به گزارش ایرنا؛ «یخدان میرفتاح» به جا مانده از آثار تاریخی دوره قاجاریه و تنها بنای خشتی و یگانه یخچال استان همدان است که سال ۱۳۹۸ بر اثر سیلاب، زیر فشار بارش‌های برف و باران طاقت نیاورد و گنبد آن فرو ریخت.
یخدان میرفتاح طی سال‌های گذشته پس از فروریختن فصل خوبی را در گردشگری سپری نکرد و در کنار سایه مهیب سیلاب، سایه شوم کرونا بر این بنای تاریخی سایه افکند و تکانه‌های طبیعت نیز یکی پس از دیگری لرزه بر پیکر این بنای گنبدی شکل انداخت، البته در این مدت میراث فرهنگی اقدامات لازم را برای مراقبت، جلوگیری از تخریب بیشتر بنا و مرمت آن انجام داد.
با آمدن میهمان ناخوانده کرونا، نه تنها مرمت یخدان میرفتاح به نتیجه نرسید، بلکه سد راهی در اجرای اقدامات از پیش تعیین شده برای احیای دوباره این بنا شد و طی این سال‌ها تلاش‌های زیادی از سوی مجموعه میراث فرهنگی برای احیای دوباره یخدان میرفتاح انجام شد اما این بنا همچنان معطل تخصیص اعتبارات بود تا به امروز که دولت مردمی و انقلابی سیزدهم نجات‌بخش این اثر تاریخی جهان شهر ملایر باشد.
با توجه به آسیبی که بارش‌های شدید سال ۹۸ به بنای خشتی «یخدان میرفتاح» وارد کرد، ایجاد کمربند بتنی برای استحکام بخشی این بنا در بستر خاک توسط میراث فرهنگی این شهرستان انجام شد تا پس از احیا دوام و مقاومت لازم را برای نگهداری داشته باشد.
سرعت گرفتن مرمت یخدان میرفتاح در دولت سیزدهم
براساس اعلام میراث فرهنگی؛ یخدان میرفتاح دارای سه قسمت است یک بخش آن یخدان است و در منفی سطح زمین در عمق هشت متری زمین قرار دارد، یک بخش دیگر ساقه گنبد است که ۵۰ درصد آن در سیلاب ۹۸ سالم ماند و گنبد اصلی به طور کامل بر اثر بارش‌ها فرو ریخت.
یخدان میرفتاح قسمت‌های جانبی نیز دارد که در بارش‌های سیلابی ۹۸ دچار آسیب شد، حوضچه‌هایی که پر از آب می‌شد، زمستان یخ می‌زد و در یخدان می‌ریخت و دیوار سایه‌اندازی که قبلا وجود داشت.
ارتفاع این بنای تاریخی از کف تا گنبد ۱۲ متر و از سطح تا منبع ذخیره یخ چهار متر و دارای ۲ ورودی است که یکی به شکل دهلیز است و مخصوص ریزش و تخلیه یخ و دیگری که محل رفت و آمد بوده و با پلکانی به قسمت انتهایی یخدان و محل برداشت یخ منتهی می‌شود.
ضخامت دیوارهای گنبد در قسمت تحتانی ۹۲ سانتی‌متر و در بالا به سه ردیف آجر ۲۰ سانتی‌متری می‌رسد، تنها عامل تزیینی بنا ۲ ردیف آجرکاری است که به شکل کمربندی و به ضخامت ۲۲۰ سانتی‌متر، داخل بنا را پوشانده و در قسمت بیرونی و داخلی یخدان ۲ ردیف خشت به کار رفته است که نقش عایق را داشته و در فصل تابستان مانع از نفوذ گرما و ذوب شدن یخ‌ها می‌شود.
۴۰ میلیارد ریال اعتبار برای مرمت یخدان میرفتاح
در همین رابطه رئیس اداره میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی ملایر در گفت و گو با ایرنا اظهار کرد: تاکنون بیش از ۴۰ میلیارد اعتبار برای مردم «یخدان میرفتاح» هزینه شده است.
جلیلی: از سال ۹۸ که یخدان میرفتاح تخریب شد، حصاری برای جلوگیری از هرگونه خطر ایجاد و آواربرداری بعد از پاک‌سازی و آواربرداری انجام شد و در مجموع مرمت این بنای تاریخی ۷۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
«ابراهیم جلیلی» گفت: با توجه به اینکه گنبد یخدان به طور کامل ریخته بود، هم اکنون به صورت کامل اجرا شده و بخشی از حصار پایه‌ها و دیوارهای حصار اجرا شده و کف‌سازی و اجرای تزیینات داخل یخدان باقی مانده است.
وی افزود: از سال ۹۸ که یخدان میرفتاح تخریب شد، حصاری برای جلوگیری از هرگونه خطر ایجاد و آواربرداری بعد از پاک‌سازی و آواربرداری انجام شد و در مجموع مرمت این بنای تاریخی ۷۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ملایر ادامه داد: در راستای مرمت یخدان، بنا را از پایه تا عمق چهار متر یخدان، لایه‌برداری و استحکام‌بخشی کردیم و رطوب‌گیر به قطر ۴۸ متر و ارتفاع بیش از یک متر اطراف یخدان ایجاد کردیم تا با وجود اراضی کشاورزی در اطراف یخدان، تردد هوا را داشته باشیم و پایه یخدان مرتب خشک باشد.
جلیلی با بیان اینکه بعد از ایجاد رطوب‌گیر، استحکام‌بخشی و اجرای مرمت ساقه و دیواره، شروع به مرمت گنبد کردیم،افزود: گنبد به صورت آجری است و از سال گذشته اول تیرماه تاکنون، گنبد یخدان اجرا شده و تا پایان نهایی کار، مرمت بنا ادامه دارد.
مرمت یخدان میرفتاح ۷۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد
این مسوول همچنین یادآور شد: یخدان میرفتاح بنایی تاریخی است که در حاشیه جنوبی شهر ملایر واقع شده و گنبد آجری آن موسوم به یخچال است و بانی این بنا مرحوم «میرفتاح» است که اواخر دوره قاجاریه این بنا را به نیت خیرخواهانه احداث کرد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ملایر گفت: ایام قدیم از این یخدان برای ذخیره‌سازی یخ و استفاده در فصول گرم سال استفاده می‌کردند و ارتفاع گنبد از زمین ۱۲ متر بوده و مصالح به کار رفته در آن از سنگ و آجر است و به جز اجرای گنبد، حصار اطراف آن اجرا شده و فقط نرده‌ها و درهای ورودی باقی مانده است.
جلیلی: چنانچه کف‌فرش و محوطه‌سازی را انجام دهیم و حصار را نیز تکمیل کنیم و همچنین اعتبارات لازم به خوقع تخصیص یابد، هفته دولت یا نوروز ۱۴۰۴ یخدان میرفتاح افتتاح می‌شود.
جلیلی بیان کرد: چنانچه کف‌فرش و محوطه‌سازی را انجام دهیم و حصار را نیز تکمیل کنیم و اعتبارات لازم به موقع تخصیص یابد، هفته دولت یا نوروز ۱۴۰۴ یخدان میرفتاح افتتاح می‌شود.
وی ادامه داد: این بنا دارای سه قسمت بوده که یک قسمت آن یخدان و منفی ۶ متر از سطح زمین است، قسمت دیگر ساقه نگهدارنده گنبد بوده که چهار متر از زمین ارتفاع دارد و یک قسمت هم گنبد یخدان است و در قسمت بیرونی و داخلی یخدان ۲ ردیف خشت به‌کار رفته بود که نقش عایق را داشت و در فصل تابستان مانع از نفوذ گرما و ذوب شدن یخ‌ها می‌شد.
به گزارش ایرنا؛«یخدان میرفتاح» از آثار دوره قاجاریه در شهر ملایر است که توسط شخصی به نام «میرفتاح» احداث و به شکل گنبد و از آجر ساخته شده و در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۲۴۲ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.