آیا خصایصی مانند خودشیفتگی نمی‌تواند بر تصمیمات کلان رئیس جمهور تاثیرگذار و کشور و مردم را دچار مشکل سازد؟ آیا صفات شخصیتی ناکارآمدی مانند کینه توزی، سلطه جویی یا بدبینی نمی تواند پس از رسیدن به قدرت رئیس جمهور را وادار به انتقام جویی، زورگویی و سخت گیری نسبت به مردم نماید؟ آیا کم ظرفیتی در ناملایمات، بدخلقی، مردم فریبی، حریص بودن، شخصی سازی قدرت، انزواطلبی، دوگانگی در گفتار و کردار، ارضا ناشدنی در نافرمانی، مشورت ناپذیری، خود بزرگ بینی، عدم ظرفیت در حفظ اسرار و... نمی تواند لجام قدرت را پاره یا با گره های متعددی مواجه سازد؟
بر این اساس، بسیاری از رفتارهای سیاستمداران ریشه سیاسی و حتی ایدئولوژیک ندارد؛ بلکه از خصایص شخصیتی آنها سرچشمه می‌گیرد.
بی تردید میزان تاثیرگذاری افراد از خانواده و محیط اطراف خود یا بهتر میتوان گفت بدبینی و خوش بینی مفرط در فردای حضور در قدرت بر روند تصمیمات اثر خواهد گذاشت. به همین دلیل توجه به صفات شخصیتی و خلقیات رفتاری ریاست جمهوری می‌تواند از نابودی منابع و سرمایه های کشور و همچنین عقب گرد به سوی قهقرا جلوگیری نماید.
به هر حال، هدف از نوشتار حاضر آن است که با تحلیل مشاغل، فعالیت‌ها، عملکردها، رفتارها، سخنرانی‌ها و مناظرات حضرت آیت الله رئیسی شهید جمهور فقید، روانشناسی شخصیتی ایشان را در عرصه های گوناگون فردی، اجتماعی، حاکمیتی و اجرایی، بازشناسی و مورد بررسی قرار دهد.
الف) فردی
در اسلام تزکیه و تهذیب نفس را یکی از مراتب ایمان و اصلی ترین یا یگانه برنامه انسان ساز می دانند. و بر مکارم اخلاق و تعالی اداب در کلام خدا و سنت رسول الله زیاد تاکید شده است. رکن اساسی اخلاق اسلامی را در تقوای همراه با نظم (لازم و ملزوم همدیگر) می دانند. همچنین عقل گرایی دینی، یکی از مهمترین اصول تفکراتی که از قدیم توجه فیلسوفان و بزرگان دینی قرار داشته و آن به معنای تکیه بر اصول عقلی و منطقی در اندیشه، رفتار و گفتار فهمیده می شود.
۱. توصیف ویژگیهای شخصیتی شهید آیت الله رئیسی
شهید آیت الله رئیسی، آذرماه سال ۱۳۳۹ در یک خانواده فقیر اما مذهبی در مشهد چشم به جهان گشود. از ۱۴ سالگی وارد حوزه علمیه و از ۲۰ سالگی به عنوان دادستان کرج مشغول به کار شد. دکترای خود را در رشته حقوق خصوصی از مدرسه عالی شهید مطهری دریافت کرد.
شهید آیت الله رئیسی در واقع شاگرد شایسته و راستین شهید بهشتی بود. ولایتمداری، اخلاص و صداقت، ساده زیستی، تواضع، مردم داری، سعه صدر، روحیه جهادی و خستگی ناپذیری از جمله خصایص فردی ایشان بود.
ب) اجتماعی
ایشان شخصیتی اجتماعی و برونگرا داشت. اهل صله رحم و مردم دار بود و به تمام معنا درد و رنج مردم را حس میکرد و برای التیام بخشیدن به غم مردم تلاش می کرد. سعه صدر داشت که اوج آن در مناظرات انتخابات ریاست جمهوری بود. وی نه تنها نیش و کنایه، طعنه و نقد و بداخلاقی مخالفان را تحمل می کرد بلکه در برابر مطالب غیر واقع آنان سعه صدر به خرج می داد و پاسخ منطقی و اخلاقی داشت، با کرامت برخورد می کرد و حتی عیب و نقص مخالفان را به رخ آنها نمی کشید.
اما امروز این افراد چه خوب پاسخ گرفتند با انتخاب خداوند متعال، آیت الله رئیسی ریاست جمهوری را نیمه کاره رها کرد آن هم برای مقامی بالاتر به نام شهادت و شهد شهید جمهور، خوشا به سعادت او و همراهانش باد. یا لیتنا کنا معکم فنفوز فوزا عظیما.
البته بررسی این مناظرات نشان می دهد ایشان به دنبال حقیقت در مناظره (الگوی مناظرات رضوی) بودند و نه به دنبال برتری جویی، لذا در مناظرات خود از مولفه های مناظره حقیقت محور بهره بردند به گونه ای که از مخالفین، موافقین تا منتقدینش معتقدند این شهید فقید، اخلاق را به جامعه سیاسی ایران برگرداند.
ج) حاکمیتی
۱. سیاست داخلی
شهید آیت الله سید ابراهیم رئیسی درعرصه ولایتمداری با امام (ره) نسبت مراد و مریدی داشت و همه تلاشش این بود که منویات مقام معظم رهبری را محقق سازد.
در تولیت آستان قدس رضوی مبدع و مبتکر جریان خادم یاری رضوی و مفهوم خدمت، خادم و مخدوم را در رابطه با امام رضا (ع) توسعه داد و در دوره تولیت ایشان برای اولین بار بهره مندی از برکات مادی حرم امام رضا (ع) و استان قدس رضوی، اتفاق افتاد.
در مقام پاسخگویی و تحقق عدالت، گاهی در مقام قاضی القضات کشور و گاهی در حسابرسی و حساب کشی از بخشهای دولتی و خصوصی و جلوگیری از هدر رفت بیت المال و دفاع ازحق الناس از هیچ کوششی دریغ نکرد.
وی حجم قابل چشمگیری سفر به اقصی نقاط کشور (بیشتر مناطق کم برخوردار و محروم) داشتند که در نوع خود حقیقتا کم نظیر بوده است. آنچه در این رابطه به نظر من از اهمیت زیادی برخوردار است این است که فعالیت ها و اقدامات ایشان ماهیت نمایشی نداشت و در واقع میان مواضع کلامی و رفتاری شهید تفاوتی نبود. از تمام ظرفیتها برای پیشرفت و تعالی کشور استفاده می کرد به گونه ای که فاصله بین مردم و مسولین را کمتر و تعبیر «ما می توانیم» را به ما توانستیم تغییر داد و با این کار در دل مردم امید ایجاد کرد.
از دیگر ویژگی های مهم شهید، شجاعت در عمل بود. علی رغم نقدهای غیرمنصفانه و تخریب رسانه ای که علیه ایشان و دولتشان انجام میشد اما وقتی مشکلی را جایی می‌دیدند سعی داشتند به هر نحو ممکن آن را حل کرده و به نتیجه برسانند، و به جد پیگیر مصوبه هایش بود. مصداق این موضوع راه اندازی بیش از ده هزار واحد تعطیل و نیمه تعطیل تولیدی و خدماتی در کشور است.
شهید آیت الله رئیسی از یک طرف، مردم را ولی نعمت خود می دانست و از طرف دیگر، همگرایی و انسجام ملی برایش مهم بود و به این خاطر سعی می کرد وارد بازی‌ها و منازعات سیاسی جناحی نشود و همین موضوعات است که از ایشان یک شهید شاخص و در تراز جمهوری اسلامی ساخته است.
۲) سیاست خارجی
شهید آیت الله رئیسی از زمان استقرار دولت سیزدهم به عنوان رئیس جمهور فعالیت خود را در حوزه بین الملل آغاز کرد. اولین اقدام مهم و حیاتی دولتش تامین واکسن کرونا بود. دکترین و گفتمان سیاسی شهید آیت الله رییسی توافقات موثری را با کشورهای منطقه به امضا رساند که از ابتدای انقلاب تاکنون در نوع خود کم سابقه است. ویژگی بارز این توافقات این بود که اغلب آنها به نتیجه می‌رسید. مصداق عینی آن را در تنش زدایی و باز شدن گره کور روابط چندین ساله ایران و عربستان و دیگر موارد مشابه میتوان مشاهده کرد.
همچنین در حوزه بین‌الملل شاهد دیپلماسی مقتدر و فعالی با کشورهایی نظیر چین، هند و روسیه بودیم. مصداق عینی آن، عضویت در بریکس و پیمان شانگهای و نقش کلیدی و موثر جمهوری اسلامی ایران در تحولات جنگ غزه را شاهد بودیم. دوره ایشان، نماد عینی افزایش قدرت قابل توجه محور مقاومت در منطقه و هماهنگی موثر با فرماندهان و شخصیت های نظامی و امنیتی کشورمان بود. به اذعان اغلب موافقین و مخالفین ایشان، رییسی در مقابل مردمش خاضع بود ولی در برابر نظام سلطه مقتدر و محکم ایستاد و مواضعش دچار تزلزل و نوسان نشد. وی با انتخاب وزیر خارجه توانمند و انقلابی همچون دکتر امیر عبدالهیان بدنبال عزت آفرینی برای ملت خودش و امید آفرینی برای مردم منطقه بود. خیلی از کارشناسان سیاسی معتقد بودند وزیر جهادی ایشان، نه فقط وزیر امور خارجه ایران بلکه وزیر خارجه محور مقاومت هم بود. در جریان عملیات وعده صادق به زعم اکثر کارشناسان خارجی و داخلی، معادلات منطقه ای و بین المللی را به نفع کشورمان تغییر داد.
به هر حال بر اساس موارد فوق الذکر می توان گفت: کنشگری دولت سیزدهم در عرصه دیپلماسی خارجی نیز تا حد زیادی این نکته را برای بسیاری از کشورها مشخص کرد که در رابطه با منافع ملی غیر قابل معامله و بر مبانی بنیادین انقلاب اسلامی بسیار محکم و استوار می باشد به گونه ای که هیچ گونه اختلاف و شکافی با منویات و سیاست های رهبر فرزانه انقلاب، دستگاه‌های نظارتی و اطلاعاتی و دیگر ساز و کارهای حکمرانی کشورمان نداشت.
هر چقدر در مورد ابعاد شخصیتی و عملکرد شهید آیت الله رئیسی که مصداق عینی " شیفته خدمت بود نه تشنه قدرت" است بنویسیم حق مطلب ادا نمی شود، شهید رئیسی هرگز دچار خود شیفتگی و کینه توزی نشد، از کسی انتقام نگرفت و با سلاح نافذ و برنده فسادستیزی خود در راس دو قوه قضائیه و مجریه قرار گرفت و صادقانه خارج شد و دعایش همیشه هم این بود " رب ادخلنی مدخل صدق و اخرجنی مخرج صدق. "
"من دلم برای رئیسی سوخت" که برخی در زمان حیات او حتی حاضر نبودند یک کلمه از این حرفها بگویند و با وجود این برجستگیها، آنها را کتمان و یا حتی وارونه منعکس می کردند و او را می آزردند.
(مقام معظم رهبری حفظه الله)