برخی خبرهای حوزه پزشکی خوشحال کننده نیست، پزشکی در ایران دیگر آن رشته‌ای نیست که مثل دهه‌های گذشته برای آن سر و کله بشکنند. کار به جایی رسیده که بی‌انگیزگی، مهاجرت و خودکشی در تیترهای اخبار پزشکی جای گرفته است. تاکنون خبر و گزارش‌های مختلفی از خودکشی و مهاجرت پزشکان در رسانه‌های ایران منتشر شده، مطالبی با محتواهای شبیه به هم که خوانندگان را نگران کرده است.
دلایل مختلفی برای افزایش خودکشی پزشکان در رسانه‌ها منتشر شده است، مشکلات معیشتی، فشار کاری، توهین و بی‌احترامی، ضعف مدیریت نظام سلامت و ... اما تاکنون هیچ تحقیق جامعی درباره پدیده افزایش خودکشی جامعه پزشکی منتشر نشده است.
«دکتر علی سلحشور» متخصص بیهوشی و مدیر روابط عمومی سازمان نظام پزشکی به پژوهشگر ایرنا گفت: مدت زیادی نیست که دوره طرح تخصص را تمام کرده‌ام و با مشکلات پزشکان در دوران دانشجویی، رزیدنتی و طرح کاملا آشنا هستم اما بازتاب اخبار خودکشی پزشکان در رسانه‌ها حاشیه‌های زیادی ایجاد کرده که باعث شده اصل موضوع مورد غفلت قرار بگیرد.
مشکلات پیچیده‌تر از این حرفهاست؛ بخشی از دلایل خودکشی پزشکان به علت توهین و برخوردهای زننده و تحقیرآمیزی است که در دوران تحصیل از سوی مسئولان دانشگاه‌های علوم پزشکی صورت می‌گیردمشکلات مالی و کاری را بسیاری از مردم در مشاغل دیگر هم دارند اما پرسش این است که چه عوامل باعث می‌شود پزشکان از جان خود بگذرند؟
سلحشور در این زمینه پاسخ داد: مشکلات مالی و سختی کار را خیلی از مردم دارند. مساله‌ای که سبب می‌شود یک پزشک تصمیم به خودکشی بگیرد فقط به یک عامل بر نمی‌گردد؛ مشکلات پیچیده‌تر از این حرفهاست؛ بخشی از آن به علت توهین و برخوردهای زننده و تحقیرآمیزی است که با پزشکان در دوران تحصیل از سوی مسئولان دانشگاه‌های علوم پزشکی صورت می‌گیرد.
وی در پاسخ به اینکه مشکلات تمام می‌شود و پزشک می‌تواند با تحمل این روزها، چند سال بعد وارد بازار کار شود، گفت: ممکن است شما بگویید این مشکلات هر چقدر هم سخت باشد، بعد از پایان دوره دانشجویی و گرفتن تخصص تمام می‌شود اما واقعیت اینکه به پایان نمی‌رسد؛ پزشکان در دوره تخصصی با مشکلات مالی شدیدی روبه‌رو هستند؛ به‌تازگی حقوق آنها به با افزایش قابل توجه به ۱۵ میلیون تومان رسیده اما تقریبا همه کارهای پزشکان متخصص در بیمارستان‌های دولتی با حجم انبوه بیماران توسط رزیدنت‌ها انجام می‌شود.
آنها تقریبا هیچ استراحتی ندارند؛ در عین حال احساس می‌کنند، مهره شطرنجی در دست مسئولان و کارمندان دانشگاه هستند که هر جور خواستند با آنها رفتار می‌شود و احساس می‌کنند به آنها نگاه ابزاری وجود دارد و این مسائل با آنچه هنگام انتخاب رشته تصور می‌کردند بسیار متفاوت است؛ از این رو، احساس بی‌ارزشی می‌کنند و افسرده می‌شوند.
برخوردهای نامناسب با پزشکان در دوره رزیدنتی و طرح، قابل تحمل نیست
مدیر روابط عمومی سازمان نظام پزشکی ادامه داد: برخوردهای زشتی که با پزشکان از همان دوران دانشجویی می‌شود یک روز و دو روز نیست. هر انسانی یک ظرف تحملی دارد. البته این مشکلات برای پزشکان و رزیدنت‌های نسل گذشته به طور مثال ۱۰ یا ۲۰ سال پیش هم بوده است و شاید خیلی شدیدتر؛ فشار کاری آنها هم شاید بیشتر بوده اما تفاوتی که رزیدنت‌های امروز با گذشته دارند این است که نسل پیشین با خود می‌گفت بعد از پایان این دوره مطب می‌زند و عقب‌ماندگی‌ها را جبران می‌کند اما پزشکان جوان امروز این امید را هم ندارند.
برخوردهای زشتی که با رزیدنت‌ها و پزشکان طرحی می‌شود واقعا قابل تحمل نیست، در عین حال چون پزشکان جوان درآمد کمی دارند، امید چندانی به آینده بهتر نداشته و پولی ندارد که بتوانند مطب بزننددکتر سلحشور افزود: دوره پزشکی تا پایان طرح تخصص حدود ۱۳ سال طول می‌کشد. پزشکان در این دوران درآمد چندانی ندارند که بتوانند پس‌اندازی داشته باشند برای همین بیشتر این پزشکان بعد از گرفتن مدرک تخصص (در سن بالای ۳۰ سالگی) سرمایه‌ای ندارند که بتوانند جایی را اجاره کرده و مطب بزنند؛ بنابراین مجبورند باز هم با حقوق ۱۰ یا ۱۵ میلیون تومانی برای دیگران کار کنند.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا سازمان نظام پزشکی شرایط وام سرمایه را برای پزشکان فراهم نمی‌کند، گفت: هر سال حدود ۴ هزار پزشک متخصص فارغ‌التحصیل می‌شوند. هزینه‌های املاک و ودیعه‌های مطب آن قدر بالاست که وام‌های بانکی امروز کفاف آن را نمی‌دهد.
مدیر روابط عمومی سازمان نظام پزشکی در واکنش به این نکته که «باز هم بر می‌گردیم به مساله تعرفه‌ها اما افزایش تعرفه‌های پزشکی از توان مردم خارج است» گفت: ممکن است بپرسید در این شرایط اگر قرار باشد دستمزد و تعرفه پزشکان بالا برود تا جبران هزینه‌های آنها باشد، مردم توان پرداخت ندارند؛ اما یادمان باشد خدمات پزشکی و تجهیزات پزشکی در بسیاری از کشورها گران است.
در بیشتر کشورها این بیمه‌ها هستند که به عنوان واسط، مشکلات مردم را حل و رابطه مالی پزشک و بیمار را حذف می‌کنند، در کشور ما به دلیل اینکه بیمه‌ها ضعیف هستند این حلقه مفقود است. بنابراین مردم توان پرداخت ندارند و پزشکان هم تحت فشار هستند.
وی گفت: سازمان نظام پزشکی موضوع خودکشی و مهاجرت پزشکان را پیگیری کرده است اما راه‌حل در دست سازمان نظام پزشکی نیست و دستگاه‌های اجرایی باید وارد عمل شوند. من نمی‌خواهم وارد جزئیات شوم اما زنگ خطر به صدا درآمده؛ اگر دیر بجنبیم بسیاری از پزشکان از کشور می‌روند و با افزایش کمبود پزشک، وضعیت کشور بسیار بدتر از امروز می‌شود.
این متخصص بیهوشی افزود: برخی می‌گویند خوب کارگران هم حقوق کمی می‌گیرند؛ ببینید اگر قرار بود یک پزشک بعد از ۱۳ سال درس خواندن و کار سخت در دوران رزیدنتی وضعیتی مشابه یک کارگر داشته باشد دیگر چه انگیزه‌ای وجود دارد که جوانان وارد رشته پزشکی شوند؟
دستمزد پایین پزشکان جوان
وی ادامه داد: آیا می‌دانید یک جراح بعد از سال‌ها درس خواندن برای یک جراحی آپاندیس چقدر می‌گیرد؟ بر اساس تعرفه مصوب دولت برای امسال، تعرفه یک جراحی آپاندیس ۹۰۰ هزار تومان می‌شود که سهم پزشک با فرمول‌های سامانه کارآمد بعد از کسر ۱۰ درصد سهم دانشگاه و مالیات و کسورات پلکانی ۳۵۰ هزار تومان می‌شود و همین مبلغ را هم با ۱۰ ماه تاخیر به پزشک می‌دهند. آنچه درباره درآمد بالای پزشکان گفته می‌شود مربوط به تعداد اندکی از پزشکان مشهور بالای شهر است، مسئولان کشور نیز معمولا به همین پزشکان مراجعه و با خودشان حساب می‌کنند و می‌گویند چقدر وضع پزشکان خوب است.
دکتر سلحشور افزود: اما در این شرایط برای یک پزشک طرحی یا جراح مستقر در مناطق محروم که درآمد بسیار کمی دارد، انگیزه‌ای برای انجام جراحی نیست؛، کاری که انجام می‌دهد این است که به هر روش ممکن بیمار را به مرکز استان یا تهران ارجاع می‌دهد، این است که شاهد انبوه بیماران از شهرهای مختلف به تهران هستیم. زیرا پزشکان در مناطق محروم، انگیزه‌ای برای طبابت و جراحی ندارند و بعد از مدتی هم برای مهاجرت اقدام می‌کنند. شاید برای شما جالب باشد بدانید که چه درصد بزرگی از پزشکان فارغ‌التحصیل به جای افزایش مهارت خود، به آموزش زبان مشغول هستند تا مهاجرت کنند؛ عده‌ای هم که می‌مانند به سمت کارهای زیبایی می‌روند.
آیا خودکشی در بین پزشکان زن بیشتر است؟
صحبت‌های این پزشک جوان بخشی از زوایای پنهان افسردگی، بی‌انگیزگی و مهاجرت پزشکان را نشان داد، مساله‌ای که اخبار رسانه‌ها فقط قله‌ای از یک کوه بزرگ را نشان می‌دهد و بخش زیادی از آن پنهان است. از او می‌پرسم، آیا تحقیق جامعی در کشور انجام شده که همه جنبه‌های مشکلات پزشکان را بررسی کرده باشد و آیا آمارها نشان می‌دهد که بخش مهمی از این خودکشی‌ها در بین پزشکان زن است؟ ممکن است تهدیدها و مشکلاتی که برای زنان پزشک در شهرهای دور از خانه آنها ایجاد می‌شود، عامل خودکشی باشد.
با تصویب هیات دولت حق‌الزحمه دستیاران پزشکی امسال ۴۵ درصد افزایش می‌یابد و برای رزیدنت‌های مجرد تا ۱۲ میلیون و متاهل تا ۱۵ میلیون تومان در نظر گرفته می‌شوددکتر سلحشور در پاسخ گفت: هیچ تحقیق جامعی در این مورد انجام نشده؛ ممکن است بحث زنانه‌بودن این خودکشی‌ها مطرح باشد اما تاکنون در نظام پزشکی به این بُعد قضیه توجه نکرده بودیم اما بد مسکنی، ناامنی و شرایط سخت زندگی پزشکان طرحی و رزیدنت‌ها یک واقعیت انکارناپذیر است.
وی افزود: مشکلات پزشکان نشان می‌دهد ما با یک چرخه معیوب در سیستم پزشکی کشور مواجه‌ایم؛ حقوق کم، نبود آینده شغلی، ناامنی، نبود شفافیت در توزیع نیروهای طرحی و تبعیض و پارتی بازی در تعیین محل خدمت و البته رفتارهای زشت و دور از شأن با پزشکان، هر کدام بخشی از این واقعیت تلخ است. پزشکانی که پارتی دارند در شهرهای نزدیک محل زندگیشان مستقر می‌شوند و بقیه به مناطق محرومی می‌روند که واقعا رفتارهای زشتی با آنان می‌شود.
در چنین شرایطی دکتر «ایرج فاضل» رئیس جامعه جراحان ایران و وزیر اسبق بهداشت به‌تازگی گفته است: دوره طرح اجباری پزشکان به‌دلیل شرایط جنگ اجرایی شد. اکنون دلیلی برای ادامه آن وجود ندارد و باید برداشته شود. با مشکلاتی که برای دانشجویان پزشکی به وجود آمده، تا ۱۰ سال آینده باید از خارج، پزشک متخصص وارد کنیم و بیماران را برای جراحی به خارج بفرستیم.
دکتر «ایرج خسرونیا» رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی نیز معتقد است: برخی مسئولان به دنبال بیگاری کشیدن از پزشکان هستند و با آنها مثل نوکر رفتار می‌کنند.
معاون وزیر بهداشت: رزیدنت‌ها باید برای سخت‌ترین شرایط آماده باشند
در این شرایط تلخ و نا امیدکننده همه منتظر واکنش و اقدام وزارت بهداشت به عنوان نهاد مسئول هستند. دکتر حسین فرشیدی، معاون بهداشت وزیر بهداشت فروردین امسال درباره خودکشی پزشکان گفت: در حوزه رزیدنتی و پزشکی خلط مبحثی به وجود آمده؛ خود ما هم معذب هستیم. به طور مثال در اخبار می‌گویند رزیدنت خودکشی کرده، در حالی که می بینیم فرد رزیدنت نیست. یا در حوزه رزیدنت‌ها اتفاقی می‌افتد و می‌گویند پزشک بوده است. برای پذیرش در دوره‌های رزیدنتی یک امتحان کتبی داریم که رزیدنت‌ها براساس آن انتخاب می‌شوند اما کسی که می‌خواهد به طور مثال وارد رشته تخصص قلب شود باید بداند که تحت شدیدترین برنامه‌های روحی و روانی قرار می‌گیرد، نباید روز و شب داشته باشد چون قبول کرده که دستیار قلب باشد.
معاون وزیر بهداشت: آمار خودکشی رزیدنت‌ها در ایران از میانگین جهانی بالاتر نیستوی افزود: یک رزیدنت قلب، ساعت ۲ صبح هم باید آماده باشد که به بیمارستان برود. بنابراین کار سنگین است و افراد برای حضور در این مراکز، علاوه بر امتحانات ورودی کتبی باید شاخص‌های پذیرش روحی، روانی و جسمانی مرتبط با رشته مربوطه را داشته باشند. با این حال آمار خودکشی رزیدنت‌ها در ایران از میانگین جهانی بالاتر نیست.
آخرین اخبار از اقدامات وزارت بهداشت برای رزیدنت‌ها و پزشکان طرحی، خبری بود که بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت حدود یک ماه پیش اعلام کرد؛ او گفت: با تصویب هیات دولت حق‌الزحمه دستیاران پزشکی امسال ۴۵ درصد افزایش می‌یابد و در برنامه لحاظ شده از سوی دولت در مرحله نخست، حق‌الزحمه دستیاران پزشکی مجرد تا ۱۲ میلیون و متاهل تا ۱۵ میلیون تومان در نظر گرفته می‌شود.
«ابوالفضل باقری» معاون آموزشی وزیر بهداشت نیز اعلام کرد: تاکنون طبق ضوابط سقف کارانه دستیاران حدود ۱.۵ میلیون تومان بود که با توجه به فعالیتی که دستیاران در بیمارستان‌ها انجام می‌دهند و با توجه به برداشته‌شدن سقف کارانه برخی از رشته‌ها و فعالیت‌های تخصصی، سقف کارانه این دستیاران نیز افزایش خواهد یافت.