به گزارش خبرنگار ایرنا، پایتخت‌نشینان هنوز نمی‌دانند اظهارنظر نهایی متولیان امر یعنی مدیران شهری، کارشناسان ترافیکی و پلیس درباره دوچرخه و استفاده از آن به عنوان یک وسیله نقلیه پاک چیست؟ مشخص نیست دوچرخه باید جزیی از بدنه حمل و نقل بماند و فرهنگ آن در میان شهروندان و در کشور نهادینه شود و یا تنها به عنوان یک نوستالژی خاطرات گذشتگان در یادها باقی بماند.
موضوع دوچرخه‌سواری و ترویج آن به عنوان یک مد حمل و نقلی پاک در پایتخت؛ سال‌هاست که بر سر زبان مدیران شهری است اما هنوز به سرانجام قطعی و دائمی بدل نشده هرچند در دوره‌هایی از مدیریت شهری اقداماتی در این باره در کلانشهر تهران و حتی برخی از شهرهای بزرگ شکل گرفته اما خیلی زود موضوع رها شده است.
عکس‌های نوستالوژی بجا مانده از خاطرات دوچرخه‌های پدربزرگ‌های ما در پستوی خانه‌های خاک خورده و قدیمی؛ گواهی بر این مدعا است، حال آنکه با گذشت زمان و ظهور صنعت خودرو و نیز با پیشرفت تکنولوژی و ورود خودورهای رنگارنگ و فریبنده به خیابان‌های شهر تهران، دوچرخه هم کم‌کم به باد فراموشی سپرده شده است.
دیگر این روزها کسی برای تردد در خیابان‌های دود گرفته شهر؛ رغبتی برای استفاده از دوچرخه سنتی و یا حتی دوچرخه برقی نشان نمی‌دهد از سوی دیگر گواهینامه‌ای هم برای استفاده‌کنندگان از دوچرخه در کشور وجود ندارد که دارای وجاهت قانونی باشد بنابراین به نظر می‌رسد در این مساله خلاء قانونی وجود دارد.
پس از طی این سالیان دراز و وقفه طولانی در استفاده از دوچرخه؛ برای نخستین بار پیشنهاد تغییر فرهنگ حمل و نقل و استفاده از دوچرخه به عنوان یک مد حمل و نقلی در پایتخت از سوی غلامحسین کرباسچی شهردار وقت تهران مطرح شد. در آن زمان با طرح این پیشنهاد، کار کارشناسی وسیعی انجام شد و مورد نقد و بررسی مفصل قرار گرفت اما این پیشنهاد به دلیل نظرات برخی مسوولان مورد قبول قرار نگرفت.
اکنون نیز موضوع دوچرخه و دوچرخه‌سواری پرونده‌ای است که از سال‌های گذشته همچنان باز مانده و بلاتکلیف بر سر میز مدیران شهری رها شده است.
کارشناسان چه می‌گویند؟
برخی از کارشناسان تصادفات معتقدند: هنوز کشور با مشکلات عدیده‌ای در موضوع عدم وجود فرهنگ مناسب ترافیکی در استفاده از وسیله نقلیه نه دوچرخه بلکه موتورسیکلت و راکبان آن دست به گریبان است و حال آنکه چطور می‌توان موضوع دوچرخه و مشکلات آن و حتی مبحث گواهینامه را حل کرد.
این کارشناسان می‌گویند: اکنون تعداد زیادی از شهروندان با وجود قوانین مختلف و با تخطی از قانون، بدون گواهینامه اقدام به موتورسواری می‌کنند و حال آنکه با فقر فرهنگی ترافیکی حاکم در کشور چگونه باید به مساله گواهینامه دوچرخه اندیشید. این در حالی است که کارشناسان سلامت ادعا دارند که دوچرخه‌سواری برای سلامتی و حتی عضله‌سازی مفید است. حتی یک تمرین کوتاه ۲۰ دقیقه‌ای با این وسیله ورزشی می‌تواند نقش موثری در سلامت روان و جلوگیری از افسردگی فرد داشته باشد.
مخالفان و موافقان دوچرخه‌سواری چه می‌گویند
موضوع دوچرخه‌سواری مبحثی کهنه با مخالفان و موافقان بسیار و تحت عنوان چالشی بزرگ در حوزه مدیریت شهری پایتخت به شمار می‌رود. از یک سو موافقان صحبت از ترویج دوچرخه‌سواری برای فرار از ترافیک و آلودگی هوا می‌زنند و استفاده از دوچرخه را از عمده راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار شهری قلمداد می‌کنند و از سوی دیگر مخالفان دوچرخه را اصلا مد حمل و نقلی نمی‌دانند و ادعا دارند که این وسیله حمل و نقلی کوچکترین اثری در بهبود ترافیک و کاهش آلودگی هوا ندارد.
کارشناس شهری و یکی از متخصصان حوزه تصادفات به عنوان مخالف مبحث دوچرخه‌سواری در تهران در گفت وگویی با خبرنگار ایرنا می‌گوید: دوچرخه‌سواری در بزرگراه‌های شهری پایتخت اصلا ممکن نیست.
شرایط دوچرخه‌سواری حرفه‌ای در تهران با وجود شیب‌های مثبت و منفی زیاد در مسیرهای شمالی و جنوبی شهر عملا وجود ندارد و علاوه بر نبود فرهنگ مناسب در استفاده از دوچرخه، زیرساخت‌های لازم نیز برای استفاده از این وسیله در شهر به عنوان یک مد حمل و نقلی فراهم نیست.
فرید رزم‌آزما معتقد است: شهرداری تهران به منظور ترویج دوچرخه‌سواری در ادوار گذشته در چند مسیر شرقی و غربی طرحی را به اجرا گذاشت که با وجود سیستم اجرایی قوی و تبلیغ بالا شرکت مجری (بیدود)، اما عملا با شکست مواجه شد چرا که زیرساخت‌های اجرای طرح آماده نبود.
این کارشناس شهری با اشاره به وضعیت بالای آلودگی هوا نیز ادامه داد: از سوی دیگر شرایط آلودگی هوای تهران این اجازه را نمی‌دهد که با دوچرخه در سطح شهر به طور طولانی و مستمر تردد کرد زیرا کشورهای استفاده‌کننده از دوچرخه به عنوان مد حمل و نقلی دارای آب و هوایی پاک هستند.
وی تاکید کرد: در شرایط فعلی با وجود آلودگی هوای بالای شهر تهران؛ دوچرخه‌سواری ممکن نیست چرا که فعالیت بدنی زیاد حین دوچرخه سواری، زیان‌های جبران‌ناپذیری به سیستم سلامتی راکب وارد می‌کند.
اکنون با شرایط بغرنج آلودگی هوا و اینکه از مهر تا اسفند در مجموع تهران درگیر آلودگی هوای بالا و وضعیت اینورژن یا وارونگی دما است؛ باز هم این امکان میسر نیست.
وی ادامه داد: موانع قانونی در زمینه راکب، دوچرخه و دوچرخه‌سوار نیز وجود دارد، در شرایط کنونی با خلاء قانونی روبرو هستیم.
شیوه حفظ حریم دوچرخه‌سواری از دیگر وسایل نقلیه، ممانعت برای تردد موتورسواران و عابران در مسیر ویژه دوچرخه، گنجاندن راکب و دوچرخه در قانون مقررات راهنمایی و رانندگی مباحثی است که باید به طور دقیق و کارشناسانه آسیب‌شناسی شود.
لزوم ایجاد امکانات برای توسعه دوچرخه‌سواری در پایتخت
مدیرعامل سازمان ترافیک شهرداری تهران هم با تاکید بر لزوم ایجاد امکانات سخت‌افزاری برای توسعه دوچرخه‌سواری در پایتخت گفته است که در بحث استفاده از دوچرخه؛ موارد بسیاری مطرح است که یکی از آنها بحث سخت‌افزاری است یعنی باید ابتدا امکاناتی برای ترغیب شهروندان به استفاده از دوچرخه ایجاد شود.
شهریار افندی‌زاده با تاکید بر ایجاد مکان‌هایی ویژه دوچرخه افزوده است که باید مسیرهای پیشنهادی دوچرخه‌سواری توسط سازمان ترافیک مورد بررسی قرار گیرند، افزود: تمامی مسیرهای تردد در پایتخت از پتانسیل لازم برای این منظور برخوردار نیستند. نمی‌توان به اجبار فرهنگ دوچرخه‌سواری را ایجاد کرد.
ورود شورای شهر به درخواست پرتکرار شهروندان
سیدجعفر تشکری‌هاشمی، رییس کمیسیون حمل ونقل شورای شهر معتقد است امکان استفاده از دوچرخه در پایتخت و نیز خیابان‌های شهر تهران به ویژه حد فاصل مراکز آموزشی و تجاری تا ایستگاه‌های حمل و نقل عمومی وجود دارد. در جلسات متعدد از شورای شهر تقاضا شده تا اجازه دهند تهرانی‌ها از امکان دوچرخه‌سواری برخوردار شوند و شانس گرفته شده از مردم برای دوچرخه‌ها را دوباره به آنها باز گردانند.
به گزارش ایرنا، در دوره پیشین مدیریت شهری برای ترویج فرهنگ دوچرخه‌سواری در تهران کیوسک‌های دوچرخه‌سواری در چند نقطه شهر از سوی مدیریت شهری ایجاد شد و با توافق شهرداری؛ دوچرخه‌هایی که متعلق به یک شرکت خصوصی بود در آنجا انبار شد و به مردم برای سفر در حدفاصل برخی خیابان‌ها تا مترو اجاره داده می‌شد اما این طرح با چالشی شدن موضوع از سوی مخالفان با وجود هزینه‌های هنگفت پس از دوره کوتاهی رها شد و گفته می‌شود که تعداد زیادی از دوچرخه‌های انبار شده به سرقت رفته است.
تشکری هاشمی در دویست و سی و دومین جلسه شورای شهر گفته بود که مدیریت شهری باید که دوچرخه‌هایی که سرمایه این شهر بودند و اکنون بدون هیچ دلیل منطقی محو شده‌اند و صدها و هزاران میلیارد تومان از اموال این شهر درحال از بین رفتن است را احیاء کنیم. این موضوع که شهروندان به چه شکل و به چه نحوه‌ای از دوچرخه‌ها استفاده کنند به انتخاب مردم است.
معاون اسبق شهردار تهران با اشاره به برگزاری مناقصه برای ساماندهی وضعیت دوچرخه‌ها و ترویج دوچرخه‌سواری اظهار کرد که چندین مرتبه مناقصه در شهرداری برگزار و برنده نیز مشخص شده اما با گرفتاری در یک سیکل معیوب اداری کار متوقف مانده است. بارها انجمن‌های دوچرخه‌سواری به این کمیسیون شورای شهر مراجعه کرده و درخواست کرده‌اند که مانع استفاده از دوچرخه نباشیم.
رییس کمیته عمران شورای شهر تهران نیز درباره استفاده از دوچرخه در پایتخت گفته بود که باید آسیب‌شناسی شود تا مشاهده شود که نتیجه احداث خطوط دوچرخه‌سواری در تهران در گذشته چه بوده است اما هنوز بررسی نشده که آیا می‌توان این مد حمل و نقلی را ایجاد کرد یا خیر؟
حجت‌الاسلام سیدمحمد آقامیری افزود: تا زمانی که شوق استفاده از دوچرخه‌سواری در شهروندان ایجاد نشود نمی‌توان دوچرخه را به عنوان یک مد حمل و نقلی معرفی کرد. پیشنهاد این است که دوچرخه در اختیار دبیرستان‌ها قرار گیرد تا دانش‌آموزان بتوانند برای تردد از مدرسه به خانه از آن استفاده کنند، با استفاده از مشوق‌های کوچک می‌توان دوچرخه را تبدیل به یک مد کرد.
دوچرخه باید توجیه منطقی داشته باشد
عضو دیگر دوره ششم شورای شهر تهران و عضو کمیسیون حمل و نقل و ترافیک شورا نیز معتقد است دوچرخه به عنوان یک مد حمل و نقلی پاسخگوی نیاز تهران نخواهد بود. مخالف ایجاد و ترویج دوچرخه‌سواری در تهران نیستیم اما باید توجیهی کاملا منطقی در این باره وجود داشته باشد و برای تهران درست تعریف کنیم.
علی‌اصغر قائمی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: تهران دارای سطوح شیب‌دار فراوانی است که دوچرخه‌سواری را با مشکل مواجه می‌کند، با توجه به شرایط فعلی معابر تهران این امر قدری سخت است اما در صورتی که مسیرهای کوتاه دوچرخه‌سواری ایجاد شود، شاید بتوان به این اقدام اهتمام ورزید.
وی ادامه داد: باید بررسی شود آیا توپوگرافی شهر تهران اجازه دوچرخه‌سواری را به پایتخت‌نشینان می‌دهد که دوچرخه‌سواری داشته باشند که البته معتقدم این امر در شهرهایی که دارای شیب‌های مسطح است راحت‌تر قابل انجام است.
در صورت ایجاد مسیرهای دوچرخه‌سواری درتهران به موضوعاتی همچون عدم رعایت حقوق دوچرخه‌سواران از سوی برخی موتورسیکلت‌رانان و نیز تداخل پیاده‌ها با دوچرخه‌سواران در مسیرهای دوچرخه‌سواری باید بیشتر پرداخته شود تا مشکلی برای راکبان دوچرخه‌سوار ایجاد نشود.
وی اضافه کرد: با گذشت سه سال از دوره کاری این دوره شورای شهر؛ تاکنون چندین جلسه راجع به ترویج دوچرخه‌سواری برگزار شده اما هنوز به نتیجه نرسیده و از چندین ماه قبل نیز بلاتکلیف باقی مانده است.
عضو کمیسیون حمل و نقل و ترافیک شورای شهر در پاسخ به این سوال که آیا پلیس با نظرات شورای شهر در ایجاد مسیرهای دوچرخه سواری مخالف است یا خیر؟ افزود: در صورت تامین ایمنی راکبان دوچرخه‌سوار، پلیس نیز با موضوع ترویج دوچرخه سواری مخالفت نخواهد کرد.
مهدی چمران رییس شورای شهر تهران نیز در اظهارات اخیر خود در جلسه ۲۴۷ شورای شهر به خبرنگار ایرنا گفت: ما گفته‌ایم که شهرداری از دوچرخه‌های انبار شده در سطح شهر استفاده کنند. این روند را دنبال خواهیم کرد که شهروندان بتوانند از این دوچرخه‌ها استفاده کنند.
مردم برای استفاده از دوچرخه از حمایت برخوردار شوند
مدیرکل حمل و نقل و دبیر شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور نیز در این باره گفت: توسعه استفاده از دوچرخه و اسکوتر اشتراکی بدون حمایت مدیریت شهری ممکن نیست. برای توسعه دوچرخه و اسکوترسواری در کشور باید این سامانه به نحوی مورد حمایت مالی قرار گیرد؛ یعنی مدیریت شهری با اختصاص منابعی در این بخش به مردم کمک کند تا آنها با حداقل هزینه ترغیب به استفاده از این مدهای حمل و نقلی پاک تشویق شوند.
سید مجتبی شفیعی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: استفاده از دوچرخه و اسکوتر در شهرها به صرفه‌جویی مصرف سوخت، کاهش آلودگی هوا و بهبود سلامتی جسمی و حتی روان شهروندان کمک می‌کند، با وجود فعالیت‌های اندک در برخی شهرهای کشور در حوزه توسعه دوچرخه‌سواری، اما به دلیل عدم سرمایه‌گذاری جدی یا حمایت مالی از سرمایه‌گذاران، کار اساسی به شیوه ملی انجام نشده است.
دبیر شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور ادامه داد: مدیریت شهری برخلاف دیگر مدهای حمل و نقلی همچون مترو و اتوبوسرانی باید هزینه نسبتا کمی را صرف توسعه این مد حمل و نقلی پاک کند که بخش بزرگی از آن نیز به خود شهر بازمی‌گردد در عمل نیاز به بودجه کلانی مثل توسعه مترو در این بخش نبوده است.
وی اضافه کرد: پیشتر برآوردهایی در مبحث هزینه‌های توسعه دوچرخه و اسکوتر در پایتخت انجام شد که نتیجه آن مبلغی حداکثر ماهانه تا ۲۵میلیارد تومان برای بکارگیری ۲۰هزار دستگاه انواع اسکوتر و دوچرخه برقی اشتراکی و انجام ۲.۵ میلیون جابجایی ماهانه می‌شد که این رقم قابل توجهی برای مدیریت شهری پایتخت نیست.
شفیعی افزود: در بخش مترو؛ قیمت تمام شده هر بلیت مترو حدود ۳۰ هزار تومان است اما شهروندان حدود سه هزار و ۵۰۰ تومان بابت بلیت می‌پردازند یعنی ۹۰ درصد آن توسط شهرداری و دولت در قالب یارانه پرداخت می‌شود. اگر درباره دوچرخه و اسکوتر مردم از کمک و حمایت شهرداری‌ها برخوردار شوند بدون شک استقبال بالا خواهد بود و دوچرخه و اسکوترسواری در شهرها توسعه خواهد یافت.
وی درباره نظر پلیس راهور در خصوص توسعه دوچرخه‌سواری در شهرها هم گفت: دغدغه اصلی پلیس تامین ایمنی رانندگان و راکبان است؛ البته تاکنون اجماع کامل و قطعی در جزییات ضوابط استفاده از اسکوتر و دوچرخه برقی درسطح دنیا شکل نگرفته و این امر دغدغه پلیس را در نحوه پیاده‌سازی خطوط و رسیدگی به تخلفات راکبان این مدها افزایش داده است.