به گزارش ایرنا، همدان قطب نخست تولید سیر در کشور به شمار می رود، با این حال به دلیل نبود تشکل و اتحادیه قوی و منسجم، عدم پشتیبانی مناسب از کشاورزان، خام فروشی و کمبود صنایع تبدیلی این محصول از ارزش افزوده مورد انتظار برخوردار نیست و کشاورزان سیرکار این استان نیز از کاشت این محصول سود لازم را بدست نمی آورند، در عوض این واسطه ها هستند که از این خلاء ها استفاده کرده و دسترنج کشاورزان را به ثمن بخس خریداری و چندین برابر به فروش می رسانند.
سیر همدان در سال ۱۳۹۶ به ثبت ملی و سپس در خرداد سال گذشته نیز پس از گردو تویسرکان به عنوان دومین محصول از استان همدان به ثبت جهانی رسید.
سیر این خطه با ویژگی هایی نظیر مرغوبیت بالا، طعم، بو و مزه منحصر به فرد شاخص های تاثیر گذاری دارد که مورد قبول ذائقه مردم در سطح ملی و بین المللی قرار گرفته و بستر صادرات این محصول را فراهم کرده است.
سیر با وجود اینکه در استان های دیگر چون گیلان، مازندران، زنجان، خوزستان،اصفهان و کرمان نیز کاشته می شود اما سیر همدان در ذهن و شامه مشتری متفاوت با دیگر محصولات است که در سایر مناطق کشور کاشته می شود، به همین جهت این محصول زراعی همدان به عنوان یک برند برتر در نزد طرفدارانش شناخته شده است.
از اثرات درمانی این محصول نیز نباید به سادگی عبور کرد، سیر همدان با عطر و بوی خاص، خاصیت های درمانی زیادی نیز دارد و اگر آنرا یک گیاه و محصول دارویی نیز معرفی کنیم بیراه نگفته ایم.
با وجود این ویژگی ها کشاورزان سیرکار همدانی با مسایل و مشکلات ریز و درشتی دست و پنجه نرم می کنند، آنان همچنان در انتظار اجرای برنامه هایی هستند که بر اساس آن بتوان با بهره گیری از صنایع تبدیلی و بسته بندی و فراوری و ارزش افزوده این محصول را دو چندان کرد.
کشورهای همسایه و حاشیه خلیج فارس، مشتریان پروپاقرص سیر همدان
استان همدان با تولید حدود ۵۹ هزار تن سیر در کشور رتبه اول را به خود اختصاص داده است و در کشورهای مقصد صادراتی این گیاه به عنوان محصولی با ویژگیهای خاص خود می تواند با برند استانی به افزایش هر چه بیشتر صادرات و تقویت کشاورزی منطقه ای دست یافت.
هر چند سیر استان همدان به برخی کشورهای همسایه از جمله عراق، گرجستان، افغانستان و حاشیه خلیج فارس صادر می شود اما با شناخت بیشتر بازار هدف از جمله بازارهای بین المللی می توان بسیاری از فراورده های سیر همدان را با ارزش افزوده بالاتر و با توجه به نیاز کشورهای هدف صادر کرد.
اغلب مردم کشورمان و همچنین همدانی ها و سیر را در کنار برخی غذاها از جمله خورشت ها، پلوها،آبگوشت، بادمجان، کوکو، ساندویچ، پیتزا و حتی نان ها ، همراه با ماست و همچنین تهیه برخی ترشی ها استفاده می کنند تا مزه ای جدید و خاص به مواد غذایی مورد مصرف خود بدهند.
تفاوت چشمگیر قیمت سیر کشاورزان و دلالان
سیر همدان که تا سال گذشته با قیمت حدود ۵۰۰ هزار ریال حتی در مغازه ها بفروش می رفت امسال به لطف بازار قیمت آن حتی به ۲ میلیون ریال نیز در سطح خرده فروشی رسیده است و این مساله با توجه به اینکه استان همدان محل تولید این گیاه پرخاصیت و مفید و در غذای شهروندان همدانی کاربرد دارد، کمی جای تامل دارد.
کشاورزان می گویند سیر را کیلویی ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار ریال می فروشیم اما واسطه ها، با سورت کردن آنها و بصورت دست به دست قیمت را تا چندین برابر هم بالا می برند و اینجاست که دست کشاورز پس از ۹ ماه تلاش برای عایدی مناسب خالی می ماند.
برداشت بیش از ۵۸ هزار تن سیر از مزارع همدان
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی همدان در باره وضعیت کشت سیر در این استان گفت: سطح زیر کشت سیر در همدان چهار هزار و ۵۲ هکتار است که با عملکرد میانگین ۱۴.۵۰ تن در هکتار، ۵۸ هزار و ۷۵۵ تن سیر در استان همدان برداشت می شود.
علی بایگانه بیشترین میزان تولید سیر را در شهرستان بهار با تولید ۲۸ هزار و ۳۴ تن در یک هزار و ۹۳۴ هکتار و رتبه بعدی تولید سیر در استان را به شهرستان همدان با تولید ۲۴ هزار تن سیر در یک هزار و ۶۰۰ هکتار با عملکرد ۱۵ تن در هکتار عنوان کرد.
وی یادآور شد: شهرستانهای تویسرکان با برداشت سه هزار و ۹۲۰ تن سیر از ۳۸۰ هکتار و اسدآباد با برداشت یک هزار و ۳۸۰ تن سیر از ۱۲۴ هکتار اراضی کشت سیر در رده های بعدی تولید سیر در استان همدان قرار دارند.
تولید بیش از نیمی از سیر ایران در همدان
مدیر زارعت سازمان جهاد کشاورزی استان همدان تاکید کرد: استان همدان یکی از مناطق اصلی کشت سیر در کشور است و در برخی سال‌ها بیش از ۵۰ درصد تولید سیر کشور را به خود اختصاص داده است.
وی تصریح کرد: با توجه به روند رو به رشد سطح زیر کشت و تولید سیر در استان طی سال‌های اخیر لزوم اهمیت بیشتر به این محصول را آشکار می‌سازد.
بایگانه میزان برداشت سیر در استان همدان در سال های ۱۴۰۱ ، ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ را به ترتیب ۴۳ هزار ۶۵۵ تن ، ۵۵ هزار و ۶۰۱ تن و ۵۸ هزار و ۷۵۵ تن عنوان کرد.
وی بیان کرد: سیر همدان از ظرفیت تجاری و صادراتی بسیار خوبی برخوردار بوده و قادر است این استان را به قطب صادرات داخلی و خارجی سیرخام و نیز فرآورده‌های آن تبدیل کند.
مدیر امور زراعت جهاد کشاورزی استان همدان گفت: در سال‌هایی که این محصول از رونق اقتصادی برخوردار است، سهم بسزایی در اشتغال‌زایی مناطق تولید و بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان منطقه داشته است.
با وجود رونق کشت سیر، برخی کشاورزان همدانی همچنان نسبت به هزینه های بالای کشت محصول و استفاده از کود و سموم کشاورزی در کاشت ، داشت و برداشت آن نیز گلایه دارند.
تعاونی سیرکاران همدان و مشکلات عدیده پیش روی آن
رئیس تعاونی صیفی کاران و سیرکاران همدان در گفت و گو با ایرنا در باره اینکه چرا از محصول سیر استفاده بهینه و بهره وری اقتصادی نمی شود،گفت: متاسفانه با ایجاد کارخانه فراوری و بسته بندی برای سیرکاران موافقت نشده و همچنین مجوز لازم برای راه اندازی سردخانه پنج هزار تنی نیز داده نشد.
حجت اله حیدریان همچنین یادآور شد که با درخواست مجوز برای سردخانه ای با هدف منجمد کردن سیر بود نیز موافقت نشده است.
وی در باره دلایل عدم ارائه برای ایجاد سردخانه گفت: جهاد کشاورزی معتقد است که سردخانه به اندازه کافی در منطقه وجود دارد، در حالی که اینها سردخانه نیست بلکه سوله سربسته است .
رئیس تعاونی صیفی کاران و سیرکاران همدان درباره نقش تعاونی ها در افزایش کشت سیر و انجام هماهنگی برای صادرات نیز گفت: در استان همدان به تعاونی ها بها داده نمی شود، تعاونی سیرکاران بودجه لازم ندارد، مثلا تعاونی که ۲ هزار عضو دارد از تمکن مالی لازم برخوردار نیست که حتی یک خودرو مدل پایین برای امور اداری خود تهیه کند.
وی در پاسخ به اینکه از اعضای تعاونی باید مبالغ لازم برای گردش امور تعاونی گرفته شود، گفت: متاسفانه اعضا از تعاونی رویگردان شده اند چون هر کسی عضو می شود خواسته هایی برای پیشرفت کارش دارد که باید برآورده شود که یا شهرداری و یا منابع طبیعی با اجرای طرحهای آنها موافقت نمی کنند و بهانه ای برای عدم موافقت می آورند.
حیدریان بیان کرد: در گذشته ها، زمانی تعاونی ها نیازهای اعضایشان را برآورده می کردند، اما اکنون امکانات لازم به قیمت مناسب به کشاورز داده نمی شود.
برداشت سیر در همدان همچنان با روش های سنتی
وی در باره استفاده از دستگاه های مکانیزه برای برداشت محصولات کشاورزی گفت: دستگاههایی که برای برداشت مکانیزه سیر وجود دارد به دلیل اینکه استاندارد نیستند به محصول لطمه می زنند، مثلا دستگاهی که سیب زمینی برداشت می کند برای برداشت سیر استفاده می کنند که استاندارد نیست و باعث افت ارزش محصول هنگام فروش می شود.
رئیس تعاونی صیفی کاران و سیرکاران همدان در باره دلایل آسیب دیدن محصول سیر هنگام برداشت با روش مکانیزه گفت: به دلیل اینکه زمین خشک است برداشت با این نوع از دستگاه ها به محصول ضربه وارد می کند، اما قیمت محصولی را که با دست برداشت می شود به دلیل لطمه نخوردن به محصول دارای ارزش اقتصادی بالاتری است.
وی در باره توزیع کود بین کشاورزان سیر کار نیز گفت: کود را در زمان مناسب به ما نمی دهند چرا در فصلی که کشت شروع می شود ، فسفات که مخصوص سیر است به کشاورزان اختصاص پیدا نمی کند.
حیدریان در عین حال از کیفیت کودهای ارائه شده به کشاورزان انتقاد کرد و گفت: کیفیت کودهای ارائه شده پایین بوده و درصد ازت و فسفر آنها پایین است و کودی که فسفات آمونیاک خوبی دارد به کشاورز نمی دهند، چند بار به تهران نیز نامه داده ایم ، ترتیب اثر نداده اند.
وی یادآور شد: کشاورزی که بخواهد محصولی خوبی برداشت کند باید کود خوب را از بازار و با قیمت بالاتری تهیه کند.
رئیس تعاونی صیفی کاران و سیرکاران همدان در باره وضعیت فعالیت سوددهی کشاورزی گفت: یک کشاورز برای اجاره یک هکتار زمین حدود ۲ میلیارد ریال اجاره داده است که با هزینه های انجام شده قیمت سیر کیلویی ۳۵ هزار تومان تومان برایش تمام می شود ، البته اگر آفت محصول را نزند اما سود عمده عاید دلال می شود.
وی از دیگر مشکلات کشاورزان را خرید محصول با قیمت پایین و فروش آن به قیمت بسیار بالاتر به خریدار نهایی دانست و یادآور شد: سیر را کیلویی ۶۰۰ هزار ریال از کشاورز خریداری می کنند اما در بازار آن را کیلویی حدود ۲ میلیون ریال یا بیشتر به مشتری عرضه می کنند.
سموم چینی اغلب کیفیت ندارند
وی با اشاره به اینکه سم ها اغلب چینی شده است که کیفیت لازم را برای کشاورزان ندارد، گفت: کشاورزان سم را برای جلوگیری از قارچ با قیمت بالا از عراق تهیه می کنند.
حیدریان بیان کرد: سم و کود کشورهای اروپایی قیمت آنها بالاست و با توجه به قیمت دلار بصرفه نیست اما در عین حال هر کشاورز باید هر هکتار را با ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون ریال هزینه سم مصرف کند.
رئیس تعاونی صیفی کاران و سیرکاران همدان درباره نقش تعاونی ها برای پر کردن جای دلالها و واسطه ها نیز گفت: تعاونی ها سرمایه لازم را برای خرید محصول کشاورز ندارند.
وی در باره اینکه آیا تعاون روستایی به آنها کمکی کرده است ، گفت: تعاونی روستایی باید اعتبارات لازم را داشته باشد تا بتواند به ما کمک کند.
حیدریان یادآور شد: مثلا تسهیلات بانکی ۲۲ درصد به ما پیشنهاد کرده اند که کشاورز با این همه زحمت چطور باید این حجم از بهره را بازگرداند؟ و در این زمینه فرقی بین کشاورز و واسطه نیست و وام گرفتن برای کشاورز صرف نمی کند.
مدیر مکانیزاسیون جهاد کشاورزی همدان: دستگاه برداشت سیر استاندارد نداریم
مدیر مکانیزاسیون جهاد کشاورزی استان همدان نیز در باره اینکه آیا برای برداشت سیر دستگاه خاصی طراحی شده است،گفت: من چنین دستگاهی ندیده ام ، این دستگاه های حاضر نیز مربوطه به برداشت سیب زمینی است که با تغییرات اندکی به عنوان دستگاه برداشت سیر نیز در بازار عرضه می شود.
مهدی جهانگیری ادامه داد: ماشین آلات کشاورزی که از سوی کارخانه ها و کارگاه ها تولید می شوند، باید در سامانه مکانیزاسیون کشور به ثبت برسند که ارزیابی لازم در مورد این دستگاه ها صورت گرفته باشد و در این مورد ماشین الات برداشت سیر نداریم که چنین تاییدیه ای داشته باشند.
وی مشکل دیگر برخی زمین های کاشت سیر را فشردگی بیش از حد زمین و وجود کلوخ هایی دانست که مانع عملکرد مناسب دستگاههای برداشت سیر می شوند.
واگذاری زمین کشاورزی مرغوب برای ایجاد صنایع منع قانونی دارد
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان در گفت وگو با ایرنا در پاسخ به برخی مسائل مطرح شده از سوی صنف سیرکار همدان در باره عدم صدور مجوز برای راه اندازی کارخانه بسته بندی سیر گفت: بر اساس قانون هیچ دستگاهی نمی تواند از صدور مجوز کسب و کار خودداری کند.
حسن محمدی در عین حال یادآور شد: بر اساس قانون هوای پاک برخی کارخانه ها باید به شهرک های صنعتی هدایت شوند تا از آزار و اذیت برای شهروندان و بروز آلودگی های احتمالی جلوگیری شود.
وی ادامه داد: از آنجا که ساخت کارگاه و کارخانه در زمین های درجه یک و دو کشاورزی ممنوع است، براساس قانون نمی توان زمین هایی را که مستعد کشاورزی است از حیز انتفاع خارج کرد و تغییر کاربری داد اما زمین های درجه سه و چهار را می تواند تغییر کاربری داد.
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی همدان گفت: جز در موارد ذکر شده، این سازمان هیچ دلیلی برای مخالفت با ایجاد صنایع بسته بندی ندارد.
محمدی در باره اینکه چرا مجوز لازم برای ساخت سردخانه صادر نشده است،گفت: برای ساخت سردخانه سیر در مریانج پیگیر بودیم، چون سیر برای انبار به شهرستان دیگری ارسال می شد، یک سردخانه پنج هزار تنی در حال ساخت وجود دارد،این فضا به جای ۲ هزار مترمربع در پنج هزار متر مربع از اراضی مناسب ساخته شده و این مساعدت را به خاطر کمک به کشاورزان سیرکار انجام شده است.
محمدی در باره مساله اشباع وجود یک کارگاه و کارخانه در منطقه ای گفت: حتی اگر این نوع کارگاه و کارخانه اشباع شده باشد،نمی توانیم مجوز ندهیم چرا که ندادن مجوز می تواند پیگیرد قانونی به همراه داشته باشد.
وی یادآور شد: اگر مجوزی رد شده باشد علت و سابقه آن در سامانه وجود داشته و قابل بررسی است که به چه دلیلی این درخواست مجوز رد شده است.
بانک ها تسهیلات در اختیار کشاورزان قرار نمی دهند
مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی استان در باره علت تاخیر در پرداخت وام به کشاورزان و ساخت کارخانه های صنایع تبدیلی گفت: ما ۲۵۰ طرح بالای ۴۰ درصد داریم که برخی تا ۸۰ و ۸۰ درصد به بالا پیشرفت فیزیکی دارند و ۳۰ هزار میلیارد ریال نیاز تسهیلاتی آنهاست که سال گذشته فقط ۳۰۰ میلیارد ریال داده شد.
وی بیان کرد: اگر افرادی در باره وام ندادن گله مند هستند، حق دارند چون طی سال های اخیر عملا تسهیلاتی ابلاغ نشده که بدلیل سیاست انقباضی بانک ها بوده است.
محمدی افزود: تا امروز که چهار ماه از سال گذشته است، هنوز تسهیلات ابلاغ نشده و مساله این است که وامی وجود ندارد، حتی برخی خواهان وام ۳۰ درصد نیز هستند که وجود ندارد.
بلاتکلیفی احداث شهرک سیر در همدان
معاون برنامه ریزی و توسعه فرمانداری همدان نیز چندی قبل در یک نشست با انتقاد از عملکرد جهاد کشاورزی به عنوان متولی حوزه کشاورزی در پیگیری احداث و راه اندازی شهرک تخصصی سیر گفت : ثبت حهانی سیر موفقیت بزرگی برای همدان و کشور ایران بود و باید ثبت جهانی بهانه ای برای کمک به توسعه صادرات،برندسازی و بسته بندی سیر باشد و زودتر این شهرک تعیین تکلیف و جانمایی می شد و از کشاورزان منطقه نظر خواهی می شد.
اسداله ربانی مهر با بیان اینکه راه انداری شهرک تخصصی سیر آرزوی دیرینه کشاورزان همدانی است از جهاد کشاورزی و شهرک های صنعتی خواست اهتمام ویژه ای در راه اندازی شهرک تخصصی سیر داشته باشند.
زمین مناسب برای شهرک تخصصی سیر همدان وجود ندارد
مدیر صنایع غذایی و تبدیلی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان درباره مشکل مکان یابی برای شهرک سیر همدان گفت: یک زمین ۱۰۰ هکتاری در انصارالامام همدان برای شهرک سیر معرفی شد که مورد نظر سیرکاران بود اما هم محیط زیست آن را به خاطر بو و فاضلاب آن تایید نکرد و هم جهاد کشاورزی به علت اینکه خاک آن محل درجه یک و ۲ و برای کشت مناسب بود، از دادن مجوز برای ساخت شهرک در چنین محلی خودداری کرد.
وی ادامه داد: شرکت شهرک های صنعتی همدان در ناحیه صنعتی قهاوند ۲۲۰ هکتار به عنوان شهرک صنعتی معرفی کرد و ۲۰ هکتار آن را به صنایع غذایی و تبدیلی داده که واحدهای تبدیل سیر نیز می توانند در آنجا مستقر شوند که در این شهرک های صنعتی تصفیه فاضلاب مدرن ایجاد می شود.
محمدی تاکید کرد: زمینی مناسبی که برای شهرک تخصصی سیر باشد، فعلا نداریم و شرکت شهرک های صنعتی باید چنین زمینی را به عنوان شهرک تخصصی سیر پیدا و معرفی کند.
وی ادامه داد: از سوی دیگر تعاونی سیرکاران دنبال جایی برای شهرک سیر هستند که نزدیک محل زمین هایشان باشد، که اغلب این زمین ها برای کشاورزی مرغوب است و مناسب ایجاد شهرک نیستند و نمی توان ۱۰۰ هکتار زمین مناسب کشت محصولات را برای شهرک تخصصی سیر اختصاص داد
رئیس تعاونی سیرکاران و صیفی کاران همدان در این مورد نظر دیگری دارد، وی معتقد است که زمین پیش بینی شده در منطقه قهاوند از محل مزارع آنها دور است و خریداران به محل فعلی خرید که در کنار محل کشت سیر است، اقبال بیشتری نشان می دهند،چرا که خود سیرکاران نیز انبارهای لازم برای فروش محصولات خود را دارند.
وی ایجاد شهرک سیر را در محل جدید را هزینه ساز و کم فایده خواند چرا که ممکن است، اختیار فروش نیز از دست کشاورزان خارج شده و واسطه ها قیمت نهایی سیر را تعیین کنند و کشاورزان بیشتر متضرر شوند.
رهاورد:
از آنجا که در سال جهش تولید با مشارکت مردم قرار داریم هماهنگ کردن امور تولید به خصوص در زمینه کشاورزی برای بهره برداری بهینه از منابع و همچنین استفاده از مزیت نسبی و ارزش افزوده می تواند سهم مناسبی در تولید ناخالص ملی کشور به خود اختصاص دهد که پیش زمینه آن بررسی و موشکافی مشکلات تولید این گیاه، حل مشکل نقدینگی و سرو سامان دادن به امور مربوط به افزایش بهره وری بیش در این زمینه است.
کمبود کارخانجات فرآوری، صنایع تبدیلی و سردخانه برای نگهداری و بالا بردن ضریب کیفیت و صادرات این محصول و ضعف بازاریابی صادراتی در کشورهای هدف از جمله چالش ها و مشکلات سیرکاران همدانی در تکمیل فرآیند زنجیره از تولید تا توزیع سیر در استان پر ظرفیت و مستعد کشاورزی همدان محسوب می شود.
وجود یک تعاونی قوی برای سیرکاران که بتواند مسائل مربوط به کاشت،داشت و برداشت کشاورزان را هماهنگ کرده و زمین های کاشت سیر را برای کشاورز ساماندهی کند، می تواند در مسیر توسعه روز افزون کشت و فروش و صادرات سیر موثر باشد که در این راستا باید دستگاه های ذیربط با محوریت جهاد کشاورزی بیشتر از پیش پای کار باشند.