق با تعریف سازمان جهانی بهداشت، «کودک آزاری» عبارت است از هرگونه بدرفتاری فیزیکی، عاطفی، سوءاستفاده جنسی، غفلت یا رفتار همراه با بی توجهی یا استثمار تجاری یا سایر انواع استثمار که منجر به آسیب واقعی یا احتمالی به سلامت، بقا، رشد با کرامت کودک در زمینه روابط با مسئولیت، اعتماد یا قدرت شود.
فضای کلاس درس و مدرسه و دانش آموزان حالا به ابزار و زمینه‌ای برای رشد مخاطب معلمان تبدیل شده است
مدرس دانشگاه افزود: پیامدهای کودک آزاری می‌تواند به صورت پرخاشگری، اعتیاد به مشروبات الکلی و دخانیات، خودزنی، ذهن تکانشی، بزهکاری، عدم پذیرش مسئولیت، عدم پذیرش بلوغ در کودک، تمایل به آسیب زدن به خود و دیگران، افسردگی و گوشه‌گیری، اختلال رشد، ناخن جویدن، کاهش اعتماد به نفس، رفتارهای منفعلانه، فرار از خانه و مشغول شدن به انجام بزه و غیره نمایان شود.
وی با اشاره به یک نمونه از درگیری جامعه و فضای مخاطب با تبعات معلم بلاگری در مازندران، ادامه داد: این مساله بخش‌های مختلف اعم از جامعه آموزشی، مردم، کارشناسان و حتی مسئولان و تصمیم گیران را درگیر خود کرد. ویدئوی بازنشر شده از معلم قائم‌شهری که در آن شاهد همخوانی یک ترانه با مضمون نامتعارف توسط معلم و دانش‌آموزان بودیم تنها یک‌نما از پدیده «معلم اینفلوئنسر» است.
حریم خصوصی کودکان بیش از این نقض شود
سیدناصری با اشاره به ویدئویی که اواخر دهه ۸۰ در گوشی‌های تلفن همراه دست به دست می‌شد، گفت: در این ویدئو معلمی گوشی تلفن همراه خود را روی میز گذاشته بود و از پسر دانش‌آموز سوالات جغرافیا می‌پرسید. برای روزهایی که شبکه‌های اجتماعی بخش بزرگی از زندگی روزمره افراد مختلف را اشغال کرده، وضع قوانین مشخصی برای فعالیت معلم بلاگرها هم ضروری است تا حریم خصوصی کودکان بیش از این نقض شود و آسیب‌های دیگر را به همراه نداشته باشد.
نگاه‌های پی در پی پسر به معلم و دوربین، تکان خوردن‌های بدن، کلمات بریده بریده، تکرار کلمات آخر سوال معلم، نشان از استرس و اضطراب او در هنگام پاسخ دادن به سوال دارد
پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان ادامه داد: نگاه‌های پی در پی پسر به معلم و دوربین، تکان خوردن‌های بدن، کلمات بریده بریده و نفس زدن‌های بین کلمات، تکرار کلمات آخر سوال معلم، نشان از استرس و اضطراب او در هنگام پاسخ دادن به سوال دارد. اسمش بیژن است، دانش‌آموز کلاس دوم راهنمایی در روستایی در شمال کشور. این ویدئو و نوع جواب دادن پر از اضطرابش به سوالات با کلیدواژههای «بام؟شیب؟» در همان سال‌ها، برایش شهرتی را رقم زد. شهرتی که منجر به ترک تحصیل او شد.
وی در بیان نمونه دیگر، توضیح داد: سال ۱۳۹۵ ویدئویی دیگری در شبکه‌های اجتماعی وایرال(به مطلب و به خصوص ویدئوهایی گفته می شود که به سرعت در همه گروه ها و بین کاربران منتشر می شود) شد. ناظم مدرسه گوشی را جلوی صورت یکی از دانش‌آموزان مدرسه گرفته و با تهدید از او می‌خواهد تا خودش را معرفی کند و او را به خاطر دویدن در حیاط مدرسه و دعوا با همکلاسی‌هایش بازخواست می‌کند. سجاد رضایی فرزند اکبر با لهجه اصفهانی خودش را معرفی می‌کند. ترس و اضطراب را وقتی ناظم او را تهدید به اخراج می‌کند می‌توان از نگاه، آب دهان قورت دادن‌های مکرر و صدای لرزانش تشخیص داد.
کودکان در تجربه ابزارهای جـدید دیجـیتال پیشـگام هستند
سیدناصری با اشاره به اینکه سال‌ها بعد و با همه‌گیری کرونا و خلق فناوری بلاکچین (مفهومی نسبتاً جدید است که امکان ثبت داده‌ها در فضایی به‌نام بلاک و سپس اتصال این بلاک‌ها به هم مانند یک زنجیره را فراهم می‌کند) پلتفرم‌های مختلف شبکه‌های اجتماعی ویدئوهای بسیاری از دانش‌آموزان در صفحات مجازی معلم‌ها به اشتراک گذاشته شد، گفت: ویدئوهایی که دانش‌آموزان بازیگران ناخواسته قصه بودند. ویدئوی معلم آملی و همخوانی شعر گنگستر شهر آمل توسط دانش‌آموزانش، ویدئوهایی که معلمان دبستان از تصویر و صدای شاگردان در صفحات خود به اشتراک می‌گذارند، پدیده‌ای به نام «معلم اینفلئونسری» را در این پلتفرم‌ها به وجود آورد.
ویدئوهایی که معلمان دبستان از تصویر و صدای شاگردان در صفحات خود به اشتراک می‌گذارند، پدیده‌ای به نام «معلم اینفلئونسری» را در این پلتفرم‌ها به وجود آورد
به گفته این پژوهشگر، هیچ یک از این معلمان نه بازخواست شده، نه از کار برکنار شدند، حتی کسی در این زمینه پاسخگو نبود. باوجود اینکه کودکان معمولا در تجربه ابزارهای جـدید دیجـیتال پیشـگام هستند و نسبت به بزرگسالان علاقه و انگیزه بالایی برای استفاده از ابزارهای دیجیتال دارند، تا بـه امروز حقوق آنها در طراحی محیط‌های دیجیتال و مقررات‌گذاری آن بسیار کم مورد بررسی و توجه قـرار گرفته است.
وی با تاکید بر اینکه کنشگران مختلفی ممکن است در نقض حریم خصوصی کودکان نقش داشته باشند، ادامه داد: کسب وکارها و بازاریاب‌ها با اهداف گوناگون اطلاعات و داده‌های کودکان را جمع‌آوری کرده و ردپای دیجیتال آنها را دنـبال مـی‌کـنند. خود کودکان به عنوان کاربر، توانایی درک آثار بلندمدت به اشتراک‌گذاری اطلاعاتشان را ندارند، بنابراین بـا انـتشار داده‌هایشان، حریم خصوصی خود را در معرض نفوذ قرار می‌دهند.
ضرورت شناخت دقیق حریم خصوصی کوکان در شبکه های اجتماعی
سیدناصری با بیان اینکه شناخت دقیق حریم خصوصی کوکان در شبکه اجتماعی می‌تواند موجب آگاهی کنشگران را فراهم کند، افزود: شناخت دقیق حریم خصوصی کوکان در فضای مجازی از اعمال نظر سلیقه‌ای در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای آنها جلوگیری کـرده و تـدوین مقررات، قوانین و راهبردهای مناسب‌تری را امکان‌پذیر می‌کند. شاید بتوان راهکارهای مختلفی در حمایت از حقوق کودکان در محیط دیجیتال و فضای مجازی ارایه کرد، اما به نظر می‌رسد آموزش کودک، نظارت و لزوم قانون‌گذاری مهم‌ترین راهکارها در این خصوص باشد.
آموزش کودک، نظارت و لزوم قانون‌گذاری مهم‌ترین راهکارها در این خصوص باشد
به گفته او چنان‌چه کودک در استفاده از محیط دیجیتال و فضای مجازی آموزش لازم را دریافت کند، در همان حال نوعی نظارت بر فعالیت و حضور وی در محیط دیجیتال وجود داشته باشد و قوانین مناسب و کارآمد نیز تدوین شود، شرایط مساعد در راستای تحقق هرچه بیشتر حقوق کودک در محیط دیجیتال و اینترنت فراهم می‌شود.
پژوهشگر حقوق بین‌الملل کودکان ادامه داد: لازم است در روند آموزش و جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی، افراد مشغول در آموزش و پرورش برای پروراندن این نونهالان با دقت و حساسیت بیشتری عمل کنند و در گزینش تخصصی مربیان و معلمان خود نهایت حساسیت را به کار برد. برای مراقبت و همراهی کودکان و نوجوانان در فضای مجازی و بستر نامحدود اینترنت می‌توان از راه های مختلف و متفاوتی استفاده کرد که البته همه این راهکارها در سایه ایجاد نگرش صحیح و بالا رفتن فرهنگ اجتماعی در پذیرش و استفاده از تکنولوژی است.