مستند «سرطان اجتماع» به کارگردانی محسن اسلام زاده که پس از ۵ سال تلاش بی‌وقفه تولید شده است، با رویکردی متفاوت به سراغ پرونده‌های فساد اقتصادی در کشور رفته و با افشای گلوگاه‌های فساد، زنگ خطر را برای مسئولان به صدا درآورده است.
محسن اسلام زاده چهره هنر انقلاب در سال ۱۴۰۲ که صاحب آثار مستند زیادی است و بارها به سراغ موضوعات مختلف با سختی های خاص خودش رفته است، این بار دست به تولید اثری زده است که فساد را در موضوعات مختلفی از قاچاق سوخت و بورس کالا تا نظام پزشکی نشان میدهد.
وی درباره موضوع «سرطان اجتماع» که این روزها در حال پخش از شبکه مستند است در گفت‌وگو با خبرنگار تلویزیون ایرنا گفت: این مستند درباره مفاسد اقتصادی است و رویکرد آن به گونه‌ای است که به سراغ جاهایی می‌رویم که فساد در حال تولید است و کشور و ضابط قضایی را درگیر کرده است. یعنی حفره هایی در ساختار اداری و دولتی که مفسدین از آن سو استفاده می کنند و منجر به یک فسادی می‌شود. در واقع در این مستند به گلوگاه‌های تولید فساد پرداخته ایم. پرونده‌های مختلفی از قاچاق سوخت، بورس کالا، گمرک، خصوصی سازی و .. در این مستند بررسی می‌شود.
در این مستند روی صحبت من با مسئولانی است که باید به سمت روند اصلاح ساختار اداری و پر کردن حفره هایی که از آن سواستفاده می‌شود بروند
وی درخصوص روند ساخت «سرطان اجتماع» ادامه داد: من همواره مفاسد اقتصادی دغدغه‌ام بوده و پیشنهاداتی برای ساخت مستند با این موضوع داشتم اما نسبت به ساخت آنها رغبتی نداشتم؛ چون برای مردم آورده‌ای نداشت و بیشتر پروپاگاندا و سروصدا بود تا رفع مشکل.
اسلام زاده افزود: اما از طرف شبکه مستند پژوهشی درباره گلوگاه‌های فساد به من پیشنهاد شد که معلوم بود کار عمیق و استخوان‌داری است و موضوع مورد علاقه خودم هم بود. چون هم می‌توان مشکل را با زبان مستند بیان کرد و هم می‌شود به راهکار رسید و فضای آن فقط افشاگری فساد نیست.
کارگردان این مستند درباره مدت زمان پیش تولید و تولید مستند بیان کرد: من و آقای یاسر قدسی، نویسنده مستند چندین ماه با کارشناسان مختلف صحبت کردیم تا توانستیم از مرحله پیش تولید به تولید برسیم اما تازه در مرحله تولید هم کش و قوس فراوان داشتیم. اینکه همه مصاحبه کنند و بتوانیم همه مسئولان و کارشناسان خبره را پای کار بیاوریم فرایند سخت و زمان‌بری بود. ما حدود یک سال زمان گذاشتیم تا با یک مسئول مصاحبه کنیم. یعنی این مدت طول کشید تا به ما اعتماد کنند که ما دنبال حل مشکلات هستیم. ما سعی کردیم یک مستند خوب بسازیم و به همین دلیل روند تولید این مستند از سال ۹۷ شروع شد و ۵ سال طول کشید.
مستندساز تنها به دنبال سروصدا و حاشیه نباشد
این مستند ساز درباره چالش‌های ساخت این اثر گفت: از چالش های ساخت آثاری از این دست این است که مستندساز تنها به دنبال سروصدا و حاشیه نباشد و کار را بیش از حد ژورنالیستی نبیند و به دنبال حل مشکل باشد و جسارت این را داشته باشد که وارد پرونده‌های حساس بشود و افشاگری کند. اما همه چیز را افشاگری نبیند و به دنبال ارائه راهکار باشد؛ این خیلی مهم است و این مسئله کار را خیلی سخت می‌کند؛ چرا که وارد موضوعاتی می‌شوی که خودت باید روی آنها مسلط شوی و بتوانی صحبت کارشناسان و مسئولان مختلف را بشنوی و بعد به راهکار برسی؛ ولی آن راهکار را در فیلمت بگنجانی این خیلی کار سختی است.
سه مدیر شبکه تغییر کرد
اسلام زاده اضافه کرد: برای مثال وقتی پرونده قاچاق سوخت را بررسی می‌کنی، می فهمی ۲۰۰ تا ۳۰۰ شرکت قاچاق سوخت انجام می‌دهند. ما باید ببینیم مشکل سیستم کجاست که چنین شرکتهایی وجود دارند. باید با مسئولین وزارت نفت، اداره استاندارد و گمرک صحبت کنیم. باید فیلمبردار را بفرستیم که با رانندگان صحبت کند و روند نمونه گیری سوخت را ببیند و به آزمایشگاههای وزارت نفت برویم و ببینیم دقیقا مشکل از کجاست. شما روند را ببینید که چقدر پیچیده و زمانبر است. در کنار آن مجوز فیلمبرداری در مراکز مختلف هم هست و در عین حال روحیه مطالبه‌گری هم باید داشته باشید که بتوانید با همه این مراکز صحبت کنید. در مدت ساخت این مستند سه مدیر شبکه تغییر کرد تا این کار تولید شود.
روح کلی کار دست نخورده
وی در پاسخ به این سوال که آیا برای این مستند دچار سانسور و ممیزی هم شده‌اید توضیح داد: ما سعی کردیم مستند برای پخش مشکلی نداشته باشد و محکم و صریح صحبت کنیم و اگر شکایتی هم بود محکم پای آن ایستاده ایم. اصلاحیه‌هایی از سوی شبکه داشته اما روح کلی کار دست نخورده و بدون سانسور است و هیچ قسمتی هم حذف نشده است.
اسلام‌زاده درخصوص گزینش مسئولانی که جلوی دوربین قرار گرفته‌اند عنوان کرد: ما سعی کردیم در این مستند مسئولان و کارشناسانی که حرفی برای گفتن داشته باشند و درگیر این پرونده ها بوده‌اند را با آنها گفت و گو کنیم.
وی در پایان ضمن ابراز امیدواری از تولید آثاری این چنینی که میتواند برای حل این مفاسد راهگشا باشد یادآوری کرد: من خودم ناامید نبودم و با خودم گفتم که حالا می‌توانم تاثیر گذار باشم و فضای رسانه‌ای کشور هم به گونه‌ای است که می‌پذیرد مستند «سرطان اجتماع» را تولید کنم. در این مستند روی صحبت من با مسئولین است که باید به سمت روند اصلاح ساختار اداری و پر کردن حفره هایی که از آن سواستفاده می‌شود بروند. این فیلم در عین اخطار دادن راهکار هم میدهد و خوب است که این مستند در ابتدای دولت جدید درحال پخش است و دولت جدید میتواند از آن استفاده کند تا مشکلات را در زمینه‌های مختلف حل کند.
به گزارش ایرنا، مستند ۱۰ قسمتی «سرطان اجتماع» که محصول مشترک شبکه مستند، موسسه فرهنگی هنری اندیشه شهید آوینی و مرکز هنری رسانه‌ای نهضت است از شنبه ۶ مرداد پخش خود را از شبکه مستند آغاز کرده است.