به گزارش روز شنبه ایرنا به نقل از تارنمای کمیسیون هماهنگی مدیریت آب بین دولتی کشورهای آسیای میانه، در این نشست که به میزبانی قزاقستان برگزار شد کشورهای آسیای میانه در مورد مدیریت و میزان برداشت آب برای دوره رشد محصولات کشاورزی در سال جاری میلادی به توافق رسیدند.
مهم‌ترین موضوع نشست تصویب محدودیت‌های آب مصرفی کشورها و پیش‌بینی نظام عملیاتی آبشارهای مخازن برای فصل رشد سال ۲۰۲۴ در حوزه رودخانه سیردریا و آمودریا بود.
با توجه به حد مجاز، مصرف سالانه آب از حوضه آمودریا که تنها ۵۶ میلیارد متر مکعب است، حدود ۴۰ میلیارد متر مکعب آن مربوط به دوره رشد محصولات کشاورزی در بازه زمانی آوریل تا اکتبر (فروردین تا مهر) است.
بر اساس این توافق، تاجیکستان کمی بیش از ۶ میلیارد و ۹۰۰ میلیون، ازبکستان ۱۶ میلیارد و ترکمنستان ۱۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون متر مکعب آب در طول فصل رشد (تابستان) دریافت خواهند کرد.
محدودیت مصرف آب از حوضه سیردریا سالانه تقریباً ۱۱ میلیارد و ۹۰۰ میلیون متر مکعب است که تاجیکستان ۱ میلیارد و ۹۰۰ میلیون متر مکعب، ازبکستان ۸ میلیارد و ۸۰۰ میلیون متر مکعب، قزاقستان ۹۲۰ میلیون، قرقیزستان ۲۷۰ میلیون متر مکعب در فصل تابستان دریافت کرده است.
مساحت زمین‌های آبی در کشورهای آسیای مرکزی در سال ۲۰۲۴ برای ازبکستان ۴.۳ میلیون، قزاقستان ۲.۵ میلیون، ترکمنستان ۱.۹ میلیون، قرقیزستان یک میلیون و تاجیکستان ۰.۶۸ میلیون هکتار اعلام شد.
آمودریا پرآب‌ترین رود آسیای میانه است که رود دوم سیردریا است. تاجیک ها به رود، دریا می گویند. آمودریا از کوه‌های پامیر سرچشمه گرفته و حدود یکهزار و ۱۲۶ کیلومتر از آن در قسمت مرزهای شمالی افغانستان با تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان جاری و بخش‌هایی از آن قابل کشتیرانی است. در سواحل آن شیرخان بندر و بندر حیرتان قرار گرفته است که کالاهای صادراتی یا وارداتی افغانستان به کشورهای آسیای میانه از این طریق مبادله می‌شود.
سیردریا بعد از آمودریا، دومین رود پرآب در آسیای میانه است که به دریاچه خوارزم (آرال) می‌ریزد. این رود دو سرچشمه دارد، یکی کوه‌های تیان‌شان در قرقیزستان کنونی و دیگری شرق ازبکستان است. این رود در۲ هزار و ۲۲۰ کیلومتری در غرب و شمال غربی سرچشمه دارد و پس از گذر از جنوب کشور کنونی قزاقستان به دریاچه خوارزم می‌رسد. این رود در گذر خود سرتاسر کشتزارهای پنبه را در آسیای مرکزی آبیاری می‌کند. سیردریا از کنار شهرهای خجند و قیزیل‌اوردا و خوقند می‌گذرد.
در زمان حکومت اتحاد شوروی، دو کشور تاجیکستان و قرقیزستان با داشتن منابع آبی فراوان در فصول تابستان کمبود آبی کشورهای دیگر از جمله قزاقستان، ترکمنستان و ازبکستان را تامین می کردند و در مقابل در فصول زمستان مبادله انرژی به صورت عکس انجام می شد، اما در حال حاضر چنین توافقی میان کشورهای آسیای مرکزی برقرار نیست و برخی کشورها از کمبود شدید آب در رنج هستند.
کمبود آب در آینده نزدیک تنها بخشی از مشکلات در آسیای مرکزی است. این مشکلات کمبود آب برای کشاورزی و نیز آلودگی آب آمودریا و سیردریا به خاطر سطح بالای نمک و مواد شیمیایی ناشی از آب مصرفی در کشاورزی را شامل می‌شود. در نتیجه آسیای مرکزی شاهد یک بحران اجتماعی و اقتصادی در منطقه‌ای که در پایین دست این دو رود قرار دارند و نیز کاهش کیفیت زندگی در این نواحی خواهد بود. چرا که جمعیت با کمبود آب روبه‌رو و مجبور می‌شود آبی را مصرف کند که نمک زیادی دارد.
استفاده‌ی نامناسب و اتلاف منابع آب یکی از ویژگی‌های کشورهای این منطقه است. بر اساس گزارش‌ها، ازبکستان و قرقیزستان سالانه ۲ هزار متر مکعب آب به ازای هر نفر مصرف می‌کنند و به ترتیب در رتبه چهارم و پنجم پرمصرف‌ترین کشورها در جهان قرار دارند. تاجیکستان و قزاقستان نیز به ترتیب در رتبه‌های هفتم و یازدهم قرار دارند.