ماجرای سریال «افعی تهران»
«افعی تهران» سریالی است که پخش آن از شانزدهم اسفندماه پارسال آغاز شد و چهارشنبه هر هفته از یکی از پلتفرم‌های نمایش خانگی پخش می‌شود. این سریال قصه کارگردانی به نام «آرمان بیانی» با بازی «پیمان معادی» است که قصد دارد فیلم اول خود را درباره یک قاتل زنجیره‌ای بسازد که قربانیان خود را از میان افراد کودک‌آزار انتخاب می‌کند. آرمان بیانی مردی در آستانه ۵۰ سالگی است که آسیب‌های روانی بسیاری را در دوران زندگی خود به‌ویژه در کودکی از سوی والدین و اولیای مدرسه متحمل شده است و برای درمان آن به روان‌شناس مراجعه می‌کند.
او در میان جلسه‌های درمان به انگیزه خود برای ساختن فیلمش اشاره می‌کند و علت آن را نشان‌دادن افرادی که در کودکی توسط پدر، مادر، معلم و ..... مورد آزار و اذیت کلامی و بدنی و ... قرار گرفته و این آزارها آن را به موجودی انتقام‌جو تبدیل کرده است، بیان می‌کند.
شکایت آموزش‌وپرورش از سازندگان سریال افعی تهران به سرعت با واکنش‌های مختلف کاربران در شبکه‌های اجتماعی مواجه شده است و بسیاری در حمایت از عوامل ساخت این سریال با هشتگ #افعی_تهران از این اقدام وزارت آموزش‌وپرورش انتقاد کردند
در قسمت هشتم این سریال، آرمان بیانی در جریان ساخت فیلم با ناظم دوران مدرسه خود روبه‌رو می‌شود و در سکانسی در داخل خودرو با ناظم گفت‌وگو می‌کند. در این سکانس آرمان بیانی تنبیه‌های بدنی که توسط ناظم روی او و دیگر دانش‌آموزان انجام می‌شد را به ناظم یادآوری می‌کند و به دنبال جبران تنبیه‌ها و برای گرفتن انتقام با کلماتی ناظم را تحقیر و به او توهین می‌کند و او را در میانه راه از ماشین پیاده می‌کند. سکانسی که بازتاب‌های مختلفی را در میان مخاطبان داشت و به شکایت وزارت آموزش‌وپرورش از سازندگان این سریال منجر شد.
دو نسل با یک تجربه
خبر شکایت آموزش‌وپرورش از سازندگان سریال افعی تهران به‌دلیل پخش این سکانس، به سرعت با واکنش‌های مختلف کاربران در شبکه‌های اجتماعی مواجه شد. بسیاری از کاربران در حمایت از عوامل ساخت این سریال با هشتگ #افعی_تهران از این اقدام وزارت آموزش‌وپرورش انتقاد کردند.
برخی از این کاربران، تنبیه بدنی در مدارس دهه ۶۰ و ۷۰ را عملی مرسوم دانسته و نسبت به شکایت آموزش‌وپرورش واکنش‌های تندی داشتند. برخی دیگر نیز به تجربه‌های خود از دوران کودکی در مدارس و تنبیه بدنی که توسط اولیا مدرسه صورت می‌گرفت، اشاره کردند.
کاربران در پست‌های خود از تاثیر منفی تنبیه‌ها در درازمدت بر روح و روان، عملکرد و حتی تصمیم‌گیری‌شان در آینده نیز حرف زدند. بعد از آن جریان جدیدی از روایت تنبیه با هشتگ #تنبیه_مدرسه در ایکس‌فارسی (توئیتر سابق) به راه افتاد. با این حال بخشی از کاربران نیز از تجربه‌های مثبت و موفق خود درباره برخورد معلم‌ها در مدرسه خاطراتی را روایت کردند. کاربرانی که از معلم خود به نیکی یاد کردند و تصمیم‌گیری‌های درست زندگی خود را مدیون رفتار خوب این معلمان دانستند.
بعضی از کاربران نیز سمت دیگر این ماجرا، در کنار آموزش‌وپرورش ایستاده و از این سکانس جنجالی با عنوان «سکانسی توهین‌آمیز به مقام شامخ معلمان» یاد کردند. کاربرانی نیز علت رفتار معلمان را شرایط سخت کاری آنها و حقوق و مزایای پایین معلمان دانستند. اگرچه آغاز این ماجرا با شکایت وزارت آموزش‌وپرورش بود اما جریان برخلاف خواست آنها پیش رفت و اصل موضوع تنبیه بدنی در مدارس دوران دهه ۶۰ و ۷۰ توسط معلمان و اولیای مدرسه قابل انکار نبود.
تنبیه در مدارس؛ از ادعا تا واقعیت
تنبیه بدنی در مدارس دوران دهه ۶۰ و ۷۰ آنقدر واقعی و غیرقابل انکار است که در فیلم و سریال‌های مختلف که با موضوع مدرسه و یا در فضای آن ساخته شده بود نیز به نمایش درآمده است. بسیاری از مردم ایران سریال پر بیننده «قصه‌های مجید» به کارگردانی مرحوم «کیومرث پوراحمد» و با بازی «مهدی باقربیگی» در نقش مجید که در دهه ۷۰ از تلویزیون پخش می‌شد را به خوبی به یاد دارند. سکانس‌های پر از استرس از تنبیه مجید توسط معلمش در این سریال از خاطره کودکان آن نسل که خود نیز تجربه‌های مشابه را در مدرسه داشته‌اند، پاک نمی‌شود.
در سال ۱۳۸۳ «پرویز شیخ‌طادی» فیلمی با نام «پشت پرده مه» درباره دانش‌آموز ناشنوا ساخت که گرفتار بی‌مهری و بدخلقی معلم عصبی و بداخلاق خود می‌شود. این فیلم روایتگر قصه‌ای تلخ از ماجراهای کودکی ناشنوا و معلم بداخلاقش است که رابطه چندان خوبی با یکدیگر ندارند. این کودک که پدرس را از دست داده، با بداخلاقی و سخت‌گیری‌های بی‌مورد معلمش انگیزه درس خواندن را از دست می‌دهد. معلم این فیلم، همیشه ترکه چوبی به دست دارد و اگرچه در فیلم از آن استفاده نمی‌کند اما دانش‌آموزان آن نسل به خوبی می‌دانند آن ترکه چوبی برای چه کاری استفاده می‌شد.
این فیلم توانست پروانه زرین بهترین فیلم و بهترین بازیگر نوجوان را از نوزدهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودک‌ونوجوان کسب کند.
تنبیه بدنی در مدارس دوران دهه ۶۰ و ۷۰ آنقدر واقعی و غیرقابل انکار است که در فیلم و سریال‌های مختلف که با موضوع مدرسه و یا در فضای آن ساخته شده بود نیز به نمایش درآمده است«بمب یک عاشقانه» فیلم دیگری است که در سال ۱۳۹۶ با موضوع مدرسه به کارگردانی پیمان معادی ساخته شد. این فیلم که در دوران جنگ تحمیلی و در مدرسه‌ای در دهه ۶۰ روایت می‌شود، سکانس‌های مختلف برخورد بد و توهین‌آمیز اولیای مدرسه با دانش‌آموزان را نمایش می‌دهد.
با وجود فیلم و سریال‌هایی که سکانس‌های مختلف تنبیه دانش‌آموزان در مدرسه را نشان می‌دادند اما فیلم‌هایی نیز با موضوع مدرسه ساخته و پخش شد که در آن معلم در جایگاهی مثبت و اثرگذار موجب تغییر و رشد دانش‌آموز می‌شود. «پرنده کوچک خوشبختی» فیلمی با این مضمون است.
«پرنده کوچک خوشبختی» که در سال ۱۳۶۶ به کارگردانی «پوران درخشنده» ساخته شد، قصه معلم روان‌شناسی را با بازی زنده‌یاد «هما روستا» روایت می‌کند که برای تدریس به یک مدرسه دخترانه دانش‌آموزان استثنایی وارد می‌شود و با دختر ناشنوای ناسازگاری آشنا می‌شود و با تلاش فراوان، ایثار و دلسوزی سعی در اصلاح شخصیت ناسازگار دختر می‌کند.
جمع‌بندی
در حالی که سکانس‌های متعددی از تنبیه و تحقیر دانش‌آموزان توسط اولیای مدرسه در فیلم و سریال‌ها به‌ویژه آن دسته که در دهه ۶۰ و ۷۰ روایت می‌شد وجود دارد، اما هیچگاه آموزش‌وپرورش درباره این مساله توضیح نداده و از دانش‌آموزان و والدین‌شان عذرخواهی نکرد. آموزش‌وپرورش حتی در مقام دفاع از خود در مقابل پخش این سکانس‌ها هم برنیامد و به نظر می‌رسد خود نیز به شکلی این وقایع را پذیرفته بود.
تنبیه در مدارس به‌ویژه در دهه ۶۰ و ۷۰ امری مرسوم بوده و بسیاری از افراد که سال‌های تحصیل خود را در ان دوران گذرانده‌اند خاطره‌ها و تجربه‌های تلخی از آن دارند. در مدارس پسرانه تنبیه بدنی به شکل‌های مختلف و به دلایل متفاوت وجود داشته و در مدارس دخترانه نیز دانش‌آموزان مورد آزارهای کلامی و تحقیر توسط اولیای مدرسه قرار می‌گرفتند.
وضعیت تربیتی دانش‌آموزان در دهه ۸۰ و بعد از آن با وجود نسل جدیدی که والدین‌شان تجربه تنبیه در مدارس را داشتند تغییر کرده و آموزش‌وپرورش در امر تربیت، از افراط در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ به تفریط در دهه‌های بعد از آن رسیده استاما وضعیت تربیتی دانش‌آموزان در دهه ۸۰ و ۹۰ و بعد از آن، با وجود نسل جدیدی که والدین‌شان تجربه تنبیه در مدارس را داشتند تغییر کرده و می‌توان گفت آموزش‌وپرورش در امر تربیت از افراط در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ به تفریط در دهه‌های بعد از آن رسیده است. بنابراین تاکید بر آموزش تربیتی به معلمان در طول دوران تحصیل و ضمن خدمت تا حد زیادی از این تفریط کاسته و تعامل بهتری را بین دانش‌آموزان و اولیای مدرسه برقرار می‌کند.
سکانس جنجالی تهران اگرچه خاطر مسئولان آموزش‌وپرورش را آزرد اما واکنش‌های کاربران شبکه‌های اجتماعی و بیان تجربه‌های تلخ و گاهی هولناک‌شان از این تنبیه‌ها، همچون آینه‌ای در برابر آموزش‌وپرورش است که می‌تواند انعکاس عملکرد خود را در طول این سال‌ها بر روان و شخصیت بخش زیادی از جامعه ببیند.