به گزارش ایرنا، این روزها هر کوی و برزن خراسان شمالی عزادار امام حسین (ع) است به گونه ای که شهرهای این خطه از شمال شرق کشور یکپارچه رخت عزا بر تن کرده اند.
در هر یک از مناطق استان مراسم های عزاداری مطابق با سنت آداب و رسوم مردم منطقه برگزار می شود و هر کس بنا به توانش سعی دارد یاد و سیره امام شهید و ۷۲ تن از یارانش را زنده نگه دارد.
اهالی دیار قومیت ها از دیر باز سنت های دیرینه ای در ایام سوگواری امام حسین(ع) داشته اند و امروز نیز عزاداری ها در مسیر همان سنتها در حال انجام است.
سنت هایی که سینه به سینه از نسل‌های گذشته و مردمان نیک سرشت هر دوران به ما ارث رسیده است، این روزها نیز با همان سبک و سیاق گذشته به جا آورده می شود.
هنوز محرم برای اهالی دیار قومیت ها حال و هوای گذشته را دارد و آیین‌های مربوط به آن در این خطه رنگ نباخته است به گونه ای که آنها نه تنهـا بـه آداب مذهبی ویژە این ماه را عمل می‌کنند بلکه در کنار آن برخی رسوم بومی خـود را با این ماه هماهنگ و همسو کرده اند تا در عین نمایش ارادت به ثارالله، حافظ سنت های آبا و اجدادی خود نیز باشند.
نخل‌گردانی
هر ساله آیین هایی مانند نخل‌گردانی جاجرمی ها با حضور هزاران نفر از جمعیت عزادار و سوگوار که از راه‌های دور و نزدیک خود را به این شهرستان رسانده‌اند، برگزار می‌شود و همه در کنار هم با خلوص و عشق، نخل عزای امام حسین(ع) را بر دوش می‌گیرند و به گردش درمی‌آورند و نوای یا حسین(ع) سر می دهند.
این آیین را می توان یکی از رسوم ویژه و مشهور عزاداری امام حسین(ع) در خراسان شمالی عنوان کرد که در فهرست میراث ناملموس و معنوی ملی نیز به ثبت رسیده است.
همزمان با عاشورا گردشگران زیادی برای دیدن این مراسم به شهرستان جاجرم در جنوب غربی خراسان شمالی سفر می‌کنند.
در روز عاشورا هیات‌ها و دسته‌های زنجیرزنی با نظمی خاص در حسینیه بزرگ جاجرم گردهم می‌آیند و از هر هیات یک نفر چند دقیقه‌ای نوحه‌خوانی می‌کند و دیگران سینه و زنجیر می‌زنند و این سینه‌زنی و عزاداری از صبح تا ظهر عاشورا ادامه دارد.
پیش از عزاداری، مردم جاجرم بر اساس سنتی چند صدساله، ۲ نخل چوبی و فلزی را در میدان حسینیه این شهر برپا می کنند و این نخل‌ها را با پارچه‌های سیاه و سبز متبرک به اسامی امام حسین(ع) و حضرت ابوالفضل(ع) می‌پوشانند و بر بلندای ۲ نخل نیز علم‌هایی شبیه نیزه‌های جنگی با اشعاری روی تیغه‌های آن قرار می گیرد.
ده ها نفر در حمل این نخل‌ها مشارکت می کنند و پس از ورود نخل‌ها به میدان، حرکت آنها سرعت می‌گیرد و عزاداران پشت سر نخل‌ها حرکت می‌کنند و سپس نخل‌ها را دور میدان می‌چرخانند و پس از چند چرخش، نخل‌ها در محل‌هایی مخصوص بر زمین گذاشته می‌شود.
سپس مردم به سوی بقعه «خواجه مهزیار» از یاران خاصه حضرت امام رضا(ع) که در جاجرم دفن است، حرکت و سپس بر مزار اموات حضور پیدا می کنند.
بر اساس اعلام اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، آیین نخل‌گردانی در جاجرم افزون بر ۴۰۰ سال قدمت دارد و سال ۱۳۹۰ در فهرست آثار معنوی به ثبت رسیده است.
علم‌بندی و علم‌گردانی
آیین های عاشورا همان بیرق های سرخ و آغشته به خونی هستند که هرگز بر زمین نیفتاده اند و هر سال در ماه محرم افراشته می‌شود و علم‌بندی و علم‌گردانی یکی از آیین‌های کهن عزاداری ماه محرم در خراسان شمالی به شمار می‌رود که در شهرستان‌های بجنورد، اسفراین و جاجرم همچنان متداول است و مردم به ویژه سادات، عزاداری ماه محرم را با برگزاری این آیین آغاز می‌کنند.
مردم این مناطق روی یک تیر چوبی به ارتفاع سه تا پنج متر، پارچه‌های سیاه و سبزی که نذر کرده‌اند یا سال‌های پیش بر علم آویخته شده بود را دوباره به آن می‌بندند و نمادی از بیرق کربلا می‌سازند، سپس کسانی که قدرت بیشتر و اندام ورزیده‌تری دارند، علم را بر دوش می‌گیرند و پیشاپیش جمعیت عزادار و نوحه‌خوان به حرکت درمی‌آورند.
حلیم‌پزان
آیین حلیم‌پزان خراسان شمالی نیز در فهرست میراث ناملموس ملی قرار دارد؛ آیینی که از نخستین شب ماه محرم در همه شهرستاهای این استان اجرا می‌شود و هر شب پس از عزاداری، حلیم توزیع می‌شود. حلیم ماه محرم از گندم و گوشت تهیه می‌شود.
پخت حلیم ویژه محرم با آداب و ترتیب خاص و مشارکت همه مردم همراه است و قدمت آن به ۲۵۰ سال قبل بازمی‌گردد و از دوره صفویه که محرم و صفر و آیین‌های شیعه جدی گرفته شد، آغاز و در دوره قاجاریه تثبیت شد.
مطابق با مجلسی که برگزار می‌شود، هر شب یک یا چند گوسفند نذری با مراسم و دعاهای خاص برای پخت حلیم ذبح می‌شود و سپس فردی مومن و معتمد، دست خود را داخل گندم آماده شده برای این خوراک می‌کند و دعا می‌خواند. همه مراحل پخت حلیم با صلوات و یاد امام حسین(ع) همراه است.
زمان پخت حلیم طولانی و مرحله‌ای خاص به نام چومبه‌زنی وجود دارد که انجام آن تا چندین ساعت طول می‌کشد و این مرحله بسیار سخت است و به قدرت بازوی زیادی نیاز دارد به طوری که جوانان و عزاداران برای مشارکت در این کار به صف می‌ایستند.
سنگ زنی
آیین سنگ زنی در خراسان شمالی با نظم خاص و حرکت‌های هماهنگ برگزار می‌شود و عزاداران با داشتن سنگ در دستان، یک ضرب جلوی پا، یک ضرب جلوی سینه و یک ضرب بالای سر می زنند.
صدای سنگ‌ها و بر هم کوبیدن آن در آیین سنگ‌زنی روایتگر واقعه نینوا و مصیب‌های وارد شده بر کاروان اسیران است.
گفته می شود که این آیین بر ماتم شهیدان نینوا و از قبیله بنی اسد بر جای مانده است و زنان و مردان این قبیله پس از واقعه عاشورا به کربلا می‌رسند و با دیدن پیکر شهیدان در این غم سوگواری می‌کنند و سنگ بر هم می‌کوبند.
شاید کوبیدن سنگ‌ها بر هم به صدا در آوردن آن شیوه‌ای برای پنهان کردن صدای گریه‌ها و شیون عزاداران باشد.
نوای "یا حیدر"، "یا حسین" و "یا ابوالفضل" که با صدای سنگ‌ها در هم می‌آمیزد قابی ماندگار از سوگواری مردم دیار قومیت ها در عزای سالار شهیدان است که عاشورایی دیگر را به رخ می‌کشد.
بیل گردانی
تعزیه بیل گردانی در گرمه در واقع بازگو کننده تدفین شهدا از سوی قوم بنی اسد است که در قالب تعزیه و شبیه‌خوانی هر سال روز دوازدهم محرم در این شهرستان خراسان شمالی برگزار می‌شود.
پس از واقعه عاشورا کمتر فردی به خود جرات می داد تا برای دفن شهدای کربلا اقدام کند اما قوم بنی اسد برای تدفین شهدای کربلا به این منطقه وارد شدند و شهدای کربلا را به خاک سپردند.
این آیین در واقع تعزیه و شبیه خوانی است که در گرمه برپا می شود و این آیین یک مرشد و رهبر دارد که نوحه های اصیل و خاصی را قرائت می کند و مردم در پاسخ به نوحه ها، اشک و مویه کرده و مراسم تشییع نمادین شهدای کربلا را برگزار می کنند.
بیل گردانی در واقع نماد شکافتن زمین و دفن شهدا است و اگرچه از تاریخ آغاز آن در این شهرستان سندی وجود ندارد اما بزرگان منطقه می گویند این آیین در گرمه مربوط به ۶ نسل پیش است که هنوز ادامه دارد و هر سال روز دوازدهم محرم و مصادف با روز سوم واقعه شهدا برپا می شود.
خراسان شمالی یک میلیون نفر جمعیت دارد و آیین های عزاداری این منطقه که گنجینه فرهنگ نام دارد با توجه به تنوع قومیتی منطقه فراوان و مختلف است.
تاکنون ۱۴ آیین عاشورایی و محرم در خراسان شمالی در فهرست آثار معنوی و ناملموس ثبت ملی شده است.