به گزارش ایرنا، پیاده‌راه تجلی شهر کرمان نخستین خیابان پیاده‌راه این شهر است که با وجود زیرساخت‌های متعدد اما از نبود غرفه های متنوع و متعدد فرهنگی و تفریحی رنج می برد، موضوعی که آن را از مفهوم بخش زنده شهر برای شهروندان و مسافران دور کرده است.
خیلی ساده زندگی‌هایمان ماشینی شده یعنی اصلا حوصله پیاده راه رفتن نداریم یا اگر حوصله داشته باشیم پیاده روهای کمی هستند که بتوان لحظه ای آسوده، بدون ترس از موانع مختلف و شلوغی و میزهای جورواجور کافه ها و رستوران ها بتوان مسیر امن و آرامی در آنها یافت.
گرچه شهرها شلوغ هستند و پُرتراکم و رسیدن به مشغله‌های پُرتکرار روزمره جز با وسیله نقلیه امکان پذیر نیست اما گاهی نیاز است در تمام یا بخشی از ساعات شبانه روز راه کاملا بر روی حرکت سواره بسته شود و به طور کامل به حرکت عابران پیاده اختصاص یابد، همان کاری که در همه جای جهان بر روی آن برنامه می ریزند و عملیاتی می کنند.
اصل وجود پیاده‌راه‌ها صرفا یک فضای فیزیکی ساده نیست، مکانی برای ارتباط و گسترش تعاملات اجتماعی و فرهنگی هستند، جایی برای ارتباطات رودرو، جایی که بتوان چشم در چشم شد و راه رفت؛ حرف زد و به مسائل مختلف فکر کرد، کاری که نمی‌توانیم در مسیر با خودرو یا سایر وسایل حمل و نقلی تجربه‌اش کنیم.
انواع پیاده راه ها
اما اول از همه باید بدانیم که پیاده‌رو داریم تا پیاده‌رو و انواع پیاده‌راه‌ها به لحاظ محدودیت حرکت سواره انواع مختلفی دارند که به پیاده‌راه‌هایی که هیچ وسیله نقلیه‌ای اجازه تردد در آنها را ندارد، پیاده‌راه‌هایی که بعضی وسایل نقلیه بسیار کم سرعت اجازه تردد در آنها را دارند و پیاده‌راه هایی که در ساعات خاصی از روز(معمولا عصرها) یا روزهای خاصی از هفته یا سال یا به طور کلی مانع ورود وسایل نقلیه می شوند، تقسیم می‌شوند.
منظور ما در این یادداشت از پیاده راه خیابان هایی با کارکرد صرف پیاده‌رو است، به غیر از پیاده‌راه‌های کم عرض در کناره خیابان های متعدد شهر. خیابان هایی با محوریت پیاده راه صرف هم در شهرهای مختلف کشور اجرا شده، در کشور خودمان اگر گذارمان به شهرری اطراف حرم عبدالعظیم حسنی، شهر قم اطراف حرم حضرت معصومه و پروژه خیابان ۱۷ شهریور تهران حد فاصل ۲ میدان اصلی امام حسین(ع) و شهدا افتاده باشد، پیاده‌راه‌های مفروش متعددی را می‌بینیم که علاوه بر سنگ فرش با مبلمان شهری نیز تزیین شده اند و اطرافشان دکه‌ها، مغازه‌ها و ساختمان‌های گوناگونی قرار گرفته است.
در بسیاری از مواقع مدیریت شهری، حتی هزینه یا یارانه می دهد که فضای شهر را با حضور هنرمندان، فروشندگان صنایع دستی یا دیگر صنوف، زنده نگه دارد تا مزایا و نفع آن را کل شهر ببرد.
شهر کرمان هم از آن کلان شهرها است که در ۲۰ سال اخیر اغلب نقش سواره بر پیاده در آن غالب بوده و گسترش وسایل حمل و نقل شخصی به فراوانی پرتکراری در زندگی مردم این دیار رسیده، اما در سال‌های اخیر ترافیکی‌های سنگین عصرگاهی و بعضا شبانگاهی در خیابان های مرکزی و مهم این شهر باعث شده خیلی‌ها به پیاده‌روی برای رسیدن به مقصدشان علاقه بیشتری نشان دهند؛ مسئولان شهری هم این نیاز را درک و سعی کردند تا سرو سامانی به پیاده راهها بدهند و پیاده روهای بهتری در این شهر داشته باشیم.
ضرورت ایجاد فضایی برای تعامل شهروندان، ایجاد فضای عمومی در شهری فاقد فضای عمومی یا با فضای اندک عمومی، تبدیل خیابان های تحت سلطه اتومبیل‌ها به یک خیابان زیست‌پذیر، افزایش میثاق و همبستگی اجتماعی، تقویت ارتباط شهروندان با هویت تاریخی-فرهنگی شهر، تشویق عملی شهروندان به فاصله‌گرفتن از خودرو و پُررنگ شدن بُعد فرهنگی - اجتماعی زندگی روزمره مردم باعث شده پروژه پیاده‌راه‌های عریض در شهرهای استان کرمان هم در دستور کار قرار گیرد که پروژه پیاده‌راه‌سازی خیابان تجلی و میدان توحید( ارگ) از این پروژه‌ها به شمار می رود که که از سال ۹۹ آغاز کلید خورد.
تلاش مسئولان شهری کرمان برای ساخت یک پیاده‌راه استاندارد از پرژوه پیاده‌راه خیابان تجلی این شهر آغاز شد؛ پیاده راهی از رودی خیابان «گلبازخان» تا ورودی میدان «توحید» (ارگ) که به همراه ساخت پیاده راه در میدان ارگ پروژه‌ای واحد و قرار بود شهر کرمان را صاحب نخستین تجربه از این دست کند اما آنچه که تاکنون نصیب شهروندان کرمانی شده، فضاسازی بخشی از خیابان تجلی به نفع عابران پیاده و تغییراتی در محوطه میانی میدان ارگ بوده است.
هرچند به‌تازگی مدیریت شهری برای پیادراه میدان ارگ و بخش تکمیل کننده پیاده‌راه خیابان تجلی فکرهایی کرده اما مناقشات متعدد میان کسبه و مدیران شهری هنوز نتوانسته در این زمینه به سرانجام مطمئنی برسدکه نشان می دهد غیر از مدیریت شهری، رسانه ها و دیگر ارکان نظام حکمرانی در استان نیز وظیفه دارند نسبت به فرهنگ سازی اینگونه اقدامات در بین طبقات و اصناف مختلف، کار فرهنگی مناسب با هدف آشناسایی اذهان با این پدیده ها و هموار سازی افکارعمومی برای همراهی با این برنامه ها، ترتیب دهند.
رعایت الزامات پیاده راه سازی تجلی
بر می گردیم به موضوع نخستین "خیابان پیاده‌راه شهر کرمان" که براساس مشاهده و مطالعات متعددی که از مقالات شهرسازی داشتم به این نتیجه رسیدم، اصول اولیه در فضاسازی پیاده راه تجلی کرمان مانند مسیر دوچرخه‌سواری ، مسیر مخصوص عبور و مرور نابینایان، طراحی اجزای محدوده پیاده برای استفاده بهینه از نور طبیعی با توجه به نوع اقلیم، جداره‌ها و اِلِمان‌ها، توجه کافی به مکان یابی یک محدوده پیاده بر اساس حداکثر ارتباط با بافت محله، حفاظت از بناهای با ارزش تاریخی در پیاده‌راه یا توسعه محدوده‌های پیاده حول این ابنیه کاملا رعایت شده به طوری که در نگاه اول به این پیاده‌راه می توان عنوان یکی از بهترین پیاده راهها اطلاق شود.
با توجه به موارد گفته شده می توان گفت پیاده‌راه تجلی از منظر شروع کاری جدید در شهر کرمان تجربه خوبی بوده اما هنوز نتوانسته به بخش زنده شهر کرمان تبدیل شود زیرا فقط سنگفرش شده و رها؛ شاید در مقاطعی مثل ایام نوروز نمایشگاهی برگزار شود اما دایمی نیست. بخش زنده هر شهر اولین جایی است که شهروندان برای گذران ساعاتی خوب به آن فکر می‌کنند، جایی که هم برای ساکنان شهر مفید است و هم برای مسافران جذاب؛ در واقع زنده ترین شهرهای جهان بهترین مقاصد سفر برای مسافران هستند و هر مسافری که قصد سفر به شهرهای مختلف را داشته باشد، بی شک می خواهد سفری هیجان انگیز و به یاد ماندنی را تجربه کند.
به همین دلیل بیشتر مسافران به دنبال آن هستند تا بدانند که پر جنب و جوش ترین و بهترین قسمت هر شهر برای گردشگری کدام هستند؟ مثلا همین اکنون اگر کسی قصد سفر به شهر یزد را داشته باشد می گوید به میدان امیر چخماق می روم یا همین طور اگر شهر اصفهان مقصد سفر کسی باشد به میدان نقش جهان فکر می‌کند؛ همه این مکان‌ها، بافت‌های تاریخی بودند که روزی مدیریت شهری شهرشان به این فکر افتادند آنها را از حضور خودروها خالی و به محلی برای پیاده روها تبدیل کنند و جنب‌وجوشی به آن ببخشند.
با همه مزایای گفته شده برای پیاده‌راه تجلی کرمان، این پیاده‌راه به لحاظ به حداکثر رساندن تنوع کاربری‌ها در محدوده پیاده‌راه و با رعایت اصل سازگاری، توجه به مقیاس انسانی در تمامی مراحل مکان یابی و طراحی در تمامی جزییات، حداکثر استفاده از گیاهان، آب و عناصر و مصالح طبیعی در بهسازی و مبلمان پیشنهادی و توجه به چشم‌اندازهای طبیعی و مصنوعی به ویژه دور منظر انتهایی در محدوده پیاده هنوز نتوانسته به موقعیت مطلوب دست یابد.
نبود تنوع کاربری‌ها از مشکلات مهم پیاده راه تجلی است، کاربری پیاده‌راه‌ها تعریف گوناگونی دارد، یکی از مهم ترین کاربری ها وجود دکه هایی با محوریت فرهنگی و تفریحی در اطراف این خیابان است؛ هر چند شهرداری برای ایجاد میدان غذا در میدان ارگ سال گذشته تلاش کرد ولی وجود خیابان غذا در پیاده راه تجلی بهتر می توانست علاوه بر زیبایی بصری به نیازهای بیشتری از شهروندان پاسخ دهد و رنگ و لعابی به این پیادراه ببخشد.
مهم‌ترین هدف راه‌اندازی خیابان‌های غذا، رونق و توسعه فضاهای شهری و گردشگری است؛ چراکه در این خیابان‌ها مردم از طریق انواع خوراکی‌ها با فرهنگ‌های مختلف آشنا می‌شوند و به گپ و گفت می‌پردازند، اوقات خوشی سپری می‌کنند و به فضاهایی دسترسی پیدا می کنند که برای تعطیلات و روزهای تابستان جان می دهند برای گردشگری.
علاوه بر ون کافه‌ها، نبودغرفه های فرهنگی هم از کمبودهای پیاده‌راه تجلی است؛ غرفه های فرهنگی و هنری فرهنگی از عناصر بارز هر فرهنگی محسوب می‌شوند که افراد را با گستره وسیعی از ارزش‌ها، هنرها و آثار فرهنگی آشنا می‌سازند؛ این غرفه‌ها به عنوان پلی برای ارتباط فرهنگ با جامعه و ارائه فرصت به بازدیدکنندگان برای تجربه نزدیک با میراث فرهنگی، هنرها و دیگر ابعاد فرهنگی عمیق هستند.
در پایان می‌توان نتیجه گرفت، هر چند زیرساخت‌های اولیه برای پیاده راه تجلی کرمان اجرا شده اما به بستر روبنا و ساختارهای دیگر مرتبط با آن توجه کافی نشده؛ روبنا بخش معنوی و فرهنگی این پیاده‌راه است که می‌توانست و می تواند با مجموعه ای متعدد از غرفه های فرهنگی، تفریحی و آموزشی شور و نشاط بیشتری به قلب بافت تاریخی کرمان ببخشید و این خیابان پیاده‌راه را به مرکز مهمی در کلانشهر کرمان تبدیل کند تا هیچ مسافر و شهروندی نتواند به سادگی از کنار آن عبور کند.
بهره گیری از همه ظرفیت ها و بضاعت های هنری موجود در استان و حتی خارج از استان در این مسیر پیشنهاد می شود؛ چه اینکه کرمان از نظر صنایع دستی از استان های غنی و منحصربه فرد به شمار می رود و می توان در تلفیقی از رویکردها و کاربری های متنوع، زمینه زنده شدن این قطعه از شهر را در قلب تاریخی شهر کرمان فراهم آورد؛ باشد که شهرداری کرمان با همراهی شورا، چنین کند.