به گزارش ایرنا همان طور که ایرانیان شهر قمصر کاشان را با گلابش میشناسند، شهر ارومیه نیز با عرقیات آن به خصوص عرق بیدمشک شناخته شده است و کمتر گردشگری می تواند در این شهر میهمان شود و تحفه ای از این عرق خوش عطر و خاصیت به ارمغان نبرده باشد.
اهل هر کجای ایران باشی و در فصل بهار اگر مسافر این دیار شوی، در هر مسیری از کوه و دشت و روستا و شهر ارومیه بخواهی حرکت کنی و به گشت و گذار بهاره اش بنشینی بوته ها و درختچه های نه چندان بلند و بالای بیدمشک را میتوانی ببینی و عطر خوش بهار را از شکوفه های طلایی اش استشمام کنی.
کاشت بوته های بیدمشک در این خطه قدمتی دیرینه دارد و عرق گیری از آن در طول زمان تغییراتی بسیار جزئی داشته، به دلیل کیفیت بالای تولیدات ارومیه به عنوان پایتخت شکوفه های بیدمشک در شمال غرب ایران شناخته شده است.
اساسی‌ترین عامل شهرت عرق بیدمشک در این خطه میزان بالای اسانس و عطر مخصوص این شکوفه های اعجاز انگیز است، چنان که صنایع عطرسازی به ویژه در کشورهای همجوار که از فناوری‌های پیشرفته تبدیل محصول به فرآورده عطر بهره مند هستند به کاربرد اسانس آن به عنوان محصولی غیر شیمیایی روی آورده‌اند و سالانه مقدار زیادی اسانس تولیدی از این گیاه و سایر گیاهان کشت شده از جمله گل محمدی و بادرشبو به وسیله کشورهای همجوار از تاجران استان خریداری میشود.
اما دومین و پر کاربردترین مصرف این گیاه پر خاصیت از قدیم الایام در صنعت نقل و شیرینی پزی بوده و توانسته جایگاهی خاص برای خود در این بخش داشته باشد و هر ساله در کنار سوغاتی های مسافران و ایجاد اشتغال در این منطقه، جایی برای خود باز کرده است.
استحصال عرق این گیاه به دو طریق انجام می شود که یا در کارگاههای بزرگ و یا به روش سنتی و زیبای عرق گیری خانگی در شهرها و روستاهای مناطق شمال استان به خصوص شهرستان ارومیه می توان شاهد این اتفاق پر از شادی و خیر و نشاط بود که توسط بانوان خانواده محقق می شود.
رونق کسب و کار محلی در سایه شکوفه های طلایی
کسب و کار کشاورزی و خانگی بانوان روستاها و محلات ارومیه با شکفتن شکوفه های بیدمشک آغاز شده و این موضوع باعث می شود تا دورهمی های بسیار گرم و شیرینی نیز رقم بخورد و سختی کار عرق گیری در جمع داغ خانواده ها راحت و دلنشین تر شود.
علاوه بر عرقگیری در خانه‌های روستایی، در اغلب نقاط باغی شهر ارومیه در کنار جاده‌ها و خیابان‌ها به خصوص مرکز شهر فروشندگان سیاری دیده می‌شوند که به فروش بیدمشک و شکوفه‌های معطر این گیاه شفا بخش مشغول هستند تا از این نعمت خدادادی به کسب درآمد و روزی بپردازند.
هر کیلو شکوفه تر بیدمشک امسال بین ۵۵ تا ۶۵ هزار تومان به فروش می‌رسد و به علت سرد بودن هوای ارومیه و گُل‌دهی دیرتر از موعد، عرضه این محصول تا پایان فروردین در این شهرستان ادامه دارد.
یکی از فروشندگان که در میدان آزادی ارومیه اقدام به عرضه مستقیم شکوفه بیدمشک کرده معتقد است امسال بازار فروش احتمالا تا اوایل اردیبهشت ادامه داشته باشد.
وی که خود را «محمدعلی» معرفی می‌کند بر این باور است که بازار خوب این محصول در اول بهار که آغاز فصل کشت و کار در استان است به کشاورزان نوید سال خوبی می‌دهد چرا که محصول خوب می‌تواند بیانگر بارش‌های زمستانه مطلوب باشد.
این فروشنده روستایی با بیان اینکه امسال بیش از ۵۰۰ کیلوگرم گُل تر بیدمشک را به صورت مستقیم به خریداران عرضه کرده است، افزود: با فروش این شکوفه‌ها عرقگیری از این محصول به صورت مستمر در منزل انجام میشود که طرفداران بسیاری دارد.
وی کم هزینه بودن تولید عرق، نگهداری برای مدت زمان طولانی تر و همچنین پر کاربرد بودن آن در طی زمان در صنعت شیرینی پزی و نقل پزی و نیز استفاده در مجالس جشن و عروسی به صورت شربت را از کاربردهای شکوفه بیدمشک بیان کرد.
استحصال سه لیتر عرق بیدمشک از هر یک کیلوگرم شکوفه تر
یکی از بانوان روستایی در روستای هدف گردشگری«امام زاده» ارومیه که در حاشیه مزرعه شان اقدام به فروش این گیاهان کرده است در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: از هر کیلوگرم بیدمشک تر می‌توان ۱.۵ تا سه لیتر عرق استحصال کرد، عرقی که دارای عطر و بوی مناسبی باشد.
به گفته «نبات تاسه » بازار عرقگیری بهاری در این روستا اغلب داغ است و وقتی درباره نحوه فروش محصول از وی سوال می‌کنم، با اعتماد به نفس می‌گوید: سوپر مارکتهای روستا از محصولات من استقبال خوبی دارند چون اسانس آن بالاست و گاهی از سایر شهرها هم سفارش قبول می‌کنم چون مشتریان به دنبال محصول خوب هستند و در صورت رضایت مجددا سفارش می دهند.
این بانوی روستایی از ته دل نفسی عمیق می‌کشد و می‌گوید من سرپرست خانوار هستم و برای اینکه سربار جامعه و کسی نباشم برای خودم این کسب و کار را راه انداخته‌ام.
به گفته او، بانوان زیادی در این موضوع فعالیت دارند و حتی گاهی به صورت گروهی اقدام به عرقگیری کرده و محصولات خود را به گردشگرانی که از روستا گذر می‌کنند، می‌فروشند.
«نوشا محمدی» بانوی دیگری از همین روستاست که می‌گوید: «عرقگیری کاری دسته جمعی است و باید همه در کنار هم این کار را انجام دهند تا راحت‌تر و دلنشین‌تر باشد اما گاهی بارش باران این نعمت الهی هم از کیفیت محصول می کاهد و هم کار جمعی را تعطیل می کند»
«به عقیده وی کار عرقگیری وقتی با بگو و بخند و همدلی همراه باشد بسیار زیباتر و به یاد ماندنی‌تر خواهد بود» اما از گفته هایش معلوم است هنوز به آن تبلیغات و فروش خوب دست نیافته اند و باید در این زمینه نمایشگاههای محلی روستایی در ایام خاص برگزار شود تا امکان معرفی بیشتر محصولات و فروش برای این بانوان فراهم شود.
از صحبتهای بانوان روستایی میشود فهمید که آنها در کنار کار منزل و فرزندداری، دامداری و کشاورزی به استحصال عرق بادرشبو در تابستان، فروش میوه و سبزی‌های خانگی خشک شده در زمستان و انواع محصولات جالیزی و زراعی و بافتن تابلو فرش و انواع قالی و گلیم نیز می پردازندو با انجام آن به اقتصاد خانواده و چرخیدن چرخ زندگی کمک می‌کنند.
پیش بینی تولید ۲.۵ میلیون لیتر عرق بیدمشک در آذربایجان غربی
به سبب کاربردهای متفاوت بیدمشک از جمله کارکردهای اکولوژیکی و زیست محیطی، حفاظت منابع خاک، صنعتی، دارویی، خوراکی، زینتی و سایر موارد می‌توان آن را جزو درختان چند منظوره دانست و کاشت آن به همین علت در اغلب حاضیه باغها و نیز کنار جاده ها و رود های ارومیه معمول است.
به گفته مسوولان جهاد کشاورزی «اغلب باغ‌های بیدمشک استان در شهرستان‌های ارومیه، پلدشت و سلماس قرار دارد.
علی دیانتی معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی میزان سطح زیر کشت این درختچه پر طرفدار را طبق برآوردهای انجام شده ۶۰ هکتار بیان کرد که در اراضی اطراف باغات استان انجام می شود و پیش بینی کرد امسال بیش از ۲.۵ میلیون لیتر عرق بیدمشک در آذربایجان غربی تولید شود.
به گفته این کارشناس برداشت این محصول از اواخر اسفند ماه آغازمی شود و بسته به آب و هوای منطقه حدود ۱۵ تا ۳۰ روز در سه شهر ارومیه و شهرهای شمالی استان ادامه دارد.
وی افزود: آمار رسمی از سطح زیر کشت و میزان تولید بیدمشک در کشور در دسترس نیست، اما استان آذربایجان غربی و شهر ارومیه در زمینه تولید بیدمشک و فرآورده‌های حاصل از آن از جمله عرق بیدمشک، نقل، حلوا و سایر تولیدات در کشور جایگاه خاصی دارد.
دیانتی با اشاره به اینکه برداشت این محصول بصورت سنتی و با استفاده از نیروی کارگری انجام می‌گیرد، اظهار کرد: این موضوع موجب افزایش هزینه برداشت شده است.
پیش بینی برداشت ۱۲۰۰ تن بیدمشک تازه
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان‌غربی اضافه کرد:میزان تولید شاتون نر تازه بیدمشک در آذربایجان غربی حدود ۸۰۰ تا یک هزار و ۲۰۰ تن در سال‌جاری پیش بینی می شود.
وی افزود: بیشترین سطح زیرکشت بیدمشک در آذربایجان غربی در شهرستان‌های ارومیه، پلدشت و سلماس قرار دارد و سالانه و در شرایط نرمال، بیش از یک‌هزار تن گل تر بیدمشک از سطح باغ‌های استان برداشت و به بازار عرضه میشود.
به گزارش ایرنا درختچه بیدمشک در اصطلاح محلی مردم آذربایجان به «بید میش و پئش پئشا» معروف است و امسال قیمت هر کیلوگرم گل آن در بازار بین ۵۰۰ تا ۶۵۰ هزار ریال عرضه میشود.
عرق استحصالی از گل‌های بیدمشک به واسطه عطر و طعم مطبوع و ارزش افزوده بالا، مشتریان زیادی در داخل و خارج کشور دارد که به صورت عرق و نقل صادر میشود.
عرقگیری از بیدمشک در سطح شهر ارومیه به صورت سنتی و با استفاده از یک دستگاه سنتی موسوم به «نی قازان» صورت می‌گیرد و معمولا زنان خانه‌دار در منزل این کار را انجام می‌دهند.
نقل و عرق بیدمشک ارومیه علاوه بر داخل کشور، مشتریان زیادی در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، ترکیه، جمهوری آذربایجان و گرجستان دارد که به صورت تجارت چمدانی صادر میشود.
سالانه بیش از ۴۱ میلیون لیتر عرق از ۶۰ نوع گیاه در آذربایجان‌غربی فرآوری میشود و عرقیات گیاهی از مشهورترین سوغات این استان به شمار می‌رود که در تهیه نقل و شیرینی، شربت و بستنی از آن استفاده میشود.