حجت الاسلام سعید فخرزاده روز یکشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا اظهار داشت: کتاب خاطرات تاریخ شفاهی مترو تهران دربرگیرنده مطالب و اطلاعاتی از ابتدای شکل‌گیری مترو در دوران پهلوی تا پایان سال ۱۴۰۲ است. برای نوشتن این کتاب، با مدیران مترو حتی مدیران دوران پهلوی گفت وگو کردیم.
وی گفت: یک کار پژوهشی انجام شده که مترو چگونه تا به الان رسیده است. از حیث کارکرد باورنکردنی است. مترو، ماحصل تلاش مهندسان ارزشمند جامعه است که مردم ما باید با این قشر آشنا باشند. کسانی که در زیرزمین کار کردند و با چه مشکلات و موانعی که سرراهشان بوده توانسته‌اند چنین زیرساختی را فراهم کنند که از پایه‌های توسعه شهری تهران محسوب می‌شود.
مشکلات و موانع متروسازی در کتاب بیان شده است
فخرزاده خاطرنشان کرد: شرکت‌های داخلی در زمان حاضر وجود دارند که می‌توانند مترو بسازند و اکنون متروی شهرهای دیگر کشور هم توسط همین شرکت‌ها از مشهد گرفته تا قم، اصفهان و... ساخته شده است. این‌که چگونه این توانمندی نصیب دانشمندان فنی و مهندسی ما شده است و آن را اجرایی کردند، مشکلات و موانع و ... همگی در این کتاب ارائه شده که خیلی شنیدنی و خواندنی است و در مراحل نهایی چاپ قرار دارد.
وی همچنین اظهار داشت: اگر اهمیت تاریخ برای هر جامعه‌ای مشخص باشد، طبیعتا به این سمت که گذشته و هویت ما چیست گرایش پیدا می‌کنیم؛ گذشته می‌تواند تحولی در امروز و آینده ما ایجاد کند و اگر این گونه نباشد، تاریخ کاربردی ندارد و تنها قصه‌ای است و باید شنید، خواند و از آن لذت برد اما امروزه، این دغدغه اصلی دانشمندان حوزه علوم انسانی است که اگر به دنبال ایجاد بستری برای توسعه کشور هستیم، قطعا باید تجربیات و توانمندی‌ها و اندیشه‌های تجربه شده را به جامعه و امروز نشر داده و از آن استفاده کنیم.
متاسفانه ما خیلی به ثبت و ضبط اطلاعات عادت نداریم و خیلی اهل نوشتن نیستیم؛ چه شخصیت‌های سیاسی و چه شخصیت‌های علمی، ما هیچ کدام اهل نوشتن نیستند و بیشتر اهل صحبت کردن هستندوی ادامه داد: مردمی در جامعه ما هستند که سال‌هاست به دنبال استقلال کشورشان بودند. اگر به تاریخ گذشته ایران نگاه کنید، دائما فراز و نشیب و مبارزه داریم. نهضت‌ها و حرکت‌های گوناگونی صورت گرفته تا نهایتا در سال ۱۳۵۷ مردم ایران می‌توانند حکومتی را شکل دهند که بر پایه توانمندی داخلی است.
حجت‌الاسلام فخرزاده گفت: از این به بعد، اگر می‌خواهیم این جامعه و مجموعه‌ای که متولد شده را هدایت کنیم، نیاز داریم که از تجربیات و گذشته خودمان بهره بگیریم. این گذشته، غالبا در ذهن و فکر آدم‌ها شکل گرفته است. چون متاسفانه ما خیلی به ثبت و ضبط اطلاعات عادت نداریم و خیلی اهل نوشتن نیستیم؛ چه شخصیت‌های سیاسی و چه شخصیت‌های علمی، ما هیچ کدام اهل نوشتن نیستند و بیشتر اهل صحبت کردن هستند.
وی افزود: چون این اتفاق افتاده است، اسناد و نوشتار معتبری در این حوزه نداریم و این تجربیات مکتوب نشده است. بنابراین باید سراغ گفت و گو با این افراد رفت. و اینجاست که تاریخ شفاهی به مدد ما می‌آید تا با تمام افرادی که در گذشته تجربیاتی را اندوخته‌اند، حرکت‌هایی را انجام داده‌اند و اتفاق‌هایی را رقم زده‌اند صحبت و داشته‌ها و اطلاعات آنها را ثبت کنیم و در قالب کتاب یا منابع دیگر به آینده منتقل کنیم.
این مقام علمی فرهنگی اظهار داشت: یک بیماری در جامعه ما وجود دارد که از گذشته تزریق شده است و آن، این است که ما منتظریم یک چیزی که از غرب وارد شود را علمی بدانیم و چیزی اگر در داخل کشور شکل بگیرد را علمی نمی‌دانیم. تا نظر و دیدگاهی مطرح می‌شود به دنبال رفرنس و منابعی از غرب هستند. ما خود صاحب فکر و اندیشه هستیم.
تاریخ شفاهی روشی برای رسیدن به یک حقیقت تاریخی است که از طریق گفت و گوها و مصاحبه‌های شفاهی و تحقیقات بعدی صورت گرفته استوی گفت: درست است که السابقون السابقون می‌گویند؛ آنها زودتر از ما تاریخ‌نگاری شفاهی را شروع کرده‌اند اما در این زمینه خیلی از ما عقبتر و روش‌هایشان خیلی ساده‌تر و غیرعلمی است.
به گفته فخرزاده، تاریخ شفاهی روشی برای رسیدن به یک حقیقت تاریخی است که از طریق گفت و گوها و مصاحبه‌های شفاهی و تحقیقات بعدی صورت گرفته است.
وی گفت: در جامعه ما، نسبت به کشورهای همسان خودمان و حتی کمی کشورهای پیشرفته‌تر، در حوزه تاریخ شفافی موفق‌تر هستیم و کارهای خوبی صورت گرفته است. اما نکته اینجاست که هنوز دانشگاه‌های ما تلاش و مقبولیت در حوزه تاریخ شفاهی را ایجاد نکرده‌اند و شاید هنوز این اعتبار لازم را در کرسی‌های دانشگاهی پیدا نکرده و هنوز نگاه ما به آن سوی آبهاست.
وی خاطرنشان کرد: ما خلاءهایی در حوزه تاریخ‌نگاری داریم که باعث شده دشمن از آنها استفاده و ورود پیدا کند و حرف‌های تحریف‌شده‌ای را به جامعه انتقال دهد که یکی از آنها، پهلوی‌هاست. ما راجع به پهلوی‌ها کم کار کرده‌ایم و اسناد و مدارک مرتبط با پهلوی‌ها هنوز به آن صورت به جامعه ارائه و آزادسازی نشده است. به همین دلیل، دشمن از پهلوی‌ها قهرمان و مدیران لایق ساخته و آنها تبلیغ می‌کنند.
این‌که چه کاری در نظام جمهوری اسلامی انجام شده، هم بازگو نشده است. حضرت آقا خیلی تاکید دارند که به عنوان جهاد تبیین، اینها را برای مردم بگوییموی ادامه داد: دومین بخشی که روی آن کار نشده، عمر ۴۰ ساله جمهوری اسلامی ایران است. در این ارتباط هم آنچنان علیه نظام جمهوری اسلامی حرف زده‌اند که تصور جوان ما این است که ما هیچ کاری را بعد از انقلاب انجام نداده‌ایم و همه قهقرا و عقب‌گرد بوده است. در صورتی که در این چهار دهه کارهای زیادی انجام شده و در شرایط بسیار سخت جنگ و تحریم، قدم‌های بزرگی برداشته شده که می‌توان گفت در خیلی از موضوعات مقام‌های خوبی در رتبه‌بندی جهانی به دست آوردیم اما تا رسیدن به نقطه مطلوب هنوز فاصله داریم.
دبیر مجمع هماهنگی مراکز تاریخ پژوهی و بانک‌های اسنادی ایران (مهتاب) اضافه کرد: این‌که چه کاری در نظام جمهوری اسلامی انجام شده، هم بازگو نشده است. حضرت آقا خیلی تاکید دارند که به عنوان جهاد تبیین، اینها را برای مردم بگوییم.
وی یادآوری کرد: دفتری در حوزه هنری تاسیس کرده‌ایم که به عنوان دفتر تدوین دستاوردهای انقلاب اسلامی دو سال است که ایجاد شده است. شاید اولین کتابی هم که منتشر شده خاطرات آقای مطلبی بود که به عنوان نماد یک روحانی امام جماعت مسجد، دستاوردهایی را در فضای مسجد به جامعه ارائه کرده است. این دستاوردها در قالب یک دستاورد فرهنگی در کتابی با عنوان «رضای انقلاب» ثبت و ارائه شده است.