در فاصله سه روز مانده تا دور دوم انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم، گروه داده کاوی ایرنا به واکاوی وضعیت دو نامزد پیروز در دور اول یعنی دکتر سعید جلیلی و دکتر مسعود پزشکیان پرداخت و وضعیت آنها از نظر میزان توجه و رویکرد کاربران به آنها را تحلیل و بررسی کرد.
این گزارش در بازه زمانی ۹ تا ۱۲ تیرماه(سه روز پس از برگزاری دور اول انتخابات) با بهره‌گیری از داده‌های سامانه پایشگر شبکه‌های اجتماعی استخراج شده است. در بخش کمی میزان تولیدمحتوای کاربران، روند انتشار توئیت‌ها و تفکیک جنسیت و رویکرد کاربران تحلیل شده و در بخش کیفی، تحلیل موضوعی کاربران با بیشترین تعداد لایک در خصوص دو نامزد نهایی انتخابات ریاست جمهوری بررسی شده است.
روند انتشار محتوا پیرامون پزشکیان و جلیلی در گوگل ترندز و توئیتر
مقایسه روند جست‌وجوی نام دو نامزد در بستر گوگل ترندز نشان می‌دهد بعد از برگزاری دور اول انتخابات در هشتم تیرماه، میزان جست‌وجوی نام پزشکیان و جلیلی به طرز جالبی نزدیک و برابر با هم بوده تا جایی‌که در بسیاری از ساعات روزهای بعد از مشخص شدن نتایج دور اول، نمودار این دو نامزد به طور کامل مماس با هم شدند.
نزدیکی میزان جست‌وجوی پزشکیان و جلیلی در بستر «گوگل ترندز» در روزهای منتهی به جمعه ۱۵ تیرماه بیانگر آن است که اگر اتفاق خاصی در این دو روز نیفتد، احتمال زیاد برنده انتخابات چهاردهم ریاست جمهوری، با اختلاف بسیار کمی راهی پاستور خواهد شد.
جلیلی یا پزشکیان؟ سهم هر نامزد از محتوای کل توئیت‌ها
بررسی نمونه آماری این گزارش که با نمونه‌گیری هدفمند از میان توئیت‌های پرلایک با بیش از ۵ هزار لایک، استخراج شده، نشان می‌دهد در حد فاصل ۹ تا ۱۲ تیرماه تعداد تکرار کلیدواژه و هشتگ جلیلی حدود ۱۰ درصد بیشتر از کلیدواژه و هشتگ پزشکیان بوده است.
این نمونه‌گیری از میان توئیت‌های پرلایک گرفته‌شده و محتواهایی که بیشتر در بستر توئیتر چرخیده و به اصطلاح موثرتر و محبوب‌تر بوده، رصد شده است. نتایج این گزارش نشان می‌دهد جلیلی با ۵۲ درصد، بیش از پزشکیان مورد بحث و نظر توئیت‌های پرلایک بوده است. پزشکیان با ۴۳ درصد میزان محتوا، نه محبوبیت محتوا، در رقابت با جلیلی قرار دارد و احتمالا در روزهای آتی این تفاوت تغییراتی جزئی خواهد شد.
پنج درصد کل محتوای این نمونه نیز به بحث‌ونظر درباره هر دو نامزد پرداختند و موضع‌گیری صریح و آشکاری نسبت به هیچ‌کدام نداشتند.
مشارکت قابل توجه مردان نسبت به زنان/ بررسی جنسیت کاربران
در این بخش، جنسیت کاربرانی که توئیت زدند و توئیت‌های آنها جزو محتواهای پرلایک قرار گرفته بودند یک به یک بررسی و کدگذاری و تحلیل شده‌اند. نتایج این بررسی نشان می‌دهد سهم کاربران زن توئیتری به‌گونه قابل توجهی از مردان کمتر بوده است.
مردان با ۷۳ درصد مشارکت مثبت یا منفی به نفع یا علیه دو نامزد، حضور چشم‌گیری در توئیتر فارسی و این نمونه آماری داشتند؛ در مقابل، زنان با ۱۴ درصد، به نوعی اقلیت حضور در توئیتر فارسی بودند و تمایل زیادی در خصوص تولید محتوای پرلایک نداشتند.
به نظر می‌رسد نتایج این داده‌کاوی در واقعیت و جامعه نیز با اندکی تفاوت، قابل تسری است به‌گونه‌ای که احتمالاً سهم بیشتر تحریم‌کنندگان انتخابات را در روز ۱۵ تیرماه زنان تشکیل خواهند داد و مردان حضور بیشتر و موثرتری در پای صندوق‌ها دارند.
در بخش دیگر این گزارش، سهم جنسیت را در توئیت‌های مرتبط با هر نامزد تحلیل و مقایسه کرده‌ایم:
در این بخش نیز حضور حداقلی زنان در محتوای توئیت‌های پرلایک و حضور موثرتر و چشم‌گیرتر مردان قابل رصد و برداشت است. با این توضیح که به نظر می‌رسد حضور زنان در حمایت یا مخالفت با جلیلی در توئیتر فارسی بیشتر بوده و پزشکیان از حمایت کمتری از سوی این قشر برخوردار بوده است. به عبارتی دیگر، می‌توان دلیل برتری ۹ درصدی جلیلی نسبت به پزشکیان در میزان محتوای توئیتری را به حمایت بیشتر زنان توئیتری از وی نسبت داد.
موافقت و مخالفت نسبت به نامزدها/ تحلیل رویکرد کاربران
میزان حمایت یا مخالفت دو نامزد که با رویکرد کاربران سنجیده می‌شود در این بخش، رصد و تحلیل شد. روش کار به این صورت بوده که توئیت‌های پرلایک بالای ۵ هزار لایک استخراج و یک به یک بررسی و کدگذاری شده و میزان محبوبیت یا مخالفت کاربران نسبت نامزدها مشخص شده است. در اینجا احساس و رویکرد کاربران به محتوای منتشر شده بیشتر معنا پیدا می‌کند و تنها حجم تولیدی در نظر قرار نگرفته است.
با وجود اینکه تعداد محتوای مربوط به پزشکیان حدود ۹ درصد از جلیلی کمتر بوده اما میزان حمایت کاربران از نامزدی و حضور وی به میزان کمی بیشتر بوده است و از سوی دیگر محتوای انتقادی نیز پیرامون پزشکیان کمتر از جلیلی بوده است. این اتفاق مهمی است که در توئیتر فارسی و در فاصله یک هفته‌ای صورت گرفته زیرا پیش از دور اول انتخابات و طبق مستندات این گزارش، ارتباط میان رویکردهای مثبت و منفی میان پزشکیان و جلیلی برعکس شده است؛ به‌گونه‌ای که در آن زمان، تفاوت زیادی میان محتوای انتقادی و حمایتی در توئیت‌های مرتبط با جلیلی وجود داشت و پزشکیان با نگاهی تقریبا برابر میان حامیان و مخالفان قضاوت می‌شد؛ حال آنکه در فاصله سه روز تا دور دوم انتخابات و در بازه زمانی ۹ تا ۱۲ تیرماه، فاصله مخالفان و موافقان پزشکیان بیشتر شده و عمده نظرها به سمت حمایت رفته است. در سوی مقابل، توئیت‌های پرلایک مربوط به جلیلی به یک دوقطبی موافقت مخالفت رسیدند و حجم آنها تقریبا برابر با هم شده است.
محورهای موضوعی له یا علیه نامزدها در توئیتر فارسی
بررسی توئیت‌های پرلایک مرتبط با پزشکیان و جلیلی در بازه زمانی بامداد ۹ تا ۱۲ تیرماه، به دو قطبی شدن فضا و تقابل معنادار هواداران دو نامزد موجب شده است. از برآیند این مجادلات و بحث‌ها، طرفداران دو طرف به تمجید نامزد مورد نظر خود و تقبیح و انتقاد از نامزد رقیب پرداختند که نتیجه آن در دو جدول زیر ارائه شده است.
در جدول نخست، محورهای مثبت و حمایتی از دو نامزد دوره چهاردهم ریاست جمهوری که بیشتر مورد توجه کاربران توئیتری با توئیت‌هایی پرلایک بودند، استخراج و مقایسه شده است:
اخلاق‌گرایی، عدالتخواهی و منش مردمی و ساده‌زیستی از جمله صفات و ویژگی‌هایی بود که به طور مشترک در میان طرفداران پزشکیان و جلیلی مورد تاکید قرار گرفته است. پیروی از خط مشی شهید رئیسی و اجماع جریان مذهبی و اصلح بودن در میان طیف انقلابی از جمله شاخص‌های مثبتی بود که به جلیلی نسبت داده شد. در سوی مقابل، هواداران پزشکیان به دلیل حمایت وی از صداهای خاموش و اقلیت مذهبی، منش میانه‌رو و همچنین کابینه قدرتمند و مشاوران کارآمد، او را تحسین و تمجید کردند.
با توجه به فضای انتقادی پلتفرم توئیتر، محورهای انتقادی پیرامون نامزدها بیشتر از محورهای حمایتی بوده‌اند که در جدول زیر به نمایش درآمده‌اند:
محورهای انتقادی دو نامزد که به طور خاص از سوی هواداران جریان مقابل مطرح می‌شد، به مواضع دو نامزد پیرامون موضوع‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مربوط بود. موضع‌گیری درباره گشت ارشاد و مساله حجاب در میان هواداران دو نامزد مخالفانی داشت، به‌گونه‌ای که طرفداران پزشکیان، جلیلی را برای حمایت از ادامه‌دارشدن گشت ارشاد تخریب کردند و برخی طرفداران جلیلی، رفتار پزشکیان در این موضوع را ریاکارانه و مخالف منش سال‌های گذشته او بیان کردند.
هر دو نامزد از سوی مخالفان خود به کلی‌گویی و عدم بیان دقیق و صریح برنامه‌ها و راهکارها محکوم شدند و پزشکیان به طور ویژه از سوی طرفداران جلیلی به بی‌برنامگی و جلیلی از سوی هواداران پزشکیان به بی‌تجربگی متهم شد. تحجر، رادیکالیسم و رفتار طالبانی از جمله محورهای تخریبی جلیلی بود که بارها از سوی هواداران پزشکیان تکرار و تاکید شد. همچنین غرب‌زدگی و تاثیرپذیری مفرط از اطرافیان، از محورهایی بود که هواداران جلیلی به پزشکیان نسبت دادند و با متن‌ها و تصاویر مختلف وی را تخریب کردند.
کابینه و مشاوران، محور موضوعی مهمی بود که هر چقدر برای پزشکیان محل تمجید و تحسین بوده، برای جلیلی محل تخریب و تقبیح بوده است؛ به‌گونه‌ای که هواداران پزشکیان از کابینه وی و کارآمدی آن حمایت کردند و در مقابل، برخی از منتقدان جلیلی، از فقدان مشاوران شایسته در کنار جلیلی نوشتند.
تحلیل و جمع‌بندی
۱. سعید جلیلی در بازه زمانی ۹ تا ۱۲ تیرماه در میان کاربران پرلایک توئیترفارسی بیشتر نامش مورد بحث و نظر قرار گرفته است. در مقابل، مسعود پزشکیان در همین بازه زمانی و شرایط مشابه، ابراز حمایت و موافقت بیشتری از سوی توئیتری‌ها دریافت کرده است.
۲. بررسی روند تولیدمحتوای دو نامزد در گوگل ترندز در بازه زمانی ۹ تا ۱۲ تیرماه نشان می‌دهد اگر اتفاق خاصی در روزهای آتی نیفتد، رئیس دولت چهاردهم با اختلاف بسیار کمی نسبت به رقیب، راهی پاستور خواهد شد.
۳. حضور حداقلی کاربران زن در توئیت‌های پرلایک مرتبط با نامزدها، نشان می‌دهد با وجود اعلام نشدن رسمی جنسیت مشارکت‌کنندگان در دور نخست انتخابات، مهم‌ترین بخش تحریم‌کنندگان در دور اول و احتمالا دوم، زنان و دختران واجد شرایط رای بوده و خواهند بود.
۴. مقایسه رویکرد کاربران پیش و بعد از دور اول انتخابات نسبت به جلیلی و پزشکیان از معکوس‌شدن نگاه موافق و مخالف نسبت به آنها خبر می‌دهد. در بازه زمانی پیش از دور اول، تفاوت مخالفت و موافقت پیرامون جلیلی زیاد بود؛ آن هم در حالی که این اتفاق بعد از برگزاری انتخابات دور اول برای پزشکیان اتفاق افتاده است. به عبارتی، دوقطبی پیش از برگزاری انتخابات دور اول پیرامون پزشکیان، به جلیلی منتقل‌شده و موافقت بیشتر توئیتری‌ها پیش از انتخابات دور اول پیرامون جلیلی به پزشکیان انتقال یافته است.
۵. بررسی محتوای کیفی مربوط به توئیت‌های پرلایک در این بازه نشان از این مهم دارد که با وجود اینکه برخی خصایص فردی از جمله ساده‌زیستی، مردمی بودن و حتی عدالتخواهی نسبت به دو نامزد مشابه بیان شده است اما مخالفان پزشکیان او را به بی‌برنامگی، غرب‌گرایی، کلی‌گویی و ریاکاری متهم کردند در حالی مخالفان جلیلی به او نسبت تحجر، کم‌تجربه، پرونده‌ساز و به نوعی حاکمیتی و ضدمردمی دادند.