به گزارش ایرنا، مازندرانی‌ها پیشینه و سلیقه‌ای گسترده در فرآوری میوه‌ها و سبزی‌ها و تولید چاشنی‌های مختلف و خوشمزه دارند. بانوان روستانشین مازندرانی در تابستان و پاییز تهیه انواع رب از میوه‌های گوناگون را در برنامه‌های خود قرار می‌دهند و چاشنی‌های متنوع و خوشمزه‌ای تولید می‌کنند که بن‌مایه اصلی غذاهای محلی مازندران هستند.
رب آلوچه یا «هَلی تِرشی» یکی از چاشنی‌های خاص و منحصربه‌فرد مازندرانی‌ها است که بانوان روستانشین این استان تابستان هر سال با فرآوری سنتی آلوچه‌ها تولید می‌کنند. محصولی که از پخت آلوچه‌های ترش جنگلی به دست می‌آید.
اهالی روستای بالاده از توابع بخش چهاردانگه شهرستان ساری سال ۱۳۹۵ تصمیم گرفتند با برنامه‌ریزی انجمن فرهنگی روستا که با نام «سادوا» فعالیت می‌کند، جشنواره‌ای برای معرفی، تولید، عرضه و برندسازی «هلی تِرشی» برگزار کنند تا نام و ظرفیت‌های روستای خود را بشناسانند. مرداد همان سال نیز این تصمیم را با برپایی نخستین دوره جشنواره که خروجی آن تهیه و عرضه بیش از ۲۰۰ کیلوگرم رب آلوچه بود عملی کردند.
دومین دوره این جشنواره نیز ۲۰ مرداد ۱۳۹۶ برگزار شده بود و اکنون پس از هفت سال مردم بالاده با برنامه‌ریزی‌های انجمن فرهنگی «سادوا» در تلاش هستند تا سومین دوره جشنواره «هلی تِرشی» را برگزار کنند. عین‌الله آزموده فعال فرهنگی، دبیر جشنواره «هلی ترشی» و مدیر انجمن فرهنگی سادوا در گفت‌وگو با ایرنا به چند پرسش درباره سومین دوره این جشنواره پاسخ داده است:
محصولات غذایی بومی گوناگونی را می‌توان در این منطقه یافت، چرا «هلی ترشی» محور جشنواره شد؟
این انتخاب به ساختار جغرافیایی و پیشینه فرهنگی روستای بالاده مرتبط است. بالاده در کنار قله شاهدژ و پارک ملی کیاسر از سفره پربرکت طبیعت بهره‌مند است. در جنگل‌های این منطقه انواع میوه‌های بومی مانند آلوچه یا هلی، کاندس / کِنِس(ازگیل جنگلی)، ولیک و تلکا وجود دارد. اما مقدار میوه‌دهی این گونه‌ها و همچنین زمان رسیدن و چیدن‌شان با هم متفاوت است.
آلوچه تنها میوه‌ای است که در نیمه‌های تابستان می‌رسد. مردم این منطقه مانند ساکنان بسیاری از نقاط کوهستانی و دامنه‌ای مازندران تابستان‌ها هلی‌ترشی می‌پختند و نیمه‌های پاییز هم کاندس‌ترشی / کِنِس‌ترشی تولید می‌شد. با توجه به این‌که فصل برداشت کاندس پاییز است و هوا در این منطقه سرد می‌شود، امکان برگزاری جشنواره به دلیل شرایط اقلیمی مقدور نبود.
زمان رسیدن آلوچه جنگلی مرداد است. از طرفی هم تابستان و به ویژه میانه‌های مرداد معمولا حضور مردم در روستاهای ییلاقی و کوهستانی پررنگ‌تر است و جشنواره می‌تواند مخاطبان بیشتری داشته باشد. بنابراین هلی‌ترشی را محور جشنواره در نظر گرفتیم.
جشنواره بر معرفی این محصول متمرکز است؟
در حقیقت هلی‌ترشی بهانه‌ای برای یادآوری سایر ظرفیت‌ها اعم از اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است. هدف اصلی این قبیل جشنواره‌ها گرد هم جمع شدن مردم به ویژه در زادگاه‌شان با بهانه‌های فرهنگی و بومی و توجه دادن مردم به روستا و جایگاه فرهنگی اجتماعی آن است است.
با انتخاب نامی بومی برای جشنواره می‌خواهیم اهمیت حفظ زبان مادری را یادآوری کنیم. مردم، صاحبان اصلی فرهنگ هستند و اگر به خوبی مدیریت و حمایت شوند پاسداران خوبی برای فرهنگ مازندران و ایران و انتقال آن به نسل‌های بعدی خواهند بود.
زنده کردن فرهنگ بومی و سنت‌ها، خوراکی‌های سنتی، بهره‌گیری پایدار از طبیعت، حفظ محیط زیست، جذب گردشگران و طبیعتگران و کوهنوردان، تقویت روحیه همگرایی و همکاری، تزریق شادی و نشاط در مردم و استفاده از ظرفیت‌های بومی از کارکردهای این قبیل جشنواره‌ها هستند. مجموعه این موارد می‌تواند یک روستا را به عنوان مقصد جذاب گردشگری روستایی تبدیل کند.
روستای شما ظرفیت‌های گردشگری متعددی دارد که هلی‌ترشی می‌تواند بهانه معرفی آن‌ها هم باشد.
بله. بالاده چندی پیش در فهرست روستاهای هدف گردشگری مازندران قرار گرفت. این روستا در مرز مازندران و سمنان و حاشیه پارک ملی کیاسر با حدود سه هزار سال پیشینه سکونت انسان، دارای ظرفیت‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی فراوانی در حوزه گردشگری و کوهنوردی است.
قله شاهدژ، قسمتی از جنگل‌های هیرکانی، چشم‌اندازهای زیبا در طبیعت بکر روستا، گونه‌های گیاهی و جانوری، چشمه‌ها و غارهای طبیعی، آبشارها و آبگیرها به ویژه آبگیر قارق‌چال و ۱۸ نقطه تاریخی که به ثبت ملی رسیده بخشی از جاذبه‌های این روستا هستند.
همه این موارد در کنار آب و هوای منحصربه‌فرد، مردم مهمان‌نواز، سبک زندگی روستایی، فرهنگ و آداب و رسوم سنتی و پیشینه برگزاری همایش‌های فرهنگی از جمله جشنواره هلی‌ترشی در انتخاب بالاده به عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری مازندران تاثیرگذار بودند.
تلاش می‌کنیم تا سطح دانش و آگاهی مردم نسبت به صنعت گردشگری و میزبانی از گردشگران را با تمرکز بر معرفی و حفظ داشته‌های بومی روستا بالا ببریم. در آینده نیز از طریق اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران پیگیر ساماندهی و مدیریت مقوله «روستای هدف گردشگری» خواهیم شد تا با جذب گردشگران داخلی و خارجی و حفظ و تقویت محیط زیست، برای جامعه محلی منبع درآمد پایدار به‌وجود بیاید. در جشنواره هلی‌ترشی هم سعی بر این است که مجموعه این نکات مطرح شود.
برنامه‌ریزی برای برگزاری هلی‌ترشیِ سوم انجام شده است؟
بله. پنجشنبه ۱۸ مرداد را به عنوان زمان برگزاری سومین دوره جشنواره هلی‌ترشی در نظر گرفتیم. اهالی هم برنامه‌ریزی‌های‌شان برای تهیه آلوچه‌های جنگلی و آماده‌سازی به منظور پخت رب در روز جشنواره را انجام داده‌اند. با تجربه‌ای که از ۲ دوره برگزاری این جشنواره و همچنین چند همایش فرهنگی در روستا وجود دارد، امیدواریم امسال جشنواره را با کیفیت بیشتر و بهتری برگزار کنیم.
جشنواره به جز پخت و عرضه هلی‌ترشی چه بخش‌های دیگری دارد؟
علاوه بر این‌که از چیدن آلوچه جنگلی تا پختن آن در جشنواره انجام می‌شود، پوشیدن لباس سنتی محلی، اجرای موسیقی مازندرانی، تئاتر با رویکرد فرهنگ بومی، سخنرانی شخصیت‌های فرهنگی، چل‌ریسی (چرخ ریسندگی با دست)، تِلِم‌زنی، پخت آش محلی، برگزاری بازارچه تولیدات بومی و چند بخش دیگر هم برای جشنواره در نظر گرفته شده است.
هزینه‌های مالی جشنواره چگونه تامین می‌شود؟
تمام هزینه‌های این جشنواره و جشنواره‌های قبلی توسط مردم بالاده و برخی فرهنگ‌دوستان مازندرانی تامین می‌شود که جا دارد از همه این عزیزان قدردانی کنم. با تلاش مردم بالاده و نهادهایی مانند انجمن فرهنگی «سادوا»، شورای اسلامی، پایگاه بسیج و دهیاری این روستا برنامه‌ریزی انجام شده است. از همکاری دستگاه‌های دولتی هم استقبال می‌کنیم. البته هیچ نهاد دولتی تا کنون در زمینه همکاری برای برگزاری این جشنواره اعلام آمادگی نکرد.
در برگزاری جشنواره چالش‌های هم دارید؟
هر کار فرهنگی قطعا چالش‌هایی هم دارد. یکی از چالش‌های اصلی ما همکاری نکردن مسئولان استان به ویژه در بخش مالی است. چالش بعدی دوری راه و خرابی جاده است. شرمنده مهمانان و علاقه‌مندانی هستیم که با این وضعیت نامناسب جاده خود را برای حضور در جشنواره به بالاده می‌رسانند. اگر این چالش‌ها همچنان ادامه داشته باشد، حتما در آینده دچار مشکل خواهیم شد. حیف است این جشنواره‌های بومی مورد حمایت قرار نگیرند و به دلیل مسائل زیرساختی بی‌صدا به فراموشی سپرده شوند.