به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، مستند «سرطان اجتماع» به کارگردانی محسن اسلام‌زاده که پس از ۵ سال تلاش بی‌وقفه تولید شده است، با رویکردی متفاوت به سراغ پرونده‌های فساد اقتصادی در کشور رفته و با افشای گلوگاه‌های فساد، زنگ خطر را برای مسئولان به صدا درآورده است.
یاسر قدسی، نویسنده و راوی مستند سرطان اجتماع، در گفت‌وگو با خبرنگار تلویزیون ایرنا، درباره این مجموعه مستند گفت: یک خبرنگار، مستندساز و یا راوی شکل کار متفاوتی نسبت به این مدل مطالبهگری دارد. یک خبرنگار یا مستندساز روایت آنچه که هست را انجام می‌دهد و بر مبنای اینکه این شرایط را روایت می‌کند، شاید مطالباتی در جامعه و مخاطبان شکل بگیرد.
وی ادامه داد: ما در این مستند اساسا گفتیم که می‌خواهیم درباره یک مساله ریشه‌ای بحث کنیم که چرا فساد پیش می‌آید؟ چه جوری شکل می‌گیرد و چه سازمان و نهادی دارد که باعث ایجاد یا تکرار آن می‌شود. چرا زمانی که با آن برخورد می‌کنند، تمام نمی‌شود و باز هم تکرار می‌شود؟
قدسی با بیان هدف مجموعه مستند سرطان اجتماع گفت: این نکته ظریف را باید توجه کنیم که ما در مجموعه مستند سرطان اجتماع به دنبال این بودیم که درک درستی از فساد را به مخاطبان ارائه کنیم.
فساد را به مردم بگوییم
نویسنده و محقق مستند «سرطان اجتماع» با اشاره به اینکه در مساله فساد، شناخت آن و نه برخورد با مصادیق اهمیت دارد تشریح کرد: حالا باید ببینیم مخاطبان ما چه کسانی هستند. در درجه اول خود مردم هستند؛ در برخی مستندها، گزارش‌ها و روایت‌ها شاید مسئولین باشند؛ اما اینجا طرف ما مردم هستند تا مردم یاد بگیرند که در برخورد با فساد کجا را باید نشانه بگیرند. ما به دنبال این بودیم که در مساله فساد به مردم بگوییم اگر در این مساله به دنبال برخورد با فلان شخص بودید، شما با فساد حداقلی برخورد کردید و مساله بزرگ‌تر این است که نهاد فساد اصلاح شود.
فساد اژدهای هفت سری
وی ادامه داد: مثلا تعویق دولت الکترونیک باعث می‌شود که فساد زیاد شود یا دیر کشف شود و اعداد فساد بزرگ شود، باید تعجیل در عملکرد دولت الکترونیک را مطالبه کنید؛ با هر مقدار از مفسدین برخورد کنیم باز هم رخ می‌دهد.
راوی مستند «سرطان اجتماع» گفت: علاوه بر این قسمت که در مخاطب و مردم مطالبه ایحاد می‌کند؛ در قسمتی دیگر بخشی از مردم به این نتیجه رسیدند که فساد در کشور زیاد است اما وقتی در کلان نگاه می‌کنیم اتفاقا فساد در کشور زیاد نیست؛ بلکه وقتی کلان نگاه کنیم و بدانیم که فساد یک سیستم دارد و امکان دارد بارها تکرار شود، نباید سوء تفاهم نسبت به حاکمیت پیدا کنیم.
وی افزود: در واقع فساد یک اژدهای هفت سری است که باید با شناخت نهاد آن فساد با آن برخورد کرد.
قدسی درباره فرایند تولید این مجموعه مستند گفت: ما در مجموعه مستند سرطان اجتماع چیزی حدود ۳ سال برای پیش تولید، تحقیق و تدوین مسند وقت گذاشتیم که خارج از زمان‌های اصلاح و ممیزی‌ها است.
فساد یک اژدهای هفت سری است و باید با شناخت نهاد فساد با آن برخورد کرد
نویسنده و محقق مستند سرطان اجتماع درباره برخورد با موانع در طول تولید مستند، اظهار کرد: فساد موضوع پیچیده‌ای است و بیشترین درکی که پیدا کردم در پی تولید همین مستند بود. بزرگترین مانعی که در مسیر تولید سرطان اجتماع داشتیم این بود که ما خودمان به درک درستی از فساد برسیم و بازی نخوریم. امکان دارد در مبارزه بافساد فکر کنیم طرف حق ایستاده‌ایم؛ اما شاید به طرف فاسد کمک می‌کنیم!
وی با اشاره به پییچدگی موضوع در برخی از قسمت‌ها، ادامه داد: در قسمت گمرک دو طرف داشتیم که هر دو طرف به طاهر صادق به نظر می‌آمدند و حس می‌کردیم که حسن نیت دارند. یک طرف مدعی بود که این سامانه‌ها را باید آن‌ها بنویسند و طرف دیگر مدعی بود که وظیفه آن‌ها است. اگر یکسال هم با هر دو طرف باشید هم نمی‌توانید طرف درست را انتخاب کنید.
قدسی در رابطه با این مسئله که آیا در این مستند افشاگری داشتیم یا خیر؟ گفت: در این مستند ما افشاگری نداشتیم؛ بلکه به سراغ پرونده‌های واقعی فساد رفتیم که در مسیر قانونی خود حرکت کرده و حکم دادگاه هم گرفته است.
وی ادامه داد: به هر حال در این مستند ما به دنبال سر و صدا نبودیم و اگر این کار را می‌خواستیم انجام دهیم، می‌توانستیم به مصادیقی اشاره کنیم که حواشی ما را بالا ببرد.
قدسی در رابطه با مساله فساد سیستماتیک بیان کرد: وقتی می‌گوییم فساد سیستمی یک اشتراک لفظی وجود دارد. وقتی می‌گوییم سیستمی به مفهوم این است که سیستم جمهوری اسلامی اساسا فاسد است؟ خیر فاسد نیست. اما وقتی می‌گوییم فساد سیستمی است، منظورمان این است که فساد یک سازمان دارد. مثلا نمی‌شود که کاری کنید ارز ۴۲۰۰ بدهید به مردم و بیرون ارز ۲۸۰۰۰ تومان باشد و انتطار داشته باشید که این ارز دولتی به مسیر واقعی تولید مصرف شود. قطعا در این مسیر سر و کله یک عده مفت خور پیدا می‌شوند که به یک سری سازمان، مجوز و شرکت‌های صوری نیاز دارند.
در این مستند ما به دنبال سر و صدا نبودیم
نویسنده و محقق مستند «سرطان اجتماع» با اشاره به پیچیده‌ترین قسمت از منظر موضوع، بیان کرد: موضوع قسمت گمرک را خیلی پیچیده دیدم؛ چون هم دو طرف صادق داشت و هر دو طرف حسن نیت داشتند و شخصا متوجه نشدم که کدام طرف حقیقت را می‌گویند. همچنین مساله خصوصی سازی هم این پیچیدگی را داشت. در مسئله خصوصی سازی سر و صدای زیادی بلند شد. در این چند سال درباره برخی از شرکت های صنعتی و تولید اتفاقاتی افتاد و مرحوم شهید رئیسی اینها را بازگرداند و احیا کرد.
وی خاطرنشان کرد: درخود ماجرای واگذاری و خصوصی کردن به همین راحتی نمی‌توان گفت که فساد اتفاق افتاد یا ضعف قانون یا ساختارهای مجری قانون وجود دارد. مثلا شما وقتی به دل موضوع خصوصی سازی می‌روید، تمام شوراها و قوانین را تایید کرده است اما قوانین سالیانه قوانین عینی‌تر را تبیین می‌کند. در این سال‌ها اسم خصوصی سازی روی برخی شرکت های صنعتی گذاشته شده و بر سر این مال خورده شده است و فرصت رونق دادن به این کارخانه را از دست دادیم.