به گزارش خبرنگار ایرنا، طبق دفتر مطالعات انرژی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، در حال حاضر متوسط ناترازی سالیانه گاز کشور حدود ۱۲۰ میلیون مترمکعب در روز و حداکثر میزان ناترازی در فصل سرد معادل ۳۱۵ میلیون مترمکعب در روز است. آمار این ناترازی در حالی ارائه می‌شود که ایران بعد از روسیه، دارنده دومین ذخایر گاز طبیعی جهان است و همچنین این موضوع که ایران سومین تولیدکننده گاز طبیعی و چهارمین مصرف‌کننده آن است نیز نکته قابل تأملی است که نشان از وضعیت نامتوازن تولید و مصرف دارد. با وجود بالا بودن تولید، کشور همواره درگیر ناترازی، به خصوص در فصول سرد است.
میزان شدت مصرف انرژی در ایران دو برابر متوسط دنیا بوده که نشان از هدررفت و مصرف غیربهینه انرژی در زنجیره تولید تا مصرف انرژی دارد. ایران حدود یک درصد از جمعیت جهان را تشکیل داده، اما حدود ۶ درصد گاز طبیعی دنیا را مصرف می‌کند. این شدت مصرف، پدیده ناترازی گاز را رقم زده که آسیب‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و زیست‌محیطی بسیاری را برای کشور ایجاد کرده است.
در مواجهه با مسئله ناترازی گاز، باید دو مفهوم ناترازی فصلی (اوج مصرف) و ناترازی سالیانه را از یکدیگر تفکیک کرد. ناترازی فصلی، ناترازی مشهود و بحران آفرین است و اثرگذاری لحظه‌ای بر مشترکان مصرفی دارد؛ در مقابل ناترازی سالیانه، ناترازی عمیق ولی غیرمشهود است که اگرچه اثر آن به صورت مستقیم به مردم تحمیل نمی‌شود، اما به دلیل انتقال بار ناترازی به بخش صنعت و صادرات گاز کشور، آثار زیان‌باری بر تولید و وجهه بین‌المللی کشور دارد.
ناترازی انرژی، چالش اصلی دولت چهاردهم
اصلی‌ترین راهکار رفع ناترازی گاز اصلاح قیمت انرژی است که با شرایط اقتصادی موجود عملاً امکانپذیر نیست و دولت سیزدهم هم تلاش کرد با راهکارهای غیرقیمتی ناترازی گاز را کنترل کند؛ اما این ناترازی همچنان یک چالش بزرگ، پیش روی دولت چهاردهم است. اگر در زمستان ۱۴۰۳ سرمایی فراگیرتر و شدیدتر نسبت به زمستان ۱۴۰۲ بر کشور حاکم شود، با تشدید تقاضای مصرف گاز در بخش خانگی، امکان افزایش ناترازی تا ۳۵۰ میلیون مترمکعب در روز نیز وجود دارد و این به معنای افزایش محدودیت در تأمین گاز بخش مولد کشور است.
دولت چهاردهم باید خود را برای مقابله با چنین وضعیتی آماده کند و از آنجا که راهکارهای قیمتی در حال حاضر به کار نمی‌آیند دولت باید با استفاده از راهکارهای غیرقیمتی، دست به اقدامات سریع و جدی، برای روبرویی با این شرایط بزند.
عرفان افاضلی، دبیرکل فدراسیون صنعت نفت به‌تازگی در خصوص موضوع ناترازی انرژی و اولویت دولت چهاردهم برای رفع آن بیان کرده است: «برای کاهش شیب رشد بسیار شدید ناترازی انرژی کشور بخصوص ناترازی گاز قاعدتاً اولویت دولت باید به دو حوزه تولید و مصرف معطوف شود، دولت جدید در حوزه تولید باید به دنبال جذب سرمایه‌گذاری برای مشارکت در طرح فشارافزایی در پارس جنوبی باشد که ۷۰ درصد گاز کشور را تامین می‌کند، در این حوزه باید به دنبال سرمایه‌گذاری برای اکتشاف میادین گازی جدید و توسعه و خصوصاً میادین گازی کشف شده در شمال شرق کشور باشیم.»
ذخیره‌سازی، یک راه‌حل اساسی
متوسط نسبت ذخیره‌سازی گاز به کل مصرف در دنیا ۱۱ درصد بوده و در آمریکا، روسیه و اروپا این شاخص، حدود ۲۰ درصد است؛ اما ایران، با وجود برخورداری از دومین ذخایر گاز جهان، دارای ظرفیت ذخیره‌سازی ۱/۴ درصدی است که لازم است این عدد به حداقل ۱۰ درصد افزایش پیدا کند.
در حال حاضر راهی جز سرمایه‌گذاری روی توسعه میادین و ذخیره‌سازی، برای حل این مهم وجود ندارد. دبیرکل فدراسیون صنعت نفت، ذخیره‌سازی گاز را امر مهمی دانست که دولت چهاردهم باید به آن توجه ویژهای داشته باشد و در این خصوص بیان کرد: «باید ظرفیت ذخیره‌سازی گاز طبیعی را بالا ببریم؛ چراکه در حال حاضر ظرفیت ذخیره‌سازی گاز طبیعی در کشور ما نسبت به میانگین جهانی بسیار کم است و این موضوع با توجه به اینکه ناترازی تولید و مصرف در کشور ما فصلی بوده؛ حائز اهمیت است.»
مصطفی نخعی، نماینده مجلس شورای اسلامی، نیز در خصوص بهینه‌سازی که راه‌حلی برای رفع ناترازی گاز سخن گفته و بیان کرده است: «یکی از احکام برنامه هفتم توسعه به ذخیره‌سازی گاز بازمی‌گردد. امروز متوسط ذخیره‌سازی گاز در دنیا ۱۱ درصد کل مصرف گاز است و در کشورهای اروپایی و پیشرفته بالای ۲۰ درصد ذخیره‌سازی انجام می‌شود، اما در کشور ما ذخیره‌سازی گاز یک و نیم درصد است. بخش قابل توجهی از ناترازی گاز با ذخیره‌سازی قابل مدیریت است و بهینه‌سازی موضوع مهمی است که باید با جدیت دنبال شود. ما تشکیل حساب بهینه‌سازی مصرف انرژی را در قانون پیش‌بینی کردیم و باید مورد توجه باشد.»
ذخیره‌سازی باید در همه بخش‌ها صورت بگیرد و این یک امر حیاتی است که می‌تواند هم کشور را از شرایط ناترازی نجات دهد و هم در ادامه برای کشور ارزآوری داشته باشد.
محمدرضا کارگذار کارشناس انرژی، معتقد است که ذخیره سازی گاز برای صنایع بسیار سودمند است، زیرا تأمین پایدار گاز را حتی در دوره‌های افزایش مصرف خانگی تضمین می‌کند.
لازم است وزارت نفت دولت چهاردهم، از طریق شرکت‌های تابعه ذی‌ربط و با استفاده از منابع داخلی خود نسبت به ایجاد و توسعه زیرساخت‌های لازم برای ذخیره‌سازی گاز طبیعی با اولویت مخازن زیرزمینی به نحوی اقدام کند که ظرفیت ذخیره‌سازی گاز طبیعی در پایان رنامه، به معادل حداقل ۱۰ درصد مصرف سالیانه گاز طبیعی کشور افزایش یابد؛ این مسئله در برنامه هفتم توسعه نیز مدنظر قرار گرفته است.