به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، ابراهیم رئیسی پس از سفر دو روزه خود به پاکستان، چهارشنبه پنجم اردیبهشت ماه به دعوت رسمی رئیس جمهور سریلانکا «رانیل ویکرمسینگه» سفری یک روزه به این کشور داشتند.
در این سفر رئیس جمهور همراه با همتای سریلانکایی خود از شاهکار مهندسان ایرانی؛ ابر پروژه چند منظوره «اومااویا» که شامل ۲ سد و نیروگاه ۱۲۰ مگاواتی است طی یک مراسم، افتتاح و بهره برداری رسمی کردند. همچنین بیم مقامات عالی رتبه طرفین پنج تفاهم نامه همکاری امضا شد.
در خصوص افق پیش روی روابط ایران با سریلانکا با کارشناس و پژوهشگر مسائل شبه قاره، امین رضایی نژاد گفتگویی انجام دادیم که متن کامل آن را به شرح زیر است:
ارزیابی شما از نکات مهم سفر رئیس جمهور به سریلانکا را چیست؟
کشور سریلانکا همیشه یکی از نقاط مهم در سیاست خارجی ما در منطقه جنوب آسیا یا همان منطقه شبه قاره هند بوده و معمولا روسای جمهور ما هم التفات ویژه‌ای به این کشور دارند. سریلانکا یک کشوری است که از منظر ژئو استراتژیک در یک منطقه بسیار مهم قرار دارد؛ تقریبا در مسیر دو سوم کشتی‌های تجاری دنیا است و عمده این کشتی‌ها در بندر کلمبو به دلیل سوختگیری یا تعمیرات و هر مسئله‌ی دیگری در آنجا پهلو میگیرند.
قدرت‌های بزرگ روی این کشور سرمایه‌ی ویژه‌ای باز می‌کنند. کشوری است با اقتصاد کوچک که در این چند سال رشد اقتصادی منفی داشته و دچار بحران‌های مختلف بوده و به شدت به کمک‌های خارجی وابسته است. همین موضوع باعث شده کشورهای مختلف به فراخور اهمیتی که برای سریلانکا در سیاست خارجی خودشان قائل‌اند، در این کشور اقدام به سرمایه گذاری کنند.
همین اتفاق از طرف ما هم افتاده، کمک‌های فنی و مهندسی ما سال‌ها است که به سریلانکا می‌رود. و در سفر رئیس جمهور هم شاهد افتتاح سد و نیروگاه «اومااویا» بودیم.
این مسئله حائز اهمیت است که ما می‌توانیم دانش فنی‌مان را به سریلانکا صادر بکنیم در کنار رقبایی مثل چین و هند که در این کشور درگیر رقابت شدید به عنوان دو قدرت حاشیه‌ای اقیانوس هند هستند و این خیلی مسئله مهمی است که سریلانکا ما را به عنوان یک کشور سرمایه گذار انتخاب کرده با اینکه ما در یک شرایط تحریمی هم هستیم.
به نظر من ما نباید صرفا به سرمایه گذاری فنی در چنین حوزه‌هایی بسنده کنیم. الآن ما یک رقابت بندری در کشور سریلانکا را شاهد هستیم بین چین و هند. چینی‌ها بندر خودشان را توسعه میدهند و هندی‌ها با این توسعه مخالف‌اند. اگر بخواهیم نقش جدی‌تری در اقیانوس هند داشته باشیم باید جدی‌تر ورود کنیم.
یکی از مسائلی که در سریلانکا غافل هستیم، مسئله مسلمانان این کشور است. الآن در این سفر هم من ندیدم یک اتفاق خاصی از منظر تعامل با مسلمانان اتفاق بی‌افتد.
سریلانکا یکی از کشورهایی است که بودیسم افراطی در آنجا وجود دارد و من همواره تاکید کردم حوادث سریلانکا موازی حوادث میانمار همیشه پیش رفته. هر وقت در میانمار مسلمانان تحت فشار قرار گرفتند در سریلانکا نیز این اتفاق افتاده است. افراط گرایی بودیستی در این دو کشور از یک جنس است و این‌ها با هم در ارتباط‌اند.
اگر به این موضوع هم رسیدگی می‌شد و تعامل ویژه‌تری در سفر رئیس جمهور با مسلمانان سریلانکا اتفاق می‌افتاد. این مسئله تاثیرش را در حوزه دیپلماسی عمومی در جهان اسلام قطعا می‌گذاشت.
در حقیقت به نظر من این دو نکته، یکی پرداختن به بحث توسعه بندری و دومی مسلمان در سریلانکا از نکاتی بود که از آن غفلت کردیم.
افق روابط و سطح تعاملات ایران با سریلانکا تا کجا می‌تواند ادامه داشته باشد؟
سریلانکا اقتصاد کوچکی دارد، اما از نظر سیاسی، امنیتی و بین المللی دارای اهمیت است. این اقتصاد کوچک این اجازه را به ما می‌دهد که بتوانیم سرمایه گذاری خودمان در این کشور را به شدت توسعه بدهیم. با اندکی پول در این کشور می‌شود سرمایه گذاری‌های خیلی خوبی انجام داد.
نباید فراموش کرد که هندوستان، سریلانکا را حیاط خلوت خودش می‌داند. عموما دستگاه سیاست خارجی دولت‌های هندی منطقه شمال اقیانوس هند، جزایر لاکشادی، مجموعه جزایر مالدیو و کشور سریلانکا را جزو حوزه نفوذ خودشان می‌دانند و بطور سنتی و تاریخی هم اینگونه بوده است.
از طرفی هم یک وحدت فرهنگی در میان مردمان جنوب هند و مردمان سریلانکا وجود دارد. این‌ها از یک قوم به نام دراویدی هستند که باعث شده یکسری مسائل امنیتی هم بین هند و سریلانکا پیش بیاید و طرفین شهروندان خودشان را متهم به جاسوسی برای طرف مقابل کنند.
در نتیجه به نظر می‌رسد که بخشی از سطح تعامل ایران با سریلانکا، تابعی از رابطه ما با دهلی نو است. این نکته بسیار مهمی است که نباید از آن غافل شد. چشم انداز روشنی برای توسعه ایران با سریلانکا قابل مشاهده است.
ولی آن بخشی که در حقیقت تحت نفوذ هندی‌ها است را ما باید مراقب باشیم. شاید بهتر است که ما به این حوزه نفوذ احترام بگذاریم. حتی رابطه ما با سریلانکا در دستور کار گفتگوهای وزارت خارجه‌ی ما با هندوستان باشد یعنی ما یک شخصیتی برای هندوستان در این زمینه قائل باشیم و در مقابل هم این انتظار را از هندی‌ها در منطقه خلیج فارس داشته باشیم.
موانع ایران برای همکاری با سریلانکا در نسبت با دیگر کشورهای رقیب چیست و چگونه باید مدیریت شود؟
بخشی از پاسخ این سوال را در سوال قبلی مطرح کردم. به جز هندوستان، ایالات متحده و چین در این میان باقی می‌مانند.
چینی‌ها همانند دیگر مناطقی که از طریق توسعه سرمایه گذاری و صادرات تکنولوژی چینی جزو حوزه نفوذشان شده است، همین کار را در سریلانکا انجام میدهند.
اما ایالات متحده رویکرد متفاوتی دارد. نگاه جغرافیایی و نقش تنظیم گری که برای اقیانوس هند در مدیریت قدرت‌های جهانی قائل است باعث می‌شود نگاه او به سریلانکا متفاوت بشود هر چند آن‌ها خیلی بیشتر از ما حوزه نفوذ هندی‌ها را در اینجا پذیرفتند و عموما روابط خودشان با سریلانکا را از طریق هند تنظیم می‌کنند.
ورود ما به این معادله می‌تواند یک اهرمی باشد برای تنظیم قدرت ایالات متحده در شمال اقیانوس هند و ما به موازات اینکه بخواهیم روابط‌مان را با سریلانکا توسعه بدهیم. قطعا هندی‌ها و آمریکایی‌ها را بیشتر حساس می‌کنیم و این موضوع باعث می‌شود که در کار ما اختلال ایجاد کنند.
نباید نفوذ امنیتی هندوستان در سریلانکا را دست کم گرفت که می‌تواند به برخوردهای امنیتی خشن منجر بشود. به همین دلیل برای تنظیم کردن این مسئله و اینکه چگونه فضا را در منطقه شمال اقیانوس هند مدیریت بکنیم؛ من احساس میکنم با هندی‌ها باید یک تعامل و گفتگویی داشته باشیم.
سریلانکایی‌ها مدیون هندی‌ها هستند به این دلیل که یک بار این کشور را از کودتا نجات دادند و آن زمانی که کسی به درخواست‌های دولت سریلانکا جواب نمی‌داد. این هندی‌ها بودند که با استفاده از کماندوهای چترباز و نیروی دریایی‌شان وارد سریلانکا شدند و این کشور را حفظ کردند.
این موضوع نشان می‌دهد علی رغم اختلافات بنیادینی که بعضی از احزاب سریلانکایی با دولت هند دارند با این وجود یکسری پیوندهایی بین دو طرف وجود دارد.
به همین دلیل است که ایالات متحده با وجود اینکه سعی می‌کند خودش مدیریت اقیانوس هند را از طریق تسلط بر جزایر گوام و تنگه مالاکا در دست داشته باشد. ولی شمال اقیانوس هند را تقریبا به هندی‌ها واگذار کرده است.
همانطور که جزیره سوگوترا یمن را به اماراتی ها واگذار کرده و آن ها دارند همکاری امنیتی خودشان در این حوزه را با ایالات متحده انجام میدهند.
باردیگر تاکید میکنم نقش هند را نباید دست کم بگیریم و از طریق هند می‌توانیم هم کشورهای رقیب و دول متخاصم را مدیریت کنیم. هر چند که باید بطور مستقل هم کار خودمان را در سریلانکا پیش ببریم و این یک ظرافتی است که باید ملاحظه شود.