سعید موسوی روز شنبه در گفت و گو با ایرنا درباره اصلاح به‌نژادی گیاهی برای افزایش عملکرد و مقابله با خشکسالی افزود: می توان به نمونه‌های موفقی از به‌نژادی گیاهان در تنش‌های محیطی تحمل و مقاومت از جمله رقم جو آبی با نام «جلگه» و مقاوم در برابر زنگ زرد و خشکی و سرما به میزان برداشت هفت هزار و ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار و رقم جو دیم «انصار» متحمل به خشکی با میزان برداشت ۲ هزار و ۹۸۰ کیلوگرم در هکتار اشاره کرد.
وی ادامه داد: به‌نژادی گیاهی از طریق افزایش عملکرد در واحد سطح بواسطه بهبود کارایی مصرف آب و هم از طریق افزایش سطح زیرکشت بواسطه بهبود تحمل گیاهان به تنش‌های زیستی و غیرزیستی، نقشی اساس و قابل توجه در تامین غذا و امنیت غذایی بشر دارد.
استاد دانشگاه بوعلی سینا همدان تصریح کرد: از بین تنش‌های غیرزیستی، تنش خشکی مهمترین عامل محدود کننده عملکرد گیاهان زراعی راهبردی، از جمله گندم، جو، سیب زمینی، برنج و ذرت است که پیش بینی می‌شود که در صورت کم توجهی و عدم برنامه‌ریزی دقیق و علمی برای حل این مساله، این تنش تهدیدی جدی برای تامین غذای و امنیت غذایی در جهان و در ایران خواهد بود.
وی بیان کرد: به‌نژادی از طرفی دیگر با افزایش کیفیت و کمیت پروتئین، افزایش درصد روغن، افزایش قابلیت هضم گیاهان علوفه‌ای، کاهش درصد ساپونین گیاهان علوفه‌ای و بهبود استحکام فیزیکی در پنبه، منجر به افزایش کمیت و کیفیت در گیاهان مختلف شده است.
موسوی بیان کرد: استان همدان نیز در طی سال‌های اخیر، تا حدودی درگیر مساله کمبود آب و تنش خشکی بوده است که جهت جلوگیری از بحران‌های اکولوژیکی آتی، حل این مساله نیازمند برنامه ریزی‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای مدیریت و بهره‌برداری اصولی از این منابع محدود و مقابله با تنش کم آبی دارد.
وی دو عامل اصلی این تنش خشکی را دسترسی نداشتن به منابع کافی آب و عدم بهره‌وری بالا و صحیح از حداقل منابع موجود عنوان کرد.
استاد دانشگاه بوعلی سینا همدان افزود: از نظر شرایط آب و هوایی، کشور ایران جزء کشورهایی است که در دسترسی به آب‌های با کیفیت و تجدید پذیر محدودیت دارد و حدود ۷۰ تا ۷۵ درصد از مساحت آن در مناطق خشک و نیمه خشک واقع شده است و براساس گزارش "موسسه نظارت منابع جهان" در سال ۲۰۱۹، ایران جزء چهار کشور در معرض خطر کم آبی، قرار دارد.
وی ادامه داد: بر این اساس و با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از آب موجود در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، لذا بی توجهی به افزایش کارایی مصرف آب در این بخش، منجر به یک بحران اکولوژیکی در آینده‌ای نه‌چندان دور در استان همدان و در شرایط مشابه خواهد شد.
موسوی افزایش کارایی مصرف آب در بخش‌های مختلف از جمله در بخش کشاورزی را اجتناب ناپذیر خواند و بر افزایش بهره‌وری از سه طریق به‌نژادی گیاهی، به زراعی گیاهی و سایر روش‌ها از جمله استفاده از پساب‌های صنعتی و فاضلاب‌های خانگی، توسعه و برنامه‌ریزی پیوسته برای طرح‌های آبخیزداری تاکید کرد.
لازمه اقتصادی شدن کشت، استفاده از ارقام اصلاح شده است
وی اظهار کرد: با توجه به نیاز مبرم برای تامین غذای کافی برای جمعیت در حال رشد، محدودیت زمین‌های زراعی مطلوب و اجبار کشاورزان برای گسترش زمین‌های زراعی خود به سمت نواحی حاشیه‌ای، لازمه اقتصادی بودن کشت در این زمین‌ها، که عمدتا شامل زمین‌های شوری یا خشک هستند، استفاده از ارقام اصلاح شده متحمل به این تنش‌ها با کمک "علم به‌نژادی گیاهی" است.
استاد دانشگاه بوعلی سینا همدان، اصلاح الگوی کشت در استان همدان را به عنوان یک استان پیشرو، زمینه ساز کشت بهینه محصولات کشاورزی خواند.
وی توسعه تعاونی‌های کشاورزی مدیریت مصرف و افزایش بهره وری آب در استان و تقویت فرهنگ عمومی زیست محیطی جامعه در برخورد با طبیعت و عوامل آن از دیگری راهکارهای ضروی مقابله با کم آبی عنوان کرد.
موسوی درباره موفقیت های طرح به نژادی در جهان گفت: یک نمونه بارز از این هدف می‌توان به موضوع انقلاب سبز در کشور مکزیک اشاره کرد که در سال ۱۹۴۳ یک کشور وارد کننده گندم بود و با شروع پروژه انقلاب سبز در این کشور به کمک علم به نژادی و با استفاده از ارقام پاکوتاه گندم، این کشور در سال ۱۹۶۵ با صادرات حدود نیم میلیون تن گندم، به یک کشور صادر کننده گندم تبدیل شد.
وی این موفقیت را نتیجه مدیریت مطلوب اصلاح به نژادی دانست که میزان عملکرد گندم در مکزیک را از ۶۵۰ کیلوگرم در هکتار در شروع پروژه به سه هزار و ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار تبدیل کند و لذا در سال ۱۹۷۰ این رقم برای این پروژه مهم به‌نژادی جایزه نوبل را دریافت کرد.
استاد دانشگاه بوعلی سینا همدان یادآور شد: اگر بخواهیم به نمونه‌هایی از موفقیت‌های به نژادی در ایران از جنبه کارایی مصرف آب اشاره کنیم، می‌توان به نمونه‌ای مختلفی از اصلاح و معرفی ارقام مختلف گندم و جو متحمل به تنش‌های خشکی و شوری در استان‌های مختلف و به ویژه در استان همدان با کمک موسسه اصلاح نهال و بذر کرج اشاره کرد که معرفی این ارقام منجر به افزایش چشمگیر در بهره‌وری آب در این استان و سایر استان‌ها شده است.
وی تاکید کرد: با توجه به اینکه لازمه به‌نژادی وجود تنوع ژنتیکی و بعد گزینش از بین این فرم‌های متنوع است و از طرفی چون استان همدان از نظر تنوع گونه‌های گیاهی دارای تنوع ژنتیکی قابل توجهی است لذا انجام برنامه‌های به‌نژادی در اغلب محصولات زراعی و باغی استان به ویژه در محصولات مهمی چون، گیاهان دارویی، سیب زمینی، سیر، انگور، گردو و یونجه منجر به نتایج مثبت خواهد شد.
علم و هنر تغییر و اصلاح ترکیب ژنتیکی گیاهان را که برای افزایش بازده اقتصادی آن ها صورت می گیرد اصلاح نباتات یا به نژادی می گویند. شروع اصلاح نباتات در گیاهان مختلف با آغاز کشاورزی همراه بوده است.
بر اساس آخرین آمارها مجموع سطح زیرکشت گندم استان معادل ۴۱۶ هزار و ۷۱۳ هکتار است که از این میزان، ۷۲ هزار هکتار سطح زیرکشت گندم آبی و ۳۴۴ هزار و ۷۱۳ هکتار سطح زیرکشت گندم دیم استان است و سال گذشته حدود ۶۵۶ هزار و ۳۱۶ تن محصول گندم در سطح استان تولید شد.