به گزارش ایرنا مردم کهن‌شهر مراغه بر اساس یک سنت دیرینه، صبح چهارشنبه آخر سال به ساحل صوفی‌چای می‌روند و این آیین هم به مانند دیگر سنت‌های سال جاری به محفل پرتاب بمب‌های دست‌ساز به سمت مبلمان شهری و برخی از آثار تاریحی تبدیل شد.
پرتاب این مواد محترقه نه تنها به برخی از معابر و نیمکت‌ها بلکه به دیواره گنبد غفاریه که در مجاورت صوفی‌چای قرار دارد، آسیب زد و وندالیسم شهری را به عنوان یک پدیده نوظهور در این شهرستان مطرح کرد.
گنبدی آجری و به یادگار مانده از دوران ایلخانی که در هفتم مرداد سال ۱۳۱۲ هجری شمسی به شماره ۱۳۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و یکی دو سال قبل هم درِ چوبی آن در میان همهمه بازی جوانان شکسته بود.
روانشناس بالینی و عضو هیئت علمی دانشکده علوم پزشکی مراغه در خصوص مواجهه با چنین رفتارهایی می‌گوید: رویارویی با «وندالیسم» شهری به سه سطح از مداخله‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی نیاز دارد.
«حاجیه شیدائی» افزود: در سطح اجتماعی مسئولان فرهنگی با عنایت و توجه ویژه به مفهوم اوقات فراغت و تدوین برنامه‌های مربوطه در خصوص نحوه گذراندن اوقات فراغت، اقدامات متعددی را در جهت تخلیه انرژی جوانان و نوجوانان باید به عمل بیاورند.
به گفته وی احداث مراکز تفریحی و ورزشی در مناطق مختلف شهر به ویژه مناطق پایین شهر، رشد فکری و ارتقای سطح آگاهی خانواده‌ها از طریق رسانه‌ها و تدوین برنامه‌های جذاب با محتوای فرزندپروری، سبک دلبستگی و هویت منسجم جزو همین اقدامات است.
وی اضافه کرد: آموزش در مدارس و دانشگاه‌ها، آموزش تفکر انتقادی، خودآگاهی، مهارت‌های اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی نقش عمده‌ای را در ایجاد رفاه اجتماعی ایفا می‌کند و می‌تواند به نوبه خود در رویارویی با وندالیسم شهری موثر باشد.
«شیدائی» ادامه داد: گسترش فعالیت‌های گروهی سالم بین نوجوانان، فرصت‌هایی برای ثبت‌نام و شرکت در مسابقات فرهنگی، ورزشی و تصعید هیجان و رفتار پرخاشگرایانه به دستاوردهای قابل قبول اجتماعی نیز توصیه می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشکده علوم پزشکی مراغه افزود: زمان‌ها، مکان‌ها و فرصت‌هایی باید فراهم شود تا جوانان و نوجوانان بتوانند به نحو درست و صحیح، هیجان‌های طبیعی و مثبت خود را تخلیه کنند.
به گفته وی در بسیاری از کشورهای دنیا دولت به طور غیرمستقیم در این گونه موارد دخالت می‌کند و تا حدودی جنبه‌های قانونی به آن می‌بخشد؛ برای نمونه در یکی از کشورهای اروپایی روزی از سال جشن رنگ است که در آن روز افراد مجاز هستند با رنگ‌های گیاهی دیگران را به هررنگی که می‌خواهند، درآورند و از این طریق هیجان‌شان را تخلیه کنند.
این روانشناس بالینی افزود: در سطح فردی نیز خودشناسی، تغییر باورهای ناکارآمد و افزایش عزت نفس و احساس علاقه اجتماعی، حل و فصل تعارض‌های فردی و بین فردی، کسب هویت منسجم، یادگیری حل مساله و سبک ارتباط جراتمندانه و غیره در رویارویی با وندالیسم شهری موثر است.
به گفته وی در سطح خانوادگی هم آموزش سبک ارتباط قاطعانه، آگاهی از نیازهای روانی و هیجانی تک‌تک اعضای خانواده و نحوه ارضای صحیح آن، شیوه فرزندپروری منضبط و قاطعانه و آموزش والدین در زمینه مقابله با وندالیسم شهری موثر خواهد بود.
وندالیسم شهری چیست و در چه مسائلی ریشه دارد؟
وندالیسم (vandalism) برگرفته از واژه وندال (vandal) بوده و «وندال» نام قومی خشن و جنگ‌طلب از اقوام ژرمن است که در قرن پنجم میلادی زندگی می‌کردند.
ویژگی تهاجمی و خرابکارانه قوم وندال باعث شد تا رفتارهای خشونت‌بار عمدی که به منظور تخریب اموال عمومی و دشمنی با علم و صنعت و آثار تمدن صورت می‌گیرد، تحت عنوان وندالیسم مطرح شود.
در اصطلاح جهانی به کسی که مرتکب تخریب اموال عمومی و آثار فرهنگی می‌شود، وندال گفته می‌شود؛ وندالیسم یا تخریب اموال عمومی عملی است که بنا به دلایل متعدد و از روی آگاهی، به‌عمد و به‌منظور صدمه زدن به چیزی صورت می‌گیرد که متعلق به عموم مردم است.
نمونه‌های بارز وندالیسم شهری شامل نوشتن یادگاری بر روی دیوارهای تاریخی و مجسمه‌ها و درختان، درج کامنت‌های ناسزا در صفحات اجتماعی چهره‌های شناخته شده، بریدن صندلی‌های عمومی با چاقو، شکستن صندلی‌های عمومی، خراب کردن علائم راهنمایی و رانندگی، شکستن چراغ‌های معابر، خراب کردن متعلقات مدارس مثل میز، نیمکت، کتاب و غیره، کندن یا پاره کردن تراکت‌های تبلیغاتی، ایجاد حریق در پارک‌های جنگلی، آسیب به سرویس‌های بهداشتی عمومی، تخریب آسانسور و غیره است.
این عمل از سوی هر فرد یا گروهی ممکن است انجام شود اما به‌طورعمده نوجوانان بیشترین قشری هستند که تمایل به این رفتار ناهنجار را دارند.
علت بروز وندالیسم چیست؟
روانشناس بالینی و عضو هیئت علمی دانشکده علوم پزشکی مراغه معتقد است که تخریب اموال شهری به عنوان یک مساله اجتماعی باید به همانگونه که در اجتماع رخ می‌دهد، در عرصه خانواده، محله، مدرسه، گروه همسالان و سایر ارگان‌ها و حتی پایگاه اجتماعی و اقتصادی خانواده که نوجوان به نوعی در آن عضویت دارند، بررسی شود.
«شیدائی» به ساخت زیستی- روانی- اجتماعی وندالیسم اشاره کرده و بیان می‌کند: خلق و خو الگوی رفتاری است که با فرد متولد می‌شود و شیوه ارتباط و نحوه واکنش وی با محیط اطراف را تعیین می‌کند و کودکان از نظر خلق و خو به سه دسته کودکان راحت، دشوار و کندجوش تقسیم می‌شوند.
وی ادامه می‌دهد: ویژگی ژنتیکی کودکان به این شکل است که تجربه‌های تازه را به کندی قبول می‌کنند، با تجربه‌های تازه و مبهم به سختی سازگار می‌شوند و در مقابل ناکامی واکنش منفی و شدید نشان می‌دهند؛ آنان بی‌قانونی را ترجیح می‌دهد و معمولا در فعالیت‌های قانونمند اختلال ایجاد می‌کنند.
به گفته وی پژوهش‌ها حاکی از آن است که بخش‌های مربوط به مغز که به پردازش و تنظیم هیجان و رفتار عاطفی (سیستم لمبیک) اختصاص دارد، دچار کاستی و بدکارکردی است؛ در واقع خودمحوری، میل به پرخاش و تخریب در مواقع ناکامی در این افراد زیاد است و در برابر قبول مسئولیت‌های اجتماعی مقاومت می‌کنند.
وی افزود: علاوه بر خلق و خوی کودک، روابط بین مادر و نوزاد به به دلبستگی بین آنان منجر شده و دلبستگی در ادامه رشد، به احساس امنیت روانی تبدیل می‌شود.
«شیدائی» ادامه می‌دهد: امنیت روانی کودک در زندگی و روابط دیگر در مراحل بعدی رشدی نیز بر پایه این دلبستگی اولیه شکل می‌گیرد و در نتیجه شکل‌گیری صحیح دلبستگی اهمیت ویژه‌ای دارد و عدم دلبستگی و فقدان امنیت روان و عزت نفس پایین در سطح رفتاری با پرخاشگری بروز می‌کند.
وی تاکید می‌کند: نوع تعامل والد مراقبت‌کننده و شیوه پرستاری وی از نوزاد برای شکل‌گیری دلبستگی و رفتارهای ایمن و درونی کردن هنجارها و ارزش‌های والدین نقش به سزایی دارد.
عضو هیئت علمی دانشکده علوم پزشکی مراغه همچنین بیان کرد: علاوه بر نقش مراقب اصلی، خصوصیات رفتاری و اخلاقی تمامی اعضای خانواده به ویژه والدین می‌تواند به شدت رفتارهای کودک را تحت تاثیر قرار دهد و از این رو نیاز است که والدین از سلامت روانی لازم برخوردار باشند تا بتوانند برخورد و رفتار مناسبی با کودک داشته باشند.
به گفته «شیدائی» برای مقابله با پدیده وندالیسم وجود زیرساخت‌های صحیح آموزشی و فرهنگی، بالا بردن سطح نشاط در جامعه و تقویت برخوردهای قضایی با افراد خطاکار را بسیار نیاز داریم.
مدیرعامل انجمن تاریخ‌پژوهان مراغه نیز با ابراز گلایه از پرتاب کردن بمب دستی به کاشی‌کاری‌های زیبای گنبد غفاریه می‌گوید: فرهنگ و مدیریت فرهنگی علم است و افرادی که شیوه آن را نمی‌دانند دچار بی‌برنامگی می‌شوند که خروجی آن تخلیه نشدن انرژی جوانان و بروز پدیده‌هایی چون وندالیسم شهری است.
«محمد مشتری» با تاکید بر اینکه برنامه‌های فرهنگی به زمان و مکان وابسته است، اضافه کرد: علاوه بر آن ساکنان یک زیست‌بوم م باید تحلیل و بررسی شده و برنامه‌های فرهنگی بر مبنای همان زیست‌بوم تدوین شود.
به گفته وی وقتی مسئولان فرهنگی شهرستان برای یک سنت دیرینه که با جمع شدن اقشار مختلف مردمی همراه است، برنامه تفریحی و فرهنگی نداشته باشند، نوجوانان و جوانان به شیوه‌های غلط انرژی خودشان را تخلیه خواهند کرد.
وی عنصر مفقوده مراغه را نبود نقشه جامع فرهنگی دانست و بیان کرد: مراغه به یک اتاق فکر مدیریت فرهنگی نیاز دارد و دبیرخانه روز مراغه در صورت تصویب و اجرای اساسنامه آن می‌تواند محفلی برای این اتاق فکر باشد.
به گزارش ایرنا نحوه گذران اوقات فراغت نوجوانان و جوانان در بسیاری از مسایل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی تاثیر می‌گذارد و برنامه‌ریزی برای تخلیه انرژی این قشر با شیوه‌های اصولی و همچنین احیای فرهنگ بومی و محلی، امری ضروری برای مقابله با وندالیسم شهری به شمار می‌رود.