سد قیزقلعه‌سی در قالب طرحی عظیم با توان فنی مهندسان ایرانی بازطراحی و اجرا شده و عملیات عمرانی آن به طور کامل به پایان رسیده و روزشمار بهره‌برداری از این طرح آغاز شده است؛ احداث و بهره‌برداری از این سد علاوه بر تامین آب اراضی شبکه پایین‌دست و رونق کشاورزی، موجب توسعه اقتصادی منطقه، افزایش کیفیت محصولات کشاورزی و توسعه گردشگری بوده و توان مهندسی، تخصص و دانش داخلی را به نمایش گذاشته است.
استفاده بهینه از منابع آبی و خاکی و حق آب‌های مرزی، جایگزین شدن شیوه‌های سنتی کشاورزی با شیوه‌های مدرن و صنعتی و ساماندهی عشایر با افزایش درآمد خانوارها و جلوگیری از مهاجرت و توسعه فعالیت صنایع جانبی و تبدیلی، از جمله دستاوردهای مهم اجرای این طرح به عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های آبیاری تحت فشار در منطقه به شمار می‌آید.
حجم مخزن این سد ۶۲ میلیون متر مکعب بوده و سالانه از طریق سد خداآفرین ۲ میلیارد متر مکعب آب را برای طرفین تنظیم می‌کند.
سد قیزقلعه‌سی دارای دو واحد نیروگاهی ۴۰ مگاواتی به ظرفیت تولید ۲۷۰ گیگاوات ساعت انرژی قابل بهره‌برداری سالیانه است و احداث و بهره‌برداری از آن، موجبات توسعه اقتصادی منطقه و اشتغال‌زایی برای حدود ۴۰ هزار نفر را فراهم می‌کند.
با توجه به شرایط خاص طرح، انحراف آب رودخانه ارس در دو مرحله صورت گرفته و اکنون با تکمیل سد قیزقلعه‌سی، بهره‌برداری از طرح عظیم آبرسانی خداآفرین از رود ارس آغاز می‌شود. از دیگر دستاوردهای مهم اجرای این طرح به عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های آبیاری تحت فشار در منطقه می‌توان به استفاده بهینه از منابع آب و خاک، کشاورزی نوین و تحقق حقابه‌های مرزی اشاره کرد.
احداث و بهره‌برداری از سد قیزقلعه سی علاوه بر تامین آب اراضی شبکه پایین‌دست و رونق کشاورزی، موجبات توسعه اقتصادی منطقه و همچنین افزایش کیفیت محصولات کشاورزی و توسعه گردشگری را فراهم خواهد آورد.
این در حالی است که سد قیزقلعه‌سی، تجربه‌ای کم نظیر در حوزه دیپلماسی آب بوده و نمادی از اتحاد و همدلی دو کشور به ویژه در صیانت و نگهداری از دو پل تاریخی واقع شده در این منطقه محسوب می‌شود. این سد تنظیمی جایگاه استراتژیکی بسیار مهمی داشته و مقرر شده است به‌زودی با حضور رؤسای جمهور دو کشور به بهره‌برداری برسد.
با توجه به مستغرق شدن بخشی از جاده مواصلاتی موجود اصلاندوز به جلفا، راه اصلی جایگزین با مشخصات فنی از نوع درجه یک به طول ۷.۴ کیلومتر احداث و در حال حاضر بهره‌بردار از آن در حال انجام است که با احداث این جاده علاوه بر کاهش خطرات جاده‌ای، توسعه گردشگری منطقه به صورت چشمگیری افزایش یافته است.
بر این اساس، موقعیت این سد در فاصله ۲۲۰ کیلومتری شمال شرقی شهر تبریز و در ۱۲ کیلومتری پایین‌دست سد مخزنی خداآفرین بر روی رودخانه ارس و در حدفاصل مرز جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان جهت بهره‌برداری مشترک، با بهره‌گیری از توان شرکت‌های توانمند و کارگران تلاشگر و با استفاده از دانش و توان فنی داخلی با هدف تامین آب شبکه آبیاری خداآفرین در استان‌های آذربایجان شرقی و اردبیل احداث شده است.
این سد از نوع خاکی با هسته رسی به طول تاج ۸۳۴ متر و ارتفاع ۳۷ متر بوده است، طراحی این سد بر اساس سیلاب ۱۰ هزار ساله معادل ۳۴۴۰ متر مکعب بر ثانیه بوده که از طریق مجاری تخلیه‌کننده تحتانی و سرریزهای رادیال گیت در طرفین در نظر گرفته شده است.
* مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی