به گزارش خبرنگار ایرنا، چند سالی است که زنگ خطر خشکسالی در قزوین از سوی مسوولان هواشناسی به صدا درآمده و بسیاری از باغداران و کشاورزان، چشم امید به آسمان آبی دوخته و منتظر بارش باران هستند.
اما آیا بارش‌ها به تنهایی برای مقابله با مشکل عظیم خشکسالی کافی است یا باید چشم امید دیگری نیز برای مدیریت بارش‌ها به مسوولان داشت؟
در این میان باغداران حرف های زیادی برای گفتن دارند و حجت محمدی یکی از باغداران استان قزوین است که خبرنگار ایرنا پای درددل هایش نشست:
این کشاورز گفت: میزان بارندگی‌ها در سال گذشته به قدری پایین بود که از ۲۰۰ هکتار کشت گندم، ۳۰ تن محصول برداشت شد، یعنی به اندازه بذری که کاشته بودم گندم برداشت نکردم، بهار امسال نیز باران رگباری آمد اما چون در پاییز این اتفاق نیفتاد، گندم رشد نکرد و آنطور که باید تاثیر گذار نبود.
محمدی ادامه داد: به اندازه کافی آب در رودخانه شهرستان آبگرم موجود است، اما چون جوی ها قدیمی و سنتی هستند، آب نمی تواند به زمین برسد، با اینکه جهاد کشاورزی کانال آبرسانی را با لوله گذاری در سه کیلومتری باغ ایجاد کرده است، اما هم اکنون رسوب آب باعث شده لوله ها پر شوند و به جای ۱۰ اینچ، ۲ اینچ آب عبور کند.
رضا آقایی دیگر باغدار قزوینی به خبرنگار ایرنا گفت: چندسال است که قزوین بارندگی مناسبی ندارد و در سال‌های گذشته که بارندگی بهتر بود سه تن برداشت گندم داشتم، اما سال گذشته فقط ۲۰۰ کیلوگرم گندم برداشت کردم.
وی ادامه ادامه داد: روستاییان باغدار احتیاج به کانال کشی دارند و اگر مسوولان کمک کنند و مشکل کم آبی را مرتفع سازند، جوانان مهاجر از شهرها به روستاها بر می‌گردند و اشتغالزایی صورت می‌گیرد.
محمد رمضان خانی نیز از دیگر گندمکاران شهر قزوین در خصوص میزان بارندگی و کم آبی بیان کرد: امسال میزان بارش باران به مراتب بهتر از سال گذشته است، چرا که سال قبل زمین خشک بود و توانستم حدود ۸۰۰ کیلوگرم گندم برداشت کنم.
وی همچنین از مسوولان خواست تا آبیاری قطره‌ای را جایگزین آبیاری سنتی کنند تا هم در مصرف آب صرفه جویی شود و نیز به آبیاری اصولی مزارع کشاورزی نیز کمک شود.
برای واکاوی هر چه بیشتر مشکل کم آبی و خکسالی، خبرنگار ایرنا به سراغ چند تن از مسوولان و مدیران مربوطه رفت تا دیدگاه آن‌ها را نسبت به حساسیت این موضوع جویا شود:
دشت قزوین می تواند به کانون گرد و غبار تبدیل شود
یوسف شیخ‌الملوکی، مدیرکل هواشناسی استان قزوین در این خصوص اظهار کرد: سال زراعی از اول مهر ۱۴۰۲ تا پایان شهریور ۱۴۰۳ ادامه دارد و میزان بارندگی طی این مدت در استان قزوین ۲۰۹ میلی متر بوده است، در حالی که میزان طبیعی بارندگی باید به ۲۸۸ میلی متر می رسید، یعنی حدود ۲۷ درصد کمبود بارش وجود دارد.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم این آمار را نسبت به ۲ سال گذشته مقایسه کنیم، میزان بارندگی ۱۵۵ میلی متر تا خرداد ۱۴۰۱ ثبت شده که امسال رشد ۳۴ درصدی را شاهد هستیم.
شیخ الملوکی افزود: میانگین طبیعی بارندگی در طول بلند مدت برای استان‌ها ۳۰۷ میلی متر است و تا این تاریخ، استان‌های چهارمحال و بختیاری گیلان و قزوین به ترتیب رتبه اول تا سوم را به لحاظ خشکسالی دارند.
شیخ الملوکی، مدیرکل هواشناسی: استان‌های چهارمحال و بختیاری گیلان و قزوین به ترتیب رتبه اول تا سوم را به لحاظ خشکسالی دارند.
این مسوول به چهار نوع خشکسالی از جمله کشاورزی، هواشناسی، هیدرولوژی و اقتصادی - اجتماعی اشاره کرد و گفت: قزوین از سال‌های گذشته دچار خشکسالی شده و بارندگی و سفره های آب زیر زمینی آن همیشه با کمبود بارش مواجه است، اما انباشت خشکسالی در سال‌های قبل، مصرف زیاد آب، کم شدن آب تجدیدپذیر و ذخایر آبی باعث شده که نتوانیم کمبود بارش هیدرولوژی (بارش موثر) را در این استان تامین کنیم، بنابراین شاید امسال بارندگی در وضعیت مناسبی باشد، اما از لحاظ خشکسالی هیدرولوژی (خشکسالی هیدرولوژیک مدتی پس از وقوع خشکسالی اقلیمی رخ می‌دهد که کمبود بارش باعث کاهش ذخایر برف، آب‌های جاری و زیرزمینی می‌شود) همچنان بدهکار طبیعت هستیم.
شیخ الملوکی در خصوص راهکارهای عبور از بحران کم آبی در قزوین نیز اظهار کرد: کمبود بارش در این استان فقط متاثر از تغییر اقلیم نیست، بلکه دلایلی از جمله نداشتن برنامه و تصیم گیری مناسب باعث شد تا سفره‌های آب زیر زمینی را تحت فشار قرار دهیم که تنها راه مقابله با این وضعیت مدیریت صحیح و اصولی است.
وی ادامه داد: باید حوزه آبخیزداری در راستای صرفه جویی آب قدم بردارد و الگوی کشت توسط جهاد کشاورزی تغییر کند که بتوانیم بر پیشامدهای رخ داده اثرگذاری داشته باشیم، چرا که آمار بارندگی ثابت کرد با تغییر اقلیم مواجه هستیم.
مدیرکل هواشناسی استان قزوین خاطرنشان کرد: بخش هایی از قزوین در صورت ادامه روند خشکسالی همانند اصفهان به دلیل فرونشست ها خالی از سکنه می شود و دشت قزوین اگر نجات پیدا نکند از بین خواهد رفت، در این صورت استان به کانون گرد و غبار تبدیل شده و شهروندان مجبور به مهاجرت می‌شوند.
کشاورزان ناچارند به حفر چاه و برداشت از سفره آب زیرزمینی اقدام کنند
خبرنگار ایرنا برای تکمیل گزارش به سراغ معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهادکشاروزی قزوین رفت تا نظر وی را در مورد کم آبی و خشکسالی در قزوین جویا شود.
علی راه انجام در این خصوص اظهار کرد: دشت مهجور قزوین با وسعت ۴۸۰ هکتاری فقط یک حوزه آبریز و منبع آبی دارد که معادل ۱۳ میلیارد متر مکعب است و به دیل کمبود بارش مجبور باید از منابع آب زیرزمینی استفاده کند، طی ۱۰ سال گذشته میزان روند کاهش آب در استان حدود ۲ میلیارد متر مکعب بود و حجم اصلی از ۱۳ میلیارد متر مکعب به ۱۱ میلیارد متر مکعب کاهش یافت.
وی با بیان اینکه سد طالقان از ابتدای انقلاب اسلامی برای احیای آب کشاورزی قزوین احداث شده است، ادامه داد: با گذشت زمان استان تهران برای مصارف شربی از این آب استفاده کرد، تا جایی که از ۳۷۰ میلیون متر مکعب آب، حدود ۱۰۰ میلیون مترمکعب به تهران انتقال یافت و ۲۷۸ میلیون متر مکعب نیز برای ۶۲ هزار هکتار اراضی کشاورزی برنامه ریزی شد.
راه انجام، معاون جهاد کشاورزی: خسارت تامین آب شرب تهران را کشاورزان قزوینی متحمل می شوند.
این مسوول یادآور شد: طی ۲ سال گذشته با کاهش بارندگی ضرر و زیان‌های بسیار زیادی به کشاروزان زیر شبکه سد طالقان وارد شد و کسی پاسخ گو نیست و در حال حاضر خسارت تامین آب شرب تهران را کشاورزان قزوینی متحمل می شوند.
راه انجام با بیان اینکه سدسازی‌های غیر اصولی باعث شده سطح سفره‌های زیرزمینی کاهش یابد، گفت: آب‌ها با افت سالیانه بیش از ۲ متر مواجه شده و کیفیت آب‌ها به سمت شور شدن رفته است،با این شرایط کشاورزان ناچارند که اقدام به حفر چاه و برداشت از سفره آب زیرزمینی داشته باشند.
وی افزود: قبل از انقلاب اسلامی کمتر از ۵۰۰ حلقه چاه در قزوین وجود داشت، اما امروز بنابر آمار شرکت آب منطقه‌ای قزوین بیش از پنج هزار چاه دارای پروانه در قزوین فعال است و ۲ برابر این میزان نیز چاه غیر مجاز وجود دارد که دشت قزوین را به سمت نابودی می کشاند و فرونشست هایی را در زمین تاکستان و بویین زهرا به وجود می آورد.
این مسوول هشدار داد: موضوع خشک شدن دریاچه ارومیه و ریزگردهایی که از ارومیه بلند شد و به تهران هم رسید را حتما در اخبار شنیده ایم و امروز هشدار می دهیم که اگر مسوولان استانی و کشوری به داد دشت قزوین نرسند، فاجعه ای به مراتب بزرگ تر از دریاچه ارومیه می تواند تهران و ساکنان آن را تهدید کند، به هرحال مساله کم آبی فقط برای کشاورزی دشت قزوین نیست، بلکه به مسایل زیست محیطی پایتخت نیز مربوط می شود.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاروزی قزوین در خصوص معضل کم آبی در این استان خاطرنشان کرد: استان مازنداران، شهرستان تنکابن و رامسر می توانند بخشی از آب استان قزوین را با حفر تونل و انتقال آب تامین کنند.
آبخیزداری مهم ترین روش مقابله با خشکسالی است
خبرنگار ایرنا در ادامه به سراغ معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی قزوین رفت تا در خصوص اقدامات آبخیزداری برای مشکل کم آبی و خشکسالی استان اطلاعات بیشتری کسب کند:
محمد کریمی نور اضافه کرد: از جمله اقداماتی که می‌توان برای مقابله با خشکسالی در استان قزوین انجام داد، روش‌های آبخیزداری است، یعنی از روان آب‌ها و سیلاب‌ها به نحوی استفاده کنیم که در فصول پربارش این روان آب‌ها به زیرزمین نفوذ کند.
وی با بیان اینکه کارهای آبخیزداری در راستان تقویت سفره های آب زیرزمینی انجام می‌شود، ادامه داد: طرح‌هایی در سطح استان قزوین صورت گرفته تا از سرعت روان آب ها کاسته و در زمین نفوذ داده شود، چرا که با این روش قنات ها و چشمه ها تغذیه می شوند.
این مسوول با بیان اینکه یکی از دلایل فرونشست در استان قزوین افت آب های زیرزمینی است و کم آبی مهم ترین مشکل اساسی روستاها محسوب می شود، توضیح داد: با روش آبخیزداری می توانیم باعث کاهش فرونشست ها و احیای چشمه ها شویم تا امید به فعالیت و اشتغال در بین روستاییان یابد.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی استان قزوین خاطرنشان کرد: افت آب زیرزمینی و حفر چاه‌های غیرمجاز در شرایطی که با کاهش بارش همراه هستیم، باعث شد تا آب قابل توجهی ذخیره نشود که باید تصمیمات مدیریتی دقیق تری صورت پذیرد.
رهاورد:
با آنچه بیان شد، بیشترین آب مصرفی استان قزوین مربوط به حوزه کشاورزی است و سالانه مقدار زیادی از آب سفره‌های زیرزمینی، چاه و قنات‌ها توسط مزارع کشاورزی استفاده می‌شود، از این رو استانداردسازی کشاورزی و آبیاری یکی از مهم‌ترین راهکارها در مقابله با موضوع کم‌آبی است که استفاده از روش آبیاری قطره‌ای و انتخاب محصولات مناسب برای کشت می تواند در مدیریت وضعیت خشکسالی و کم آبی استان قزوین موثر واقع شود.