به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، روند نزولی دانشجویان در رشته‌های علوم پایه و کشاورزی بارها توسط مقامات کشور مطرح شده و رهبر معظم انقلاب در دیدار با نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها سال ۱۳۹۷ در این مورد فرمودند: «مسئله بعدی، نامتوازن شدن رشته‌های دانشگاهی است؛ بعضی از رشته‌ها در غربت قرار گرفته‌اند. آماری که به من داده‌اند نشان می دهد که مثلاً حدود ۵۰ درصد داوطلبان کنکور رشته ریاضی که رشته‌ی بسیار مهمّی است، کاهش پیدا کرده؛ این برای آینده کشور خطرناک است؛ ما این رشته‌های مهمّ علوم پایه را -بخصوص مثل ریاضی را یا فیزیک را- برای آینده لازم داریم؛ اگر چنانچه داوطلبانِ اینها کم باشند و هجوم بشود به رشته‌های درآمدزا که حالا یک پولی و شغلی بلافاصله در اختیار انسان میگذارد، این [موجب] مشکل است. عوارضِ این عدم توازن را بایستی دستگاه‌های دانشگاهی حتماً جبران کنند و درست کنند».
وزیر علوم، تحقیقات و فناوری نیز در این مورد گفت: «در سالیان گذشته با توجه به محدودیت ها و شرایط خاص کشور برخی رشته ها بیشتر مورد توجه داوطلبان قرار گرفته و رشته های علوم پایه و رشته های علوم انسانی مورد بی مهری قرار گرفته است ...» بنابراین فقدان توازن بین دانشجویان رشته‌های مختلف و نتایج احتمالی آن که تا چندی دیگر در زمینه‌های مختلف بروز می‌کند، از مدتی قبل توسط مسئولان مختلف مطرح شده است.
بر اساس آمار موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، جمعیت دانشجویی در ایران طی سال تحصیلی ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰، (آخرین آماری که در این زمینه موجود است) حدود سه میلیون و ۱۷۳ هزار و ۷۷۹ نفر بوده که از این تعداد یک میلیون و ۶۲ هزار نفر زن هستند. پُردانشجوترین گروه تحصیلی دانشگاه‌ها را علوم انسانی با یک میلیون و ۶۱۶ هزار و ۷۴۲ دانشجو در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ تشکیل می‌دهد. گروه فنی و مهندسی با ۷۶۲ هزار و ۳۴۱ نفر، علوم پزشکی با ۲۴۹ هزار و ۱۳۱ نفر، علوم پایه با ۲۰۹ هزار و ۸۱ نفر، هنر با ۲۲۱ هزار و ۴۹۳ نفر، کشاورزی و دامپزشکی با ۱۱۵ هزار و ۲۶۱ نفر در رتبه‌های بعدی قرار دارد.
تحلیل درصدی از این آمار نشان می‌دهد؛ حدود ۵۱ درصد دانشجویان در علوم انسانی، ۲۴ درصد دانشجویان در فنی و مهندسی، ۸ درصد دانشجویان در علوم پزشکی، ۷ درصد در هنر، ۶ درصد علوم پایه و چهار درصد در کشاورزی و دامپزشکی مشغول به تحصیل هستند.
افزون بر این نگاهی به آمار داوطلبان نوبت اول کنکور ۱۴۰۳ نیز این امر را تایید می‌کند. یک میلیون و ۱۵۲ هزار و ۵۱۸ نفر در نوبت اول آزمون سراسری سال ۱۴۰۳ شرکت کردند که گروه علوم تجربی با بیش از ۵۰۱ هزار داوطلب و گروه علوم ریاضی با بیش از ۱۲۸ هزار داوطلب بیشترین و کمترین تعداد داوطلبان در میان گروه‌های آزمایشی اصلی را به خود اختصاص داده‌اند، بنابراین با اینکه داوطلبان گروه آزمایشی علوم تجربی هم می‌توانند در رشته‌های علوم پایه تحصیل کنند، آمار دانشجویان علوم پایه نشان می‌دهد علاقه‌مندی این داوطلبان برای انتخاب علوم پایه به عنوان رشته تحصیلی در دانشگاه ها زیاد نیست.
دکتر علی اکبر موسوی موحدی رییس مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک دانشگاه تهران، دانش‌آموخته رشته شیمی و بیوشیمی فیزیک از دانشگاه‌های شهید بهشتی، میشیگان و منچستر انگلیس و بنیان‌گذار زمینه بیوشیمی فیزیک در ایران و رییس انجمن بیوشیمی فیزیک ایران و عضو پیوسته فرهنگستان علوم است.
وی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا در مورد کاهش تعداد دانشجویان علوم پایه در دانشگاه ها گفت: علوم پایه در اعماق علم حرکت می‌کند، اما جامعه امروز بیشتر نیازهای سطحی خود را می‌خواهد و درآمد و پول بیشتر در سطح است. افراد خاصی که عشق و علاقه دارند به عمق می‌رسند ولی بیشتر افراد فقط می‌خواهند زندگی خود را اداره کنند و حق هم دارند. معمولا عموم مردم و دانشجویان از علوم پایه استقبال نمی‌کنند و برای افراد خاصی است و در گذشته هم همین طور بوده است.
دکتر موسوی موحدی ادامه داد: نیاز به یک سیاست کلی داریم و تصمیم بزرگ باید گرفته شود و در این موضوع فقط آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مسئول نیستند و همه مسئولان باید تصمیم بگیرند.
وی همچنین گفت: مسئولان جامعه باید فاصله حداقل ۳۰ ساله را (در توسعه علوم) در نظر بگیرند و ببینند. دانشمند علوم پایه تا بخواهد در نامرئی‌ها و اعماق حرکت کند و گوهری را بیابد و به سطح برساند و بعد مهندس ها (بر اساس آن دانش) طراحی کنند و آن را شکل بدهند و مورد نیاز مردم قرار بگیرد، بیش از ۳۰ سال طول می کشد. این موضوع را باید مسئولان بدانند که در همه کشورهای دنیا دولت ها برای علوم پایه هزینه می کنند.
باید بودجه علوم پایه را هم بودجه زیاد و بزرگی در نظر بگیرند زیرا علوم پایه بسیار پُِرخرج است ولی علوم کاربردی خرج زیادی ندارد و مردم یا شرکت‌های خصوصی معمولا روی فناوری سرمایه‌گذاری می‌کنند.
رییس مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک دانشگاه تهران یادآور شد: در کشورهای پیشرو، دولت ها معمولا علوم پایه را سهم خود می‌دانند و مانند انفال است. مثلا کوه یا دریا به کسی متعلق نیست و برای مردم است، باید به علوم پایه مثل باران، برف و کوه نگاه کرد و همه برای آن هزینه کنند.
موسوی موحدی درخصوص کاهش تعداد دانشجویان علوم پایه تاکید کرد: اگر کمیت کاهش یابد، کیفیت هم کاهش می‌یابد و نتیجه این امر را ۲۰ یا ۳۰ سال آینده می‌بینیم و در این زمینه با مشکل روبرو می شویم. دهه آینده دهه توسعه هوش مصنوعی است و هوش مصنوعی اداره جوامع را برعهده می گیرد که پایه آن ریاضی و پایه اینترنت، ریاضی است. به طور کلی همه جریان هایی که امروز در فناوری می بینیم از علوم پایه ناشی شده است.
وی ادامه داد: همین گوشی‌های تلفن همراه که همه استفاده می‌کنند از علوم پایه ناشی شده است و ۱۱ دانشمند ۶ جایزه نوبل شامل ۴ جایزه فیزیک و ۲ جایزه شیمی ۷۰ سال قبل از آن کسب کرده‌اند، البته فناوری بعد از ۴۰ سال شکل گرفت و به طور کلی علوم پایه غواصی در نامرئی ها است. علوم پایه گوهرها را در نامرئی ها می‌یابد و تحویل رشته‌های دیگر می‌دهد.