به گزارش ایرنا، برخی از افراد در این جامعه هستند که حفظ محیط‌زیست را که مثل نان شب دارای اهمیت است، از گذشتگان خود به ارث برده‌اند، اگر کشت و زرعی می‌کنند یا در مراتع دام خود را به چرا می‌برند، حافظان راستین محیط‌زیست نیز هستند و با دانشی که از پدران و اجداد خود به ارث برده‌اند برای حفظ هر گونه زیستی تلاش می‌کنند.
دانش سنتی برای حفظ محیط‌زیست برای آنان بسان مالکیت فکری برای حفاظت این زیستگاه‌هایی است که هر جانداری بر آن حق حیات دارد.
برخی از محققان معتقدند که ایران گنجینه‌ای از ناشناخته‌ترین دانش‌های بومی و سنتی است که گاهی از آن برای حفاظت از محیط‌زیست و منابع طبیعی استفاده می‌شود، نمونه آن را نیز می‌توان به گفته‌ها یکی از گله‌داران مراتع چهارمحال و بختیاری استناد کرد که گفته بود اگر سنگ بزرگی که در مسیر چرای دام‌ها قرار دارد را کسی جا به جا کند در بهار باعث بروز سیلاب و احتمال ریزش سنگریزه‌ها از کوه به پایین مراتع و مسدود شدن جاده پایین دست می‌شود.
برخی از پژوهشگران و محققان؛ برای توصیف دانش اقوام محلی که از بطن حفاظت زیست‌محیطی آنان برخاسته است از واژه هایی همچون دانش سنتی، دانش فنی بومی، دانش روستایی و علم قومی( علم مردمی) استفاده می‌کنند.
مردم‌نگاری دانش‌ها و فناوری‌ها سنتی نشان می‌دهد که ایرانیان از جمله افرادی بودند که موفق به توسعه مراکز کشاورزی، دامداری، توسعه باغداری، اهلی کردن گندم، رام کردن بز، اسب، پرورش برخی از میوه‌ها و سبزی‌ها بودند که در آن بر حفظ حیات وحش و محیط‌زیست تاکید داشته‌اند.
این دانش بومی و سنتی حتی برای بهره‌گیری از منابع آبی، استفاده از آبخیزداری، آبرسانی همچون کاریزها و قنوات و چرخاب یا چرخ چاه ، چرخ باد، کشت سبویی یا کوزه‌ای نیز به کار آمده است.
دانش بومی و سنتی حفاظت از محیط‌زیست و منابع طبیعی گاهی مورد غفلت قرار گرفته است و این دانش که نسل به نسل وجود داشته در پاره‌ای از زمان‌ها رو به فراموشی سپرده شده است و این باعث تخریب زیستگاه‌های محیط زیستی می‌شود.
دانش سنتی به کمک محیط‌زیست می‌آید
سازمان حفاظت از محیط زیست برای مشارکت بخشی بیش از پیش مردم در حفاظت از محیط زیست بر توسعه دانش بومی تاکید دارد.
رییس سازمان محیط زیست و معاون رییس جمهور با اشاره به جایگاه دانش سنتی و مردمی در حفاظت از محیط‌زیست می‌گوید: در این زمینه ۳۴ عنوان کتاب در استانها تهیه و تدوین شده است.
علی سلاجقه در سفر به شهرکرد در گفت وگو با ایرنا با اشاره به اهمیت دانش بومی در حفظ و حراست از محیط زیست گفت: ۳۴ کتاب بومی استانها در سطح کشور تهیه و تدوین شده و در آینده از این کتاب‌ها رونمایی می‌شود که این کتاب‌ها یک گنجینه ارزشمند دانش بومی کشور است.
وی با تاکید بر اینکه علوم نوین با حضور صنعت در برخی استانها، شهرها و کشورها توسعه یافته و انسان از دانش بومی فاصله گرفته است، گفت: دانش بومی یک دانش مبتنی بر فرهنگ دیرینه انسان‌های است که خودشان مشکلات را با استفاده از طبیعت حل کردند.
به گفته وی، در سطح دنیا با ورود دانش‌های وارداتی دانش‌های بومی تحت شعاع قرار گرفته و این باعث شده که توسعه ناپایدار اتفاق بیافتد.
معاون رییس جمهور اظهار داشت: برای اینکه ریل توسعه به مسیر پایدار برگردد باید زیرساخت‌های اصلی دانش بومی به صورت نقطه‌ای در روستاها، شهرها و مناطق عشایری انجام شود.
وی افزود: ییلاق و قشلاق عشایر یک همزیستی مسالمت‌آمیز با طبیعت است که این قشر خودشان را با طبیعت وشرایط طبیعی وقف می‌دهند.
به گفته وی، دانش بومی ریشه دیرینه در تاریخ دارد زمینه‌ساز این است که یک توسعه مسالمت آمیز انجام شود تا الگو قرار گیرد.
معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست پیوند بین دانش بومی و دانش نوین را از ضروریات حفظ محیط زیست عنوان کرد و گفت: دانش بومی باید احیا شود و مکمل دانش نوین قرار گیرد.
سلاجقه ادامه داد: فرهنگ غنی و ریشه‌های عمیق فرهنگی برای حفظ محیط‌زیست ضروری است و همایش دانش سنتی محیط‌زیست آغازی برای احیای دانش بومی است و اگر با همین روحیه جلو برویم به توفیقات خوبی در این خصوص دست پیدا خواهیم کرد.
وی بیان داشت: چهارمحال و بختیاری گل سر سبد دانش‌های بومی در حوزه محیط زیست است و می‌تواند الگویی برای استان‌های دیگر شود و در کنار حفظ محیط زیست، اشتغال و کارآفرینی هم مدنظر قرار گیرد.
معاون رییس جمهور و رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست افزود: سیاه چادر عشایری، گویش، ییلاق و قشلاق و زندگی مردم این استان همه دانش بومی به شمار می‌آید و در واقع هویت ما محسوب می‌شود.
سلاجقه با تاکید بر اینکه ریشه ناپایداری توسعه به علت بی‌توجهی به دانش بومی است، اطهار داشت: ما در تلاشیم تا بین دانش بومی و دانش نوین پیوند برقرار کنیم.
تدوین اطلس دانش سنتی محیط زیست؛ بزودی
معاون آموزش و مشارکت‌های اجتماعی سازمان حفاظت محیط‌زیست با بیان اینکه تدوین اطلس دانش سنتی محیط‌زیست کشور در دستور کار قرار گرفته است، گفت: این اطلس به زودی تدوین و ارائه می شود.
نورالله مرادی افزود: تمدن ایرانی اسلامی از پیشینه بسیار بزرگی در حوزه دانشی و به ویژه دانش بومی و سنتی برخوردار است و از موضوعاتی که از همان ابتدای شکل‌گیری دولت سیزدهم همواره مورد تاکید بوده است توجه به ویژگی‌ها و خرد بومی مناطق مختلف کشور است و بر اساس آن همایش دانش بومی را طراحی و میزبانی آن به چهارمحال و بختیاری که به لحاظ پیشینه و توان محققان غنی است، واگذار شد.
تهیه بانک اطلاعاتی دانش سنتی محیط‌زیست
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری با اشاره به برگزاری نخستین همایش ملی دانش سنتی محیط زیست از تهیه بانک اطلاعاتی دانش سنتی محیط زیست خبر داد و گفت: این استان به عنوان دبیرخانه دانش سنتی محیط زیست انتخاب شده است.
سعید یوسف‌پور افزود: مستندسازی دانش سنتی ایرانیان یک راهکار در حفظ و حراست از محیط‌زیست است که در دستور کار اداره آموزش حفاظت محیط‌زیست قرار گرفته است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری گفت: مستندسازی دانش بومی کار بزرگ است و باید طرح‌های دانشجویی و پایان نامه‌های دانشجویی رویکردشان به سمت دانش بومی هدایت شود.
به گزارش ایرنا، هم‌اکنون ۱۵.۳ درصد مساحت استان در قالب مناطق حفاظت شده تحت مدیریت این اداره کل قرار دارد که در چهارمحال و بختیاری هشت منطقه حفاظت شده شامل یک اثر طبیعی ملی، یک پارک ملی، یک پناهگاه حیات‌وحش و پنج منطقه حفاظت‌شده به مساحت ۱۵۵ هزار و ۸۴۴ هکتار و ۲ منطقه شکار ممنوع به مساحت ۵۱ هزار و ۷۲۴ هکتار برای زیستگاه حیات وحش وجود دارد که مامنی و منطقه بکری برای زندگی حیات وحش است.
این مناطق شامل منطقه حفاظت شده شیدا، هلن، قیصری، سبزکوه و پارک ملی و منطقه حفاظت شده تنگ صیاد، منطقه شکار ممنوع خداآفرین و اثر طبیعی ملی لاله واژگون است.
حدود ۱۲۰ نیروی اجرایی به عنوان محیط بان حفاظت و حراست از این مناطق را برعهده دارند که براساس استاندارد محیط‌زیست برای حفاظت از این عرصه‌ها به ۱۵۰ نفر نیرو محیط‌بان دیگر نیز نیاز است.
کمبود نیرو و امکانات مورد نیاز محیط‌بانان، گستردگی مناطق تحت مدیریت و آزاد و فراوانی وجود اسلحه غیرمجاز در سطح استان از مهمترین مشکلات حوزه حراست از مناطق حفاظت شده و آزاد است و استفاده از دانش سنتی مردم می‌تواند در حفظ و صیانت از محیط زیست نقش کلیدی داشته باشد.