ایکس (توئیتر سابق) فارسی همواره و مصادف با بزنگاه‌های سیاسی اهمیت زیادی در میان رسانه‌ها و توده مردم پیدا می‌کند، به نحوی که بسیاری از کاربرانی که عضو این پلتفرم نیستند، نیز در این دوره اخبار آن را از طریق مراجعه به خود بستر ایکس یا بازنشرهای آن در تلگرام و اینستاگرام دنبال می‌کنند و اسکرین (تصاویر) توئیت‌های جریان‌ساز در فضای مجازی به شدت دست به دست و به اصطلاح وایرال می‌شود.
طبق آمار، ایکس فارسی حدود ۵ میلیون کاربر دارد که از این میان، حدود ۲.۵ میلیون آن کاربران فعال آن محسوب می‌شوند که همواره به نشر، بازنشر، لایک و حداقل بازدید نوشته‌ها اهتمام دارند، اما میزان نفوذ این بستر بیشتر از ۲.۵ میلیون معادل حدود ۳ درصد جمعیت ایران محسوب می‌شود و نمی‌توان اثرگذاری آن روی افکارعمومی و نشر و بازنشر محتوای آن را در دیگر بسترهای داخلی و خارجی انکار کرد.
گروه داده‌کاوی ایرنا به منظور بررسی میزان اقبال و توجه کاربران ایکس فارسی به نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری در بازه زمانی ۳۰ اردیبهشت‌ماه و همزمان با خبر شهادت رئیس جمهور ابراهیم رئیسی تا ۲۹ خردادماه(حدود یک ماه) به واکاوی و تحلیل میزان محتوای منتشر شده پیرامون ۶ نامزد ریاست جمهوری و همچنین رویکرد کاربران و گرایش سیاسی آنها پرداخته است.
نکته حائز اهمیت در این گزارش این است که نمونه‌گیری از طریق روش نمونه‌گیری هدفمند و از میان کاربران مؤثر(پرلایک) ایکس فارسی انجام شده است. دلیل این انتخاب و روش بررسی این بوده که محتوای محبوب و با ضریب نفوذ بیشتر نزد کاربران ایکس فارسی استخراج و مورد تحلیل قرار گیرد. از این رو ممکن است نتایج بررسی با برخی نتایجی که در دیگر نهادها و یا مراکز داده‌کاوی صورت می‌گیرد، تفاوت پیدا کند. اما به نظر می‌رسد بررسی توئیت‌های پرلایک، صراحت و عمق بیشتری از آنچه در ایکس فارسی می‌گذرد، نشان دهد و به طور عمده محتوای این روش بررسی، به واقعیت جامعه نزدیک‌تر است.
محتوا از طریق سامانه پایشگر شبکه‌های اجتماعی و جستجوی کلیدواژه‌های مربوط به ۶ نامزد ریاست جمهوری در بازه مشخص شده انجام شده و داده‌ها پس از پاکسازی، مرتب و تحلیل کمی و کیفی شده‌اند. توئیت‌های این گزارش از میان توئیت‌های مرتبط با نام نامزدها با حداقل ۴ هزار لایک و حداکثر ۲۸ هزار لایک مورد تحلیل قرار گرفته است.
الف: مقایسه وضعیت نامزدهای انتخابات از لحاظ تعداد محتوا در ایکس فارسی
بررسی توئیت‌های مرتبط با کلیدواژه‌های نامزدهای انتخاباتی ریاست جمهوری در بازه زمانی ۳۰ اردیبهشت‌ماه تا ۲۹ خردادماه ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که سعید جلیلی از نظر میزان تولیدمحتوا، نه میزان محبوبیت و لایک پیشتاز است و بیشترین تولیدمحتوای توئیتری مربوط به وی بوده است.
پزشکیان با حدود یک سوم محتواها، دومین نامزدی است که بیشترین بحث و نظر پیرامون وی در ایکس فارسی صورت گرفته و محمدباقر قالیباف با ۱۴ درصد کل محتوا، رتبه سوم تولیدمحتوای توئیتر را به خود اختصاص داده است.
در سوی مقابل، پورمحمدی و قاضی‌زاده با تصاحب یک درصد میزان تولیدمحتوای توئیت‌های پرلایک، کمترین میزان را در میان نامزهای انتخاباتی داشتند و علیرضا زاکانی با حدود یک دهم محتواهای مثبت و منفی، جایگاه چهارم را بعد از جلیلی، پزشکیان و قالیباف کسب کرده است.
لازم به توضیح است که این بررسی از میان نمونه آماری این گزارش و از بین توئیت‌های پرلایک ایکس فارسی در بازه زمانی مذکور گرفته شده است و تنها معیارِ تعداد محتوا مورد نظر بوده است.
ب: مقایسه رویکرد کاربران با بیشترین میزان لایک به نامزدهای انتخابات
در این بخش، رویکرد کاربران مختلف به نامزدهای مورد بحث، مورد ارزیابی قرار گرفته است به این شکل که توئیت‌ها یک به یک از طریق کارشناس و نه هوش مصنوعی، خوانده شده و رویکرد مثبت، منفی یا خنثی کاربر برداشت و جمع‌بندی شده است.
در میان ۶ نامزد مورد بررسی، سعید جلیلی بیشترین میزان موافقت را در میان نامزدها به‌دست آورده. این میزان موافقت در ایکس فارسی به طور معمول، طبیعی نیست و می‌تواند ناشی از حمایت‌های غیرعادی در این فضا باشد.
پزشکیان بعد از جلیلی بیشترین میزان همراهی کاربران ایکس فارسی را کسب کرده . موافقتی که تقریباً به اندازه مخالفت‌هایش بوده و نشان از این دارد که یک فضای تقریباً دو قطبی پیرامون محبوبیت و عدم محبوبیت وی در ایکس فارسی صورت گرفته است.
قالیباف و زاکانی با بیشترین میزان مخالفت در مقایسه با توئیت‌های مرتبط با کلیدواژه نام و رسم‌شان در ایکس فارسی مواجه شدند؛ به گونه‌ای که تقریباً ۱۰۰ درصد محتوای بررسی شده مربوط به زاکانی و مرتبط با کاربران پرلایک ایکس فارسی، منفی بوده است. قالیباف نیز وضعیت چندان خوبی از نظر محبوبیت در این بررسی نداشته و مقبولیت و پذیرش او در این بستر خیلی کمتر از توئیت‌های مخالف و منفی بوده است.
پورمحمدی و قاضی‌زاده که کمترین حجم محتوا را در میان نامزدها داشتند، از نظر رویکرد مثبت و منفی نیز نتوانستند نمره قبولی کاربران ایکس فارسی را به‌دست آورند.
ج: مقایسه کاربران مختلف با گرایش‌های سیاسی متنوع نسبت به نامزدهای انتخابات
در این بخش نیز فارغ از رویکرد کاربران، گرایش سیاسی آنها یک به یک از طریق کارشناس و نه هوش مصنوعی اکتساب و کدگذاری شده است. توئیت‌های این گزارش از میان توئیت‌های مرتبط با نام نامزدها با حداقل ۴ هزار لایک و حداکثر ۲۸ هزار لایک مورد تحلیل قرار گرفته است.
بیشترین طیف سیاسی که درباره سعید جلیلی بحث و نظر داده‌اند، طیف اصولگرا بودند که بیشترین تولید محتوا و احتمالا بیشترین رویکرد مثبت این نامزد نیز از طرف این طیف به‌دست آمده است.
پزشکیان نامزدی است که طیف‌های مختلف سیاسی از مخالف نظام تا اصلاح‌طلب، اصولگرا و رومزه‌نویس درباره او نظر داده‌اند و از این حیث سبد بحث و جدل پیرامون وی، سبد متنوع و مختلفی به شمار می‌رود.
قالیباف بعد از پزشکیان چنین شرایط متنوعی را از نظر گرایش سیاسی کاربرانی که درباره‌اش توئیت‌زده‌اند، داشته با این تفاوت که حجم محتوای توئیت‌های قالیباف حدود نصف پزشکیان بوده است.
در محتوای مورد بررسی، بیشترین حجم تولید محتواکنندگان پیرامون زاکانی کاربران مخالف نظام بوده‌اند که احتمالاً رویکرد کاملا منفی نسبت به اظهارات و حضور وی در انتخابات داشتند. روزمره‌نویس‌ها و اصلاح‌طلب‌ها نیز که با رویکرد منفی به سراغ این نامزد رفته بودند، سهم تقریباً برابری در محتوای منتشر شده زاکانی داشته‌اند.
میزان کم محتوای مربوط به پورمحمدی و قاضی‌زاده باعث می‌شود که گرایش سیاسی کاربران تولید محتواکننده مربوط به این دو نامزد نیز آنچنان قابل تحلیل و بررسی نباشد.
با این حال، حضور نسبتاً کم مخالفان نظام در ایکس فارسی و مربوط به نامزدهای انتخاباتی نکته مهمی است که عمدتاً در رخدادهای سیاسی مشابه کمتر شاهد آن بوده‌ایم.
تحلیل و جمع‌بندی
۱. داشتن بیشترین تولید محتوای توئیتری مثبت در مورد سعید جلیلی، به دلیل محبوبیتی که عموماً در ایکس فارسی رخ نمی‌دهد، تا حد زیادی شائبه حمایت‌های سازماندهی شده از سوی هواداران را تقویت می‌کند.
۲. پزشکیان از نظر میزان تولید محتوا رتبه دوم را کسب کرده و بررسی رویکرد و گرایش کاربران تولید محتوا کننده پیرامون وی در ایکس فارسی نشان از حضور یک دو قطبی قوی له و علیه وی دارد. نکته مهم پیرامون این نامزد این است که حضور او در انتخابات، طیف برانداز و مخالف نظام را مجدداً در موضوع تحریم انتخابات فعال کرده است.
۳. قالیباف با وجود قرار گرفتن در رتبه سوم نامزدها براساس تولیدمحتوای کاربران ایکس فارسی، از نظر رویکرد کاربران مؤثر این بستر، بیشتر با مخالفت و نظرات منفی همراه شده؛ به نحوی که بیش از دو سوم توئیت‌های مربوط به وی با رویکرد منفی نوشته شده است. اصلاح‌طلبان و اصولگرایان هر دو از جمله گرایش‌هایی بودند که علیه این نامزد توئیت منفی زدند و کاربران مخالف نظام توجه زیادی به حضور و محبوبیت وی نداشتند.
۴. زاکانی از جمله نامزدهای ریاست جمهوری است که بیشترین میزان مخالفت و اعلام نظر منفی پیرامون وی صورت گرفته؛ این اعلام مخالفت بیشتر از سوی براندازان و اصلاح‌طلبان بوده است.
۵. پورمحمدی و قاضی‌زاده کمترین حجم تولیدمحتوا را در میان کاربران پرلایک ایکس فارسی داشتند. به نظر می‌رسد این دو نامزد اصلاً از سوی کاربران این بستر برای سمت ریاست جمهوری جدی گرفته نشدند که شاید به انصراف و پوششی بودن نامزدها در دوره‌های قبلی یا جذاب نبودن اظهارات و سابقه این دو نامزد مربوط بوده است.
۶. حضور حداقلی کاربران مخالفان نظام در میان توئیت‌های پرلایک نشان می‌دهد که بیشترین اظهار نظرات له یا علیه کاندیدای ریاست جمهوری به کاربران داخلی اصلاح‌طلب، اصولگرا و روزمره‌نویس مربوط بوده است. مخالفان نظام که طیف‌های مختلفی از جمله منتسبین به منافقین و سلطنت‌طلبان را تشکیل می‌دهند، بیشترین تلاش را نه در مواجهه با ۶ نامزد و اظهاراتشان بلکه درباره کلیت حضور مردم پای صندوق‌ها و تحریم انتخابات انجام داده و در آن بخش فعالیت داشتند.