به گزارش خبرنگار ایرنا، مجالس عزاداری به عنوان بعد عملی مناسکی دینی از دیرباز دارای اهمیت و اعتبار ویژه‌ای بوده و هر سال میلیون‌ها خداجو و عاشق دلداده حضرت سید الشهدا (ع) به صورت شکوهمند، منسجم، وحدت بخش و پرشور در مجالس عزاداری دهه اول محرم، حضور می یابند.
واژه عزاداری دارای ریشه عربی و از کلمه عزا در لغت به معنای شکیبایی کردن، زاری، سوگ و مصیبت است و در لغتنامه دهخدا عزا گرفتن به معنای ایجاد حالت ماتمزدگی و زاری و شیون کردن و برای سوگ و مصیبت، لباس در بر کردن و اقامه سوگواری به سبب مرگ کسی تلقی می‌شود، همچنین در اصطلاح نیز، عزاداری به مراسم آیینی گفته می شود که به یادبود فرد در گذشته و به منظور صبر بر مصیبت وارد شده برگزار شود.
واژەه عزاداری مانند واژه های حج، انفاق، نماز از اصطلاحات دینی - شرعی نیست که شناخت آن نیاز به تعریف شارع مقدس داشته باشد، بلکه واژه آیینی است که رفتار و مراسم خاصی را در مواقع مصیبت و گرامیداشت آن نشان می دهد.
مناسک عزاداری در قالب تشکیلات مذهبی، مردمی و خودجوش تحت عنوان هیات های عزاداری به عنوان نهادی پویا و اثرگذار انجام می گیرد و طبق تعریف سازمان تبلیغات اسلامی، هیات تشکیلاتی مردمی و متشکل از اقشار مختلف زن و مرد است که اساساا با محوریت ترویج فرهنگ قرآن و عترت و برگزاری مراسم در مناسبت های مذهبی، اعیاد و وفات ائمه معصوم (ع) یا با هدف زنده نگهداشتن سنت عزاداری در طول سال و به صورت ویژه در ایام شهادت امام حسین(ع)، تحت ساختار مردمی فعالیت می کند.
حالا پشت هرکدام از آجرهای خاکی مساجد قدیمی قزوین نیز پر از خروارها خاطرات عزاداری و سوگواری های سنتی مردم این دیار مینودری نهفته است و جزییات جذاب تاریخی، اجتماعی و فرهنگی این شهر را می توان در پرچم‌ها و دیوارنوشته‌های آن جست و جو کرد.
دست کم بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ عزدار در دل این مساجد شهر، چنان منظم بر سینه‌های مردانه خود می زدند که با یادآوری آن خاطرات صدای هماهنگی آن سینه زنی ها هنوز در گوش مردمان این شهر می پیچد، یا نوحه‌خوان ها که با سربند مشکی خود نوای عزا را در شهر پر می کردند و هماهنگی و همدلی مردم برای برگزاری مناسک و آیین مذهبی با یکدیگر بیانگر روایتی جامعه شناسانه و مردم شناسانه بود.
طبل زنی در مراسم عزاداری و دور شدن از فضای سنتی سوگواری
مریم روحی یکی از شهروندان قزوینی از خاطرات عزاداری های مذهبی به خبرنگار ایرنا می گوید: قدیم ها حال و هوای مذهبی بسیار عمیق و پرشور بود و محله و همسایه ها همگی خود را برای عزاداری سالار شهیدان آماده می کردند.
وی ادامه داد: به یاد دارم که صبح عاشورا آشپز برای پخت غذای نذری به خانه ما می آمد و غذاهای نذری روز عاشورا در دیگ های مسی بزرگ در حیاط خانه روی شعله اجاق ها پخته و بین دسته های زنجیز زن و مردم کوچه پخش می شد.
شهروند: یکی از اماکنی که در دهه ماه محرم آیین های سوگواری از صبح تا شب در آن جریان داشت و با خیل عزاداران حسینی (ع) روبرو می شد، حسینیه اقا سید جمال یا تکیه آسید جمال قزوین بود.
روحی گفت: تکایا و حسینیه‌ها در این شهر چندروز قبل از آغاز ماه محرم برای برپایی آیین های عزاداری آماده و سیاهپوش می شدند و یکی از اماکنی که در دهه ماه محرم آیین های سوگواری از صبح تا شب در آن جریان داشت و با خیل عزاداران حسینی (ع) روبرو می شد، حسینیه اقا سید جمال یا تکیه آسید جمال قزوین بود که به همراه مادرم به این حسینیه می رفتیم و چه شور و حال خوبی داشت.
این خانم ۶۳ ساله بیان کرد: امروز هم عزاداری ها به قوت خود در شهر باقی مانده است، اما بعضی از دسته های عزداری با طبل زنی ها و سر و صدای زیاد باعث می شوند که محرم از معنای عمیق سوگ و سوگواری دور شود و آن فضای سنتی خود را از دست بدهد.
ضرورت پرهیز از سیاست زدگی در هیات‌های عزاداری
در همین خصوص مراد احمدی شهروند ۵۷ ساله قزوینی به خبرنگار ایرنا گفت: مادر پیر و مریضی در خانه دارم، منزل ما در مجاورت خیابان سپه قزوین قرار دارد و از گذشته های دور نوعی از عزاداری‌ها به یاد دارم که بسیار در آرامش و امنیت برگزار می شد، اما چندسالی است که مناسکی از جمله طبل زنی ها با صدای مهیب در خیابان رواج یافت که این صداها برای بیماران در خانه گوش خراش است و باید سعی کرد عزداری به شیوه اصولی و درست خود در سطح شهر برگزار شود.
شهروند: رسوم نادرست عزاداری همچون قمه زنی در روز عاشورا می تواند آسیب‌های عمیقی به برگزاری عزاداری‌ها بزند و موجب وهن دین خواهد شد.
وی ادامه داد: بعضی از رسوم نادرست عزاداری همچون قمه زنی در روز عاشورا نیز توسط برخی از افراد انجام می شود که می تواند آسیب های عمیقی به برگزاری عزداری ها بزند و موجب وهن دین خواهد شد.
این شهروند قزوینی بیان کرد: جاگذاری شخصیت‌ها و تیپ‌ها در جایگاه تاریخی شیعه و قالب‌سازی از حوادث و رویدادهای تاریخی نیز نشان از سیاست زدگی بعضی از هیات های مذهبی دارد که باعث نقش زنی حزبی و قبیله‌ای این مجالس مذهبی شده و اختلافات حزبی و سیاسی را مجالس مذهبی وارد می‌کند.
فعالیت ۲ هزار هیات مذهبی در قزوین با مجوز از سازمان تبلیغات
در ادامه به سراغ مسوول تشکل های دینی تبلیغات اسلامی استان قزوین رفتیم تا هر چه بیشتر از چگونگی برگزاری مراسمات مذهبی توسط هیات های استان قزوین جویا شویم.
جواد نظری می‌گوید: افرادی که از طبل، شیپور و سنج ها در عزاداری های خیابانی استفاده می کنند صرفا فقط دسته عزاداری هستند و باید کارکرد آنها را از هیات های عزاداری جدا کرد.
وی ادامه داد: در حال حاضر هیاتی موفق عمل می کند که از فضای مناسک خارج شده و عملکرد اجتماعی و فرهنگی به خود بگیرد که جدای از منبر، عزداری و روضه است، اقداماتی از جمله توزیع بسته های معیشتی، سرکشی به فقرای محلات، برگزاری کلاس های آموزشی و خانوادگی بسیار اهمیت دارد و این نشان از تغییر کارکرد هیات ها نسبت به گذشته است.
نظری ادامه داد: هیات های مذهبی استان همچنین در زمان کرونا ماسک و مواد ضدعفونی تولید کرده و و با توزیع آن در محلات نشان دادند که کانون جهاد تبیین هستند.
نظری، مسوول تشکل‌های دینی: هیاتی موفق عمل می کند که از فضای مناسک خارج شده و عملکرد اجتماعی و فرهنگی به خود بگیرد که جدای از منبر، عزداری و حوزه است.
به گفته این مسوول، ۲ هزار هیات مجوزدار مذهبی در استان قزوین وجود دارد که در شهرستان ها نیز به قوت گذشته فعال باقی مانده اند.
وی اضافه کرد: پنج هیات از هیات های مذهبی استان قزوین در مهرواره برگزیدگان سال هیات و تشکل های جمهوری اسلامی ایران که برای فعالان و برترین های کشور برگزار می شود، طی ۲ سال گذشته موردت قدیر قرار گرفته و به عنوان برترین هیات معرفی شدند.
نظری خاطرنشان کرد: پایشی در ۲ سال گذشته نسبت به هیات‌های مذهبی قزوین صورت گرفت که بر مبنای آن دوره توانمندسازی برای ارکان هیات های فعال برگزار شد تا کارکردهای هیات ها به روز و تقویت شود.
مسوول تشکل های دینی تبلیغات اسلامی استان قزوین خاطرنشان کرد: نگذاریم مدل هیات های مذهبی از مردمی بودن دور شود و به سمت حاکمیتی شدن برود چراکه از قدیم الایام هیات های مذهبی مردمی بودند و با اعتقادات مردم برگزار می شدند.