گروه جامعه ایرنا - وقتی می گوییم خشکسالی و کم بارشی، اثر آن فقط متوجه انسان نیست و در کاهش منابع آبی و یا قطعی های گاه و بیگاه آب شرب ختم نمی شود، بلکه دامن گیاهان، جانوران، تالاب ها، رودخانه ها و هر آنچه که در آنها است را هم می گیرد، یکی از مشکلاتی که از خشکسالی و تغییر اقلیم پیش می آید شیوع آفات میان درختان به ویژه درختان کهنسال و جنگل های تاریخی مانند هیرکانی و پهنه های زاگرس و البرز است که در چند سال اخیر زیاد شاهد آن بودیم.
جنگل را باید یک اکوسیستم طبیعی ببینیم که تا حدی می تواند ناملایمات اقلیمی و فشارهای انسان را تحمل کند، اگر فشارها از تحمل آن بیشتر شود آفات حمله می کنند، آتش سوزی ها گسترش می یابند و در نهایت خشک می شوند، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: تغییر اقلیم، کاهش بارش و افزایش تبخیر اثر اجتناب ناپذیری بر روی جنگل ها می گذارد مخصوصا وقتی که خشکسالی وقتی که دوره ای باشد جنگل ها بسیار آسیب پذیر می شوند چه جنگل های زاگرس چه البرز، وقتی که عوامل انسانی مانند چرای بی رویه دام در زاگرس یا بعضا حتی گردشگری حساب نشده در بخش هایی از جنگل های هیرکانی افزایش می یابد؛ به روند تخریب آن در کنار خشکسالی و تغییر اقلیم کمک می کند چون شادابی گونه های درختی پایین می آید و هر چه شادابی کمتر شود شرایط حمله آفات نیز مساعدتر می شود.
حسن اکبری افزود: در این شرایط وقتی آفات به درختان حمله می کند بخش هایی از جنگل خشک می شود و در این شرایط طبیعتا احتمال آتش سوزی بالاتر می رود و اگر در این وضعیت آتش سوزی رخ دهد چون بخش هایی از درختان خشک هستند، حریق گسترش بیشتری پیدا می کند.
وی اظهار داشت: در سال هایی که بارندگی مناسب است کمتر نگران بروز آفات در جنگل های هیرکانی هستیم چون روی شادابی درختان اثر می گذارد و در این صورت آفات توان رشد ندارند اما در سال هایی که بارندگی کم باشد حتی در نوار شمالی هم هجوم آفات و هم آتش سوزی بیشتر رخ می دهد، همچنین زمانی که بارندگی زیاد باشد رویش علوفه های فصلی زیاد می شود از این رو طبیعتا در این مناطق آتش سوزی بیشتر خواهد بود.
وی تاکید کرد: مجموعه جنگل و هر آنچه که در آن است یک اکوسیستم طبیعی است که تا حدی می تواند فشارها و ناملایمات ناشی از عملکرد انسان را تحمل کند حال اگر فشارها بیش از حد ادامه یابد و خشکی هم فشار آورد قطعا شاهد شیوع آفات در جنگل ها خواهیم بود، شاید برای تبعات تغییر اقلیم نتوانیم نسخه خاصی بپیچیم اما قطعا مدیریت چرای دام مساله ای است که باید دستگاه های متولی به آن توجه کنند چون توان مراتع را پایین می آورد و آنرا مستعد انواع آسیب ها می کند.
اکبری ادامه داد: همچنین استفاده بی رویه از منابع آبی و رعایت نکردن حقابه ها هم به مشکلات اکوسیستم های طبیعی از جمله جنگل ها دامن می زند، اکوسیستم بسیار پیچیده است مثلا وقتی در جایی سدی احداث می شود حتما پایین دست آن حقابه ای داشته است، گاهی می گویند حقابه را رعایت می کنند اما طبیعت اینطور نیست که مثلا دره ای را مسدود کنیم سپس آب باریکه ای را برای پایین دست رها کنیم و بگوییم که حقابه را داده ایم.
وی گفت: بنابراین چرای بی رویه دام، سوء مدیریت در مصرف و بهره برداری بی رویه از منابع آبی، تخریب اکوسیستم به بهانه های مختلف مانند جاده سازی، معدنکاوی، حتی گردشگری بی ضابطه و انواع تصرفات می تواند فشار را بر روی اکوسیستم های جنگلی بالا ببرد چون تحمل اکوسیستم هم حدی دارد ما باید این فشارهای انسانی را کم کنیم.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: در این روند باید دستگاه های متولی مانند مجموعه وزارت جهاد کشاورزی و سازمان منابع طبیعی برنامه جامعی برای کاهش فشار بر روی عرصه های جنگلی داشته باشند و به صورت مستمر آنرا دنبال کنند ، در غیر اینصورت دیدیم که در چند سالی که خشکسالی دامن جنگل ها را گرفته بر شدت حمله آفات به ویژه در جنگل های زاگرس اضافه شده است ، حتی در بخش هایی از جنگل های هیرکانی هم حمله آفات را شاهد بودیم، خوشبختانه امسال بارندگی تا حدودی بهتر بود و درختان شاداب ترند و مقاومتشان هم بالاتر رفته و ممکن است مشکل آفت هم کمتر شود اما به هر صورت باید فشارهای انسانی بر روی اکوسیستم های جنگلی کاهش یابد.
وی درباره جنگل های هیرکانی گفت: درست است که جنگل های هیرکانی در یونسکو به ثبت رسیده و در راستای حفاظت از آن وزارت میراث فرهنگی و گردشگری نیز یک سری وظایفی دارد؛ همچنین سازمان حفاظت محیط زیست هم بر روی یک سری لکه های حفاظتی مدیریت می کند اما در مجموع جنگل های هیرکانی در نوار شمالی کشور توسط دستگاه های متولی عرصه زمین مدیریت می شود، بنابراین خیلی مهم است که در واگذاری ها، اجرای پروژه ها و مدیریت چرای دام تا جایی که می شود تلاش کنند تا لکه های باقیمانده جنگلی حفظ و فشارهای وارد بر جنگل کم شود.
اکبری افزود: در عرصه های جلگه ای شمال تقریبا دیگر جنگلی باقی نمانده است فقط لکه هایی مانند پارک جنگلی سی‌سنگان، منطقه خشکه‌داران، پارک جنگلی نور یا محدوده ای مانند دشت ناز ساری به عنوان مناطق حفاظت شده باقی مانده است در حالیکه تا چند سال پیش عرصه های بسیار وسیعی از جنگل های جلگه ای البرز در نوار شمالی کشور وجود داشت اما امروزه تقریبا تمام آنها به شهر و روستا تبدیل شده اند حالا مانده جنگل هایی که عمدتا در لایه های مختلف ارتفاعات هستند بنابراین تا جایی که می شود باید با یک برنامه منسجمی فشار روی جنگل ها کاسته شود.
وی تاکید کرد: رئیس سازمان حفاظت محیط زیست همواره بر حفظ اکوسیستم های طبیعی و پیشگیری از تخریب آنها تاکید و به عنوان دستگاهی که دید کلان نظارتی دارد از دستگاه های مختلف مطالبه گری می کند چون با توجه به صراحت قانون، مساله حفاظت از جنگل و پوشش گیاهی کشور باید در دستگاه های متولی خودش پیگیری شود.