جایگاه ۵۱ ایران در ثبت اختراع/کاسبان ایده‌ها را از حوزه اختراعات بیرون کنید+فیلم

به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، حدود نیم دهه است که موسسات و مجموعه های خصوصی تحت عناوینی همچون سازمان مالکیت معنوی جهانی-ویپا (WIPA) که مقر آن در تایوان قرار دارد، خود را مانند سازمان مالکیت فکری جهانی سازمان ملل متحد - وایپو (WIPO) که معتبرترین مجموعه جهانی در خصوص ایجاد استاندارد و قوانین بین المللی در حوزه مالکیت فکری و اختراع است، معرفی کرده و با برگزاری انواع مسابقات غیراستاندارد در حوزه اختراعات و اعزام مخترعان به مسابقات مختلفی از این دست، برای خود درآمدزایی می کنند.

هنگامی که این مجموعه را بررسی می کنید، متوجه می شوید این موسسه خصوصی است و در برخی کشورها دفاتر نمایندگی دایر می کند و این مجموعه ها خارج از چارچوب رسمی کشورها و بدون درنظرگرفتن قانون مالکیت فکری با برگزاری نمایشگاه هایی با وعده هایی همچون موفقیت جهانی، سرمایه گذاری روی اختراعات و دیده شدن اختراعات توسط دیگر کشورها، مبتکران را مجاب می کنند تا در این نمایشگاه ها با عناوینی همچون مسابقات جهانی اختراعات و نوآوری یا المپیاد اختراعات جهان ثبت نام کنند.

نمایشگاه اختراعات لهستان اینتارگ ۲۰۲۴، نمایشگاه اختراعات کشور چک ۲۰۲۴، نمایشگاه نوآوری های بانوان کره جنوبی ۲۰۲۴، فستیوال بین المللی اختراعات آمریکا ۲۰۲۴ و مسابقات بین المللی اختراعات کانادا ۲۰۲۴ از جمله نمایشگاه های بین المللی اختراعات است که در حال ثبت نام از مخترعان هستند.

همچنین نمایشگاه اختراعات سوئیس ۲۰۲۴، نمایشگاه و مسابقات بین المللی اختراعات کشور اندونزی، شهر بالی IID ۲۰۲۴، مسابقات بین المللی اختراعات کشور کانادا در شهر تورنتو (iCAN ۲۰۲۴)، نمایشگاه بین المللی اختراعات کرواسی "زاگرب"، نمایشگاه و مسابقات بین المللی اختراعات کشور آلمان"iENA ۲۰۲۴، نمایشگاه بین المللی اختراعات هنگ کنگ ۲۰۲۴، نمایشگاه بین المللی اختراعات کشور تایلند ۲۰۲۵ و نمایشگاه بین المللی اختراعات کشور کویت ۲۰۲۵ از جمله آخرین نمایشگاه های اختراعات در انتظار آغاز ثبت نام محسوب می شوند که از سوی فدراسیون مخترعان زمان بندی آنها برای ثبت نام در این رویدادها اعلام شده است؛ نمایشگاه هایی که تنها دستاورد آن برای مخترعان و نوآوران، یک گواهینامه و مدال است و تمامی تیم ها بعد از اجاره یک غرفه و پرداخت هزینه ثبت نام می توانند بدون هیچ گونه استانداردهایی در حوزه داوری این گواهینامه و مدال ها را کسب کنند.

 اما خبرگزاری جمهوری اسلامی - ایرنا در آستانه فرارسیدن ۲۶ آوریل روز جهانی مالکیت فکری که در واقع روز اجرایی شدن کنوانسیون تاسیس سازمان جهانی مالکیت فکری در سال ۱۹۷۰ است با دعوت از امیرعباس محمدی کوشکی کارشناس کمیته نوآوری سازمان ملل متحد، سیدمهدی میرصالحی مدیرکل سابق مالکیت صنعتی وزارت صمت و نماینده مرجع ملی سازمان توسعه صنعتی ملل متحد یونیدو در ایران، مرتضی براتی معاون سیاست‌گذاری و توسعه اکوسیستم کانون مدیریت دارایی‌های فکری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری و احمدعسگر نجفی مخترع طرح توربوشارژ توربینی از کارشناسان و دست اندرکاران فعال در حوزه اختراعات کشور این مساله را واکاوی کرده است.

رتبه ۵۱ ایران در حوزه مالکیت فکری و ثبت اختراع

کارشناس کمیته نوآوری در سازمان ملل متحد در ابتدای این نشست در خصوص جایگاه ایران در حوزه مالکیت فکری و ثبت اختراعات اظهار داشت: در رتبه بندی جهانی تعداد ثبت اختراعات و پرونده هایی که ثبت شده بررسی و رتبه بندی کشورها بر این اساس اعلام می شود؛ بر این اساس ایران در حوزه اختراعات در آخرین رتبه بندی جهانی سال ۲۰۲۳ با ۱۷۶۸ اختراع که پرونده آنها در کشور ثبت شده است.

امیرعباس محمدی کوشکی افزود: تاکنون رتبه های زیادی در زمینه ثبت اختراع در سطح داخلی و جهانی داشته ایم که البته این میزان نسبت به جامعه افراد خلاق و مخترعان کشور کافی نیست.

وی همچنین با اشاره به قدمت ایران در حوزه ثبت قانون اختراعات و علائم تجاری که به سال ۱۳۱۰ برمی گردد، وجود انواع و اقسام چالش ها در این حوزه را در مقایسه با برخی کشورها با قدمت بسیار کمتر از ایران، قابل تامل دانست.

کارشناس کمیته نوآوری در سازمان ملل متحد در ادامه می گوید: هنگامی مخترعی در ایران بخواهد اختراعی را در کشور ثبت کند با چالش های بسیار زیادی مواجه می شود که مهمترین آنها مربوط به اداره ثبت اختراعات و مالکیت فکری است.

کوشکی یکی از این چالش ها را طولانی بودن پروسه ثبت اختراع دانست که تبدیل به دو سال شده است و گفت: هر مخترعی مهمترین چالشی که بیان می کند زمان‌بر بودن ثبت اختراع است، ضمن اینکه نظر کارشناسان و تحصیلات آنها گاها مرتبط با اختراع نیست.

وی دومین چالش حوزه اختراعات را سلسله مراتب داوری و گاها تشخیص ناصحیح کارشناسان دانست و اظهار داشت: هنگامی که مخترع اختراع خود را از طریق سامانه ثبت اختراع بارگزاری می کند، گاهی کارشناس مربوطه آن را برای مرجع داوری دیگری ارسال می کند که در این حوزه متخصص نیست.

سرپرست تیم ملی اختراعات و نوآوری ایران با ذکر مثالی افزود: در حوزه تجهیزات پزشکی مثلا در حالی که دانشگاه علوم پزشکی باید اختراع را داوری کند، اما مشاهده می شود نوآوری و اختراع برای دانشگاه صنعتی اصفهان ارسال شده است.

وی ادامه داد: با این روند بعد از سه ماه، اختراع مجددا برگشت می خورد و دو ماه مخترع فرصت دارد که ثبت را انجام دهد یعنی تایید کارشناس را گرفته و آن را دوباره برای مرجع دیگری ارسال کند که این بازه زمانی شش تا هفت ماهه فقط به دلیل تشخیص اشتباه یک کارشناس بر روند ثبت اختراع تحمیل می شود.

کوشکی در ادامه می گوید: مساله دیگری که هرازچندگاهی در رسانه ها نیز مطرح می شود این است که برخی مخترعان اعلام می کنند هنگام ارسال اختراع به اداره ثبت اختراعات، نوآوری آنها سرقت می شود که البته هنوز صحت و سقم آن مشخص نیست؛ لذا امنیت اختراعات بسیار مهم است و این نیازمند شفافیت است که آیا چنین مشکلی وجود دارد یا خیر تا به آن رسیدگی شود.

به گفته سرپرست تیم ملی اختراعات و نوآوری ایران، این مسائل و چالش ها باعث می شود که مخترع ایرانی نوآوری جدید و اختراع خود را که دارای نقشه و اظهارنامه و خلاصه اختراع است و داوران آن را تایید نمی کنند، به کشور و موسسه دیگری که ثبت اختراع را در کشورهای دیگر انجام می دهند، ارایه کرده تا اختراعی که چندین سال برای آن زحمت کشیده در کشوری مثل ترکیه ثبت و پذیرفته شود.

وی گفت: مخترعان در حال حاضر مهمترین چالش این حوزه را پروسه زمانی زیاد و تشخیص ناصحیح کارشناس به عنوان چالش اصلی این حوزه می دانند و با وجود قوانین و جایگاه بالای ایران در این زمینه، اما مسوولان اداره ثبت اختراع هیچگاه پاسخ دقیق و شفافی در این خصوص ارائه نکرده اند.

وقتی دلالی به حوزه اختراعات هم رسوخ می‌کند

کارشناس کمیته نوآوری در سازمان ملل متحد، موضوع بعدی که به اعتقاد وی مساله مهمتری است و امروزه به معضل و چالش بسیار مهمی در حوزه اختراعات کشور تبدیل شده است، ورود دلال ها و برگزاری مسابقات و نمایشگاه هایی عنوان کرد که با هدف اقتصادی و درآمدزایی برگزار می شوند.

کوشکی افزود: اگر به گذشته برگردیم در این حوزه یکبار بنیاد ملی نخبگان اعلام کرد که این مسابقات جهانی و رتبه بندی مدال ها هیچ ارزش و اعتباری در کشور ندارد و اگر خبرها را مشاهد کنید، می بینیم چند موسسه و مجموعه بیشتر در این زمینه وجود ندارند.

وی در توضیح بیشتری می گوید: این شرکت ها با ادعاهایی به مخترعان اعلام می کنند که ما کمک خواهیم کرد تا اختراع شما ثبت شود و با کسب مدال و ایجاد یک رزومه به بازارهای جهانی وارد شوید لذا با دریافت مبالغی از ۶۰۰ تا حتی بیش از هزار دلار آنها را مجاب به ثبت نام می کنند.

سرپرست تیم ملی اختراعات و نوآوری ایران در ادامه ناآگاهی برخی مجموعه های وزارت علوم در همکاری با این موسسات و بی توجهی رسانه ها در تیتر یک کردن اخبار این مسابقات که آن را به عنوان دستاورد تلقی می کنند، در بروز چنین معضلی بسیار موثر دانست و افزود: مثلا هنگامی مخترع کشورمان از یک استانی می بیند که رتبه جهانی کسب کرده و تیتر یک خبرها شده و موسسه مربوطه هم با وزارت علوم یا مراکز دیگر در حال همکاری است، تصور می کند که این موسسات و مسابقات و مدال ها در دنیا و ایران معتبر هستند.

وی افزود: این موسسات حتی در برخی از دانشگاه ها یک فضایی را از مرکز رشد یک دانشگاه دولتی گرفته و مستقر شده اند و تحت عنوان مسابقات اختراعات جهانی از مخترعان و نخبگان پول دریافت می کنند و آدرس دفتر آنها نیز دانشگاه و مرکز رشد مجموعه آموزشی معتبر است و مخترع هنگامی که آدرس را مشاهده می کند تصور می کند که اینها زیرنظر دانشگاه هستند و اعتماد می کند.

کوشکی همچنین گفت: حال اگر بخواهیم جنبه مثبت مساله را در نظر بگیریم، شاید هدف وزارت علوم در همکاری با این موسسات این است که اختراعات جوانان ایرانی در سایر کشورها هم مطرح و در مسابقات شرکت داده شوند و روی اختراع سرمایه گذاری شود اما حقیقت این است که هیچ سرمایه گذاری صورت نمی گیرد.

دستاوردهایی که تنها در پوستر رویدادها خلاصه می‌شوند

کارشناس کمیته نوآوری در سازمان ملل متحد با اشاره به برگزاری مسابقات و اهدای مدال های دروغین به مخترعان توسط موسسات خصوصی در برخی نمایشگاه های خارج از کشور گفت: این نمایشگاه ها که هدف اصلی آنها باید جذب سرمایه مالی یا ورود به بازارهای جهانی باشد، تنها دستاورد آنها را می توان در پوستر ثبت نام مشاهده کرد.

کوشکی افزود: تاکنون هیچ کدام از این وعده ها عملی نشده است و اگر جایزه ای نقدی توسط یکی از اسپانسرهای آن نمایشگاه نیز به اختراعی داده شود، درصد بیشتری از این جایزه به موسسه ای که فرد را ثبت نام کرده است، تعلق می گیرد.

سرپرست تیم ملی اختراعات و نوآوری ایران در ادامه اظهار داشت: متاسفانه این موسسات خصوصی با تبلیغات بسیار زیاد در فضای مجازی و با فروش رویا و موفقیت و کسب رتبه های جهانی افراد را مجاب به ثبت نام در این نمایشگاه های تقلبی می کنند و بنابراین سرقت اختراعات دور از دسترس نیست.

کوشکی می گوید: در طول سال های اخیر این موسسات به دانشگاه ها، جشنواره های ملی ایران و مراکز رشد وارد شده اند و همین موضوع باعث شده تا مبتکران احساس کنند که این موسسات دارای اعتبار لازم هستند.

وی افزود: در این رویداها که با عناوینی همچون سرمایه گذاری برگزار می شود، همه اختراعات را داوری می کنند و با دریافت یک هزینه ورودی به همه شرکت کنندگان مدال، عنوان و رتبه دروغین می دهند.

سرپرست تیم ملی اختراعات و نوآوری ایران تصریح کرد: بررسی فرآیند مالی اینها نشان می دهد که مبالغ دریافتی این موسسات از مخترعان حتی از هزار میلیارد هم عبور کرده حال اینکه این موسسات در رتبه بندی و ثبت اختراعات بین المللی ایران چه تاثیری داشته اند، مشخص نیست.

حوزه اختراعات نیازمند ورود جدی دولت است

کارشناس کمیته نوآوری در سازمان ملل متحد با ارائه راهکاری در این خصوص اظهار داشت: به طورحتم فرآیند مسابقات اختراعات می تواند از طریق دولت مدیریت شود؛ به طوری که به عنوان مثال همین موسسات بیایند در یک چارچوب تعریف شده به حوزه آموزش مخترعان برای ثبت اختراع خود کمک کنند.

کوشکی افزود: یا اینکه موسسات با چند مرکز رشد قرارداد بسته و پس از تیم سازی و ثبت اختراع و نوآوری های مخترعان، آنها را به مراکز رشد در دانشگاه ها متصل کنند تا به تدریج به واحد فناور و ثبت شرکت و مرحله دانش بنیانی و در نهایت بازار وارد شوند.

سرقت اختراع دور از دسترس نیست

سرپرست تیم ملی اختراعات و نوآوری ایران در ادامه با بیان اینکه، وجود این مسائل در آینده قطعا کشور را دچار مشکلاتی در حوزه مالکیت فکری خواهد کرد، افزود: افراد و دانشجویان ایرانی ابتدا باید تاییدیه ثبت اختراع خود را در کشور دریافت کنند و بعد از آن ثبت بین المللی اختراع (PCT) را انجام دهند تا اختراعات آنها در این نمایشگاه ها سرقت نشود.

کوشکی گفت: برخی از موسسات خصوصی که در ترکیه نیز دفتر دارند، مخترعان و نخبگان ایرانی را با وعده های سرمایه گذاری و ورود به بازار جهانی به سمت ترکیه برده و در این کشور به مسوولان و سازمان های ترکیه معرفی می کنند؛ بدین شکل و به راحتی بعد از واریز مبلغی و اهدای یک مدال و گواهینامه، محصول و نوآوری که کار تحقیق و پژوهش آن در ایران انجام شده است، به ترک ها اهدا می شود.

وی تاکید کرد: البته مسابقاتی در تعداد محدودی نمایشگاه های جهانی اختراعات و نوآوری وجود دارند که اختراعات در این مسابقات به صورت کاملا استاندارد داوری می شود و برگزارکننده این نمایشگاه ها نیز همان سازمان ملی اختراعات سازمان مالکیت فکری جهانی Wipo و دیگر سازمان های معتبر جهانی است.

کوشکی افزود: یکی از مهترین ویژگی های این مسابقات ورود محصول به بازارهای جهانی، سرمایه گذاری، دریافت جایزه های نقدی و معنوی مانند مدال جهانی مالکیت فکری Wipo است که از ارزش بسیار بالایی برخوردار است. اما دیگر نمایشگاه ها تنها هدف اصلی آنها دریافت هزینه ثبت نام و کسب درآمد است و هیچ ارزشی چه از لحاظ رزومه و چه از لحاظ سرمایه گذاری ندارد.

بسیاری از اختراعات در ایران به مرحله تجاری‌سازی نمی‌رسند

با وجود آنکه سالانه هزاران اختراع و نوآوری توسط جوانان نخبه کشورمان در اداره ثبت اختراعات، اظهار و تعدادی از آنها نیز به ثبت می رسند اما شمار زیادی از این اختراعات که یکی از مولفه های اصلی آنها قابلیت استفاده و کاربرد در بخش صنعت کشور است، به دلیل نبود حامی مالی، به مرحله تجاری سازی و ساخت نمونه اولیه نمی رسند.

در کنار نبود حامی مالی، مسایل دیگری نیز مانند دیوان سالاری اداری بر این حوزه سایه انداخته و بخش اختراعات کشور را با چالش‌های زیادی در مسیر ورود به حوزه صنایع و در نهایت کاربردی شدن این نوآوری ها در زندگی مردم مواجه کرده است.

دیوان سالاری اداری حاکم بر سازمان‌های مرتبط با ثبت اختراعات، روند اخذ مجوز برای ثبت اختراعات را بسیار زمان‌بر کرده و همین امر سبب شده تا بسیاری از این نوآوری ها از حضور در بازارهای پردرآمد کشورهای خارجی که می توانند برای کشور ارزآوری هم داشته باشند، محروم بمانند.

به عنوان مثال در سال ۱۴۰۱ حدود ۹۵۰۰ اظهارنامه ثبت اختراع داشته ایم که از این تعداد حدود ۲ هزار و ۴۰۰ اختراع ثبت شده است و این تعداد نوآوری به طورحتم اگر به مرحله تجاری سازی برسد، بسیاری از مسائل و مشکلات بخش های مخلتف از جمله صنعت کشور مرتفع خواهد شد.

معضلی که سیدمهدی میرصالحی نماینده مرجع ملی سازمان توسعه صنعتی ملل متحد یونیدو در ایران، آن را ناشی از عدم حمایت جدی شرکت های بزرگ از مخترعان می داند و معتقد است تجاری سازی یک اختراع و رسیدن یک نوآوری به محصول از ریسک بالایی برخوردار است و در ایران نیز بسیاری از شرکت ها زیربار آن نمی روند.

وی اظهار داشت: در کشورمان کمتر از ۱۰ درصد اختراعات توسط شرکت ها انجام می شود، این درحالی است که در کشورهایی همچون آمریکا، ژاپن و چین ۸۰ درصد اختراعات توسط همین شرکت ها صورت می گیرد.

بسیاری از شرکت‌های بزرگ صنعتی ایران برخلاف دنیا از اختراعات حمایت نمی‌کنند

مدیرکل سابق مالکیت صنعتی وزارت صمت در ادامه یکی از دلایل به نتیجه نرسیدن اختراعات در ایران را عدم ورود جدی شرکت های بزرگ صنعتی به این حوزه دانست و افزود: در دنیا شرکت هایی همچون سامسونگ، سونی یا نوکیا بر اساس نیاز خود مخترعان را جذب می کنند و اختراعات را نیز حمایت و در همان شرکت ها محصول آنها تجاری سازی و به بهره برداری می رسد.

میرصالحی اظهار داشت: بر همین اساس به دلیل اینکه بیشتر اختراعات توسط افراد حقیقی انجام می شود، این افراد که بیشتر دانشجویان و محققان جوان هستند، به دلیل مسائل مالی از تجاری سازی نوآوری خود بازمی‌مانند.

میرصالحی با بیان اینکه، تعداد اختراعات تجاری سازی شده در کشور شاید به ۱۰ عدد هم نرسد و این آمار تکان دهنده ای است، افزود: این در حالی است که سالانه حدود ۱۰ هزار اظهارنامه در اداره ثبت اختراعات کشور ثبت می شود که از این تعداد حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد نیز ثبت اختراع می شوند.

در برخی جشنواره‌ها حتی بابت تندیس و لوح اهدایی از مخترعان پول می‌گیرند

نماینده مرجع ملی سازمان توسعه صنعتی ملل متحد یونیدو در ایران همچنین درخصوص برگزاری انواع مسابقات غیراستاندارد در حوزه اختراعات و اعزام مخترعان به مسابقات مختلف از سوی موسسات خصوصی که به کسب درآمدزایی برای خود مشغول هستند نیز گفت: ادعا می شود که این جشنواره ها حالت تشویقی دارند. شاید به همین خاطر برگزارکنندگان این مسابقات نمی توانند یک مدرک مستند و رسمی به مخترعان شرکت کننده در این مسابقات بدهند.

وی درعین حال گفت: برخی از این جشنواره ها جنبه اقتصادی و درآمدزایی دارند و مخترعان در این جشنواره ها شرکت می کنند و مبلغی هم از آنها دریافت می کنند و حتی بابت تندیس و دیپلم افتخاری که به آنها اهدا می کنند نیز از آنها پول دریافت می کنند و این در حوزه صنعت هم رواج یافته است.

مدیرکل سابق مالکیت صنعتی وزارت صمت، افزود: این موسسات گاهی برای برگزاری مسابقات و جشنواره های حوزه اختراعات حتی با برخی وزارتخانه های مختلف مذاکره می کنند و می گویند شما مثلا لوح تان را بدهید و از آنها اجازه می گیرند که نام سازمان آنها را هم در پوستر جشنواره بیاورند.

چالش اصلی حوزه اختراعات، نبود زیرساخت برای تست و ساخت نمونه اولیه

احمد عسکرنجفی یکی از مخترعان کشورمان، چالش اصلی حوزه اختراعات را در مراحل ثبت اختراع، نبود یک بستر و زیرساخت برای پیگیری ایده ها و تست و ساخت نمونه اولیه محصول عنوان کرد.

وی گفت: به عنوان مثال ما یک پروسه ای را جهت ثبت اختراع دستگاه توربوشارژ در حوزه خودرو از سال ۱۳۹۰ شروع کردیم که ثبت این اختراع حدود سه سال زمان برد.

وی افزود: بعد از اینکه یکی دو بار این نوآوری به مراکز علمی و دانشگاهی دیگر برای داوری ارجاع شد، در نهایت برای بررسی و داوری به دانشکده مکانیک دانشگاه صنعتی شریف ارسال شده و پس از حدود یکسال و نیم ما موفق به دریافت جواب از معاونت پژوهشی دانشگاه صنعتی شریف شدیم.

عسکرنجفی گفت: بواسطه شرایط موجود و رابطان خود در صنعت خودرو شروع به تست و بررسی و ساخت نمونه اولیه کردیم و دیدیم می توانیم جواب بگیریم و بعد وارد پروسه انجام ثبت اختراع شدیم.

وی با بیان اینکه، این طرح خودرویی هنوز روی زمین مانده است، افزود: این در حالی است که آن موقع که ما آن را ثبت کردیم، در دنیا طرحی جدید و نو بود، یعنی در ماشین های به روز مثل مدل های جدید پورشه تازه پیاده شده بود. ما برقی آن را به موقع به ثمر رساندیم و روی چند تا ماشین تست گرفتیم و بستیم و در مسافت های طولانی جواب گرفتیم هرچند هزینه تست هم سنگین بود.

عسکرنجفی می گوید: البته این طرح هنوز در دنیا به تولید انبوه نرسیده و ما حتی نقشه این کار را در کلاس و حجم های مختلف تدوین کردیم و با کارخانجات قوی خودرو هم حضوری مذاکره کردیم تا توربوشارژهای نظامی را می زنند برآورد هزینه ها را کردیم و همه این کارها را انجام دادم اما خوب شاید جای نامناسبی بودیم یا شرایط این شکل شد.

از اختراعات بیشتر برای دریافت تسهیلات استفاده می‌شود

معاون سیاست‌گذاری کانون مدیریت دارایی‌های فکری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری هم در این نشست اظهار داشت: در حالی که اختراعات باید برای تجاری‌سازی حمایت شوند، از این نوآوری‌ها بیشتر برای ارتقای رتبه هیات علمی دانشگاه‌ها و دریافت تسهیلات بنیاد ملی نخبگان استفاده می‌شود.

مرتضی براتی ضمن معرفی کانون مدیریت دارایی‌های فکری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری با بیان اینکه نظام اختراعات کشور با چالش‌های مختلفی روبه‌رو است، افزود: این مسائل در سه بخش پیش از ثبت اختراع، حین ثبت اختراع و بعد از ثبت اختراع وجود دارند.

وی ادامه داد: در مرحله قبل از ثبت اختراع، مشکل مهم عدم آگاهی مخترعان و مبتکران از ادبیات و قوانین و مقررات این حوزه است. همچنین حقوق مادی و معنوی اختراعات همچنان از هم تفکیک نشده است و دانشگاه‌ها تمام حقوق مادی و معنوی پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها را از آن خود می‌بینند.

براتی ادامه داد: از سوی دیگر اختراعات عمدتاً توسط اشخاص حقیقی از جمله دانشجویان و اعضای هیات علمی انجام می شود و به منظور ارتقای رتبه هیات علمی، برخورداری از امتیاز استعدادهای درخشان، تسهیلات سایر نهادها یا دریافت جایزه و گواهینامه‌ها در جشنواره ها دنبال می شوند.

وی گفت: این در صورتی است که حق اختراع، ابزاری برای حفاظت از دارایی فکری به منظور رفع مشکل در صنعت از طریق ساخت، عرضه، فروش و صادرات محصول یا فرآیند و ثروت‌آفرینی تعریف شده و هدف اصلی اختراع بحث تجاری سازی آن است یعنی این اختراع باید به مرحله محصول برسد و مخترع از آن نفع ببرد.

برنامه‌های معاونت عملی در حمایت از دارایی‌های فکری

معاون سیاست‌گذاری و توسعه اکوسیستم کانون مدیریت دارایی‌های فکری معاونت علمی همچنین در خصوص خدمات و برنامه‌های کانون مدیریت دارایی‌های فکری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری بیان کرد: به‌ منظور شکل‌گیری و ارتقای قابلیت‌های اکوسیستم نوآوری ایران در توسعه و بهره‌برداری از دارایی‌های فکری، مجموعه تمهیدات و برنامه‌های حمایتی ویژه‌ای از سوی این مجموعه اتخاذ شده است.

براتی افزود: در این راستا، استفاده از توان و ظرفیت بخش خصوصی و تقویت و توانمندسازی کمی و کیفی کارگزاران سرلوحه مجموعه کانون در تلاش برای ساختن اکوسیستم نوآوری با محوریت توسعه دارایی‌های نامشهود به عنوان گزاره ارزش در این اکوسیستم قرار دارد.

وی با بیان اینکه، هنوز ادبیات مالکیت فکری در کشور جا نیافتاده است در توضیح بیشتری اظهار داشت: ابتدا باید دید که هدف از اختراع چیست آیا تجاری سازی است؛ بعد اگر مخترع می خواهد اختراع خود را ثبت کند.

معاون سیاست‌گذاری و توسعه اکوسیستم کانون مدیریت دارایی‌های فکری معاونت علمی ادامه داد: این ثبت قلمرویی است یعنی کسی که در ایران اختراع خود را ثبت می کند، به معنی حمایت حاکمیت از قلمرو کشورمان در برابر کپی این نوآوری است؛ این در حالی است که افراد دیگر می توانند در کشورهای دیگر آن را کپی کنند؛ بنابراین مخترع و پدیدآورنده و کارفرما باید در کشورهای مدنظر نیز برای حفاظت از اختراع خود آن را ثبت کنند.

وی همچنین با بیان اینکه، در طول سال های گذشته بیشتر حمایت ها از ثبت اختراعات در سایر کشورها از جمله آمریکا با این هدف بوده که بگوییم ما هم در فناوری های های‌تک حرفی برای گفتن داریم، اما در حال حاضر حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری هدفمند شده است به طوری که بررسی می کنیم آیا ثبت اختراع بر اساس بازار صادراتی محصول باشد.

براتی افزود: اگر مخترع قصد دارد محصول را در داخل ایران تولید کند، نیازی نیست در کشورهای دیگر اختراع خود را ثبت کند اما اگر می خواهد به کشور خاصی مانند کشور عراق صادرات داشته باشد و صادرات فقط به این کشور انجام شود، باید اختراع خود را در این کشور نیز به ثبت برساند نه کشوری مثل آمریکا که هزینه های بالاتری دارد.

وی گفت: در تحقق اهداف ابلاغی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان، چهار محور تعریف شده است؛ ترویج و فرهنگ سازی، حمایت از حفاظت دارایی‌های فکری، تدوین اسناد راهبردی مدیریت دارایی‌های فکری و تدوین اسناد حقوقی مرتبط با دارایی‌های فکری عناوین این چهار محور هستند.

معاون سیاست‌گذاری و توسعه اکوسیستم کانون مدیریت دارایی‌های فکری معاونت علمی افزود: از سال ۱۴۰۲ با روی کارآمدن معاون علمی و فناوری جدید این رویکرد تغییر کرد و در حال حاضر حمایت های ما هدفمند شده اند و بیشترین دغدغه ما بحث ترویج آگاه سازی است.

وی تصریح کرد: همچنین ذیل این محورهای برنامه های معاونت علمی، ارایه ۲۰ خدمت به مخاطبان این حیطه از قبیل دانشگاه‌ها، شرکت‌ها و فناوران قرار گرفته که برخی از آنها آماده بهره‌برداری است و شیوه‌نامه‌های مرتبط در فهرست خدمات و حمایت‌ها در سایت کانون به آدرس patentoffice.ir قابل دسترس مخاطبان است.

براتی با بیان اینکه، پورتال مجموعه کانون مدیریت دارایی‌های فکری از مهر ماه برای ارسال درخواست حمایت از ثبت اختراعات از مسیر معاهده همکاری‌های پتنت (PCT) در دسترس متقاضیان قرار دارد، افزود: در این مدل نوین، فرآیند اجرایی درخواست با تاکید بر شبکه کارگزاری بوده و فناوران دانشگاهی و شرکتی با حمایت اختصاصی سازی شده خدمات را دریافت خواهند کرد.