به گزارش ایرنا، خبرگزاری‌ها، روزنامه‌ها و رسانه‌های صوتی و تصویری برای انعکاس اخبار به مردم و پیگیری سوالات و خواسته‌های آنها، ارتباطی غیر قابل چشم پوشی با روابط عمومی دستگاه‌ها و نهادهای مختلف دولتی و غیر دولتی دارند.
خواه بخواهند در بحران و حادثه‌ای، اطلاعات و هشدارهای لحظه‌ای و به موقع را در جامعه منتشر کنند و با بیان اقدامات و دستاوردهای حاصل شده موجب امیدواری و دلگرمی مردم شوند و یا بخواهند انتقاد یا پیشنهادی عمومی را از زندگی روزانه مردم به گوش مسئولان برسانند و پاسخ متقابل آنها را نیز نشر دهند، این ارتباط لازم است.
بنابراین می‌توان گفت خبرنگاران در انجام رسالت دوسویه خود بیشترین ارتباط با روابط عمومی دستگاه‌ها و نهادهای مختلف دارند؛ همانطور که بیش از همه، خبرنگاران می‌توانند کارآمدی این بخش را در سازمان‌ها نظاره کنند و بسنجند، همین ارتباط نزدیک سبب می‌شود تا روابط عمومی‌های کارکشته هم بتوانند برخی از ضعف و قوت‌های خبرنگاران و رسانه‌ها را به روشنی ببیند.
با همین استدلال، به مناسبت ۱۷ مرداد روز خبرنگار درباره نقاط ضعف رسانه‌های فارس با برخی از مسئولان روابط عمومی‌های این استان به بحث و گفت‌وگو نشستیم.
هرچند برخی از مسئولان اطلاع‌رسانی و روابط عمومی دستگاه‌های مختلف مانند ابوذر پاریزی از دانشگاه علوم پزشکی شیراز معتقدند که انصافا رسانه‌های فارس در هر سه بعد موشکافی و مطالبه‌گری، آموزش و بررسی و انعکاس اخبار با همه محدودیت‌های موجود به خوبی عمل کردندو در اطلاع‌رسانی بهداشت، سلامت و درمان سرآمد کشور هستند، تعامل سازنده‌ای دارند و بازوی مطمئنی برای انعکاس داده‌های این حوزه‌اند و نمونه‌های موفقی از اطلاع رسانی در روزهای همه‌گیری کرونا و دستاوردهای پزشکی استان شاهدی بر این ادعا است اما چند نقطه ضعف پرتکرار نیز در میان گفته‌های انها به گوش می‌خورد.
سلسله‌ای از چالش‌های به هم وابسته خبرنگاران در فارس
در میان اظهارات مسئولان روابط عمومی‌های دستگاه‌های فارس چند مورد تکرار شد که می‌توان گفت ارتباطی پیوسته و سلسله‌وار با یکدیگر دارند؛ معیشت خبرنگاران، امنیت شغلی پایین، کمبود خبرنگاران متخصص و ماندگار در حوزه‌های خبری و در نتیجه کاهش نسبی تولید محتواهای فاخر و در پایان از دست رفتن استقبال مخاطبان از رسانه‌هایی که می‌تواند سدی جلوی موج شایعه‌ها و دروغ‌پراکنی باشد.
این موارد، نقیصه‌هایی است که خبرنگاران نیز بر بسیاری از موارد بر آن اذعان دارند اما با این همه برخی از تغییر نگرش‌ها می‌تواند این چرخه را تا اندازه‌ای اصلاح کند.
مساله امنیت شغلی خبرنگاران و مسائلی که به دنبال می‌آورد
حمیدرضا شعبانی، رئیس اداره اطلاع‌رسانی و روابط عمومی اداره‌کل آموزش و پرورش فارس که از چهره های کهنه‌کار روابط عمومی در فارس به شمار می‌رود، معتقد است که مهمترین ضعف رسانه‌های استان موضوع امنیت شغلی خبرنگاران است؛ خبرنگار باید بتواند با خیالی راحت به تولید محتوا و ارائه مطالب نقادانه بپردازد بدون اینکه نگران شغل خود باشد.
به عقیده او، هر چه امنیت شغلی خبرنگار بالاتر باشد، رسالت خبری خود را بهتر انجام می‌دهد.
شعبانی اضافه کرد: تولید محتوای ارزشمند رسانه‌ای نیازمند اشرافیت است و این در صورتی محقق می‌شود که خبرنگار بتواند بدور از دغدغه معیشت بر حوزه کاری خود تمرکز داشته باشد و وقت بگذارد؛ این در حالی است که در بسیاری موارد درآمد حاصل از فعالیت رسانه‌ای در فارس کفاف معیشت خبرنگار را نمی‌دهد.
او پیشنهاد کرد: یارانه‌هایی برای اختصاص به خبرنگاران در اختیار رسانه‌ها گذاشته شود تا خبرنگار بتواند فارغ از وابستگی خاص به فرد یا سازمانی رسالت خبری خود را انجام دهد.
علی رهایی مسئول روابط عمومی اتاق اصناف فارس نیز با اشاره به تجربه خبرنگاری خود، گفت: همین اکنون هم تنها عشق و علاقه است که خبرنگاران را پای کار رسانه نگه داشته و با حداقل امکانات فعالیت می کنند؛ بنابراین مدیران و دستگاه‌ها باید قدردان فعالیت آنها باشند و نقدهایشان را بپذیرند.
مسئول روابط عمومی جهاد کشاوری فارس نیز گفت: بسیاری از خبرنگاران علاوه بر سختی کار خبرنگاری و فرسایشی بودن این شغل از نبود بیمه و امنیت شغلی، تهدید به تعدیل نیرو و بیکار شدن رنج می‌برند که بر این مشکلات در چند دهه اخیر افزوده شده است.
سید وهاب نقیب اضافه کرد: تاخیر در پرداخت مطالبات روزنامه‌ها از سوی ادارات یکی دیگر ازچالش‌های فعالان عرصه مطبوعات فارس است.
کاهش ماندگاری در فعالیت خبری و فقدان خبرنگار تخصصی
رئیس اداره روابط عمومی اداره‌کل آموزش و پرورش فارس به یک چالش دیگر نیز در رسانه‌های فارس اشاره کرد، چالشی که بی‌ارتباط با مساله نخست نیست؛ اینکه ماندگاری در رسانه‌های فارس کم شده و خبرنگار پس از مدتی فعالیت خبری و در حالی که رفته رفته با کسب تجربه رشد می‌کند و می‌رود تا به درجه‌ای از تخصص دست یابد، دست از این حرفه می‌کشد.
به عقیده شعبانی این اتفاق به تراز کار رسانه ضربه وارد می‌کند و به شدت آسیب‌زا است.نیاز به چندان ریز بینی ندارد که عدم تناسب درآمد با میزان بالای سختی کار است که سبب می‌شود تا خبرنگاران که در این مدت موفق شده باشند راهی برای اشتغالی تازه بیابند، لقای فعالیت به عنوان یک خبرنگار متخصص را به عطای ان ببخشند.
کمبود خبرنگار تخصصی در حوزه‌های خبری
یکی دیگر از موارد که این چهره‌های روابط عمومی فارس به آن اشاره کردند، کمبود و حتی نبود خبرنگار متخصص در سرویسهای خبری گوناگون است؛ مساله‌ای که تولید محتوای فاخر و اثرگذار را با چالش جدی روبرو کرده است.
شعبانی معتقد است که فضای رسانه‌ای فارس نیازمند خبرنگار مختص هر حوزه است، در حالی که کمبود نیروی خبرنگار این اجازه را نمی‌دهد و یک خبرنگار حوزه‌های مختلف خبری را پوشش می‌دهد.
سید علی اصغر محدث، مسئول روابط عمومی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس نیز در این زمینه گفت: نکته بسیار حساسی که وجود دارد و روابط عمومی و رسانه‌ها نیز در ایجاد آن تقصیری ندارند، این است که روابط عمومی ها و رسانه‌ها به لحاظ ساختاری خود از نیروهای متخصص و متعدد در حوزه‌های مختلف برخوردار نیستند و مطبوعات و خبرگزاری‌ها نمی‌توانند به دلیل محدودیت‌ها خبرنگاران متعدد را برای حوزه های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و دیگر حوزه‌ها به کار گیرند.
به گفته او هرچند اکنون نیز خبرنگاران فعالی در عرصه‌های مختلف داریم، اما ۸۰ تا ۹۰ درصد رسانه‌های فارس خبرنگاران محدود دارند که در همه حوزه‌ها تنها خبررسانی می‌کنند.
محدث مدیر روابط عمومی اداره کل فرهنگ و ارشاد فارس گفت:حتی مدیران رسانه‌ای ما نیز در این سال‌ها در این زمینه قدم برنداشته‌اند که چقدر به تربیت خبرنگاران تخصصی نیاز داریم.
او این را هم گفت که در نگاهی به تاریخ رسانه و خبرنگاری، یک نکته بسیار تخصصی و دقیق توجه افرادی را که سال‌ها در عرصه روابط عمومی فعالیت کرده‌اند جلب می کند؛ اینکه هر جا روابط عمومی سازمانی با رسانه‌ها تعامل داشته و احترام متقابل را حفظ کرده و مسائل و مشکلات رسانه را درک کرده و آسیب‌ها و مشکلات و نیازهای آنها را متوجه شده، آنقدر این ارتباط خبری و رسانه‌ای به خوبی شکل گرفته که منجر به آگاهی رسانی دقیق و حقیقت جو به مردم شده و این رسالت اصلی رسانه و روابط عمومی‌های فارس است.
کپی پیست رسانه‌ای؛ زاییده چالش‌های معیشتی و فقدان خبرنگارتخصصی
به اعتقاد رئیس اداره اطلاع‌رسانی و روابط‌عمومی آموزش و پرورش فارس در پی همه این چالش ها و مشکلات، شاهد این هستیم که برخی خبرنگاران تنها به کپی پیست تولیدات روابط عمومی ها یا دیگر خبرنگاران می‌پردازند و نمی‌رسند تا به نگارش گزارش، نقد ، تحلیل و تولید محتوای ارزشمند رسانه‌ای بپردازند.
او ادامه داد: همین می‌شود که گاه، خبرنگاران نقش روابط عمومی‌ها را بازی می‌کنند در حالی که نیازمند گزارشهای تحلیلی و نقدهای سازنده هستیم.
مسئول روابط عمومی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس نیز معتقد است اینکه اکثر رسانه‌های فارس مطالب روابط عمومی‌ها را در رسانه‌های خود منتشر می‌کنند را نمی‌توان قضاوت کرد چرا که مرز باریکی در اینجا وجود دارد؛ اگر روابط عمومی‌ها مطلب خود را حرفه ای تنظیم کنند و اطلاعات کافی را در اختیار رسانه بگذارند، شاید ایرادی نداشته باشد، اما به مرور منجر به کمبود خبرنگار تخصصی در آن حوزه می‌شود و سبب ایجاد وابستگی به خبرهای آماده می‌شود.
محدث گفت: اما راهکار این است که خبرنگاران تنها در پی پوشش ظاهری یک رویداد، جشنواره یا سمینار و سخنان مسئولان نباشند بلکه به محتوای این رویدادها بپردازند و به افرادی مانند هنرمندانی که یک جشنواره را می‌پردازند، متخصصان و دانشمندان یک رویداد علمی و یا نخبگان اقتصادی، اجتماعی و معرفی آنها بپردازند.
او خطاب به خبرنگاران گفت: اینکه تنها به دنبال خبر سخنان مدیران باشیم سبب می‌شود که به دنبال تولید کننده و سازنده این محتوا که فعالان عرصه های مختلف اجتماعی، هنری و اقتصادی است نرویم؛ باید به آنها بپردازیم تا ریشه سخنان مدیران و محتوای آن را دریابیم.
تلخ‌ترین حلقه؛ از دست رفتن استقبال مخاطبان
پویا محسنی که سابقه ۱۸ سال فعالیت روزنامه‌نگاری و ۱۱ سال سابقه کار در روابط عمومی استانداری فارس دارد، به خبرنگار ایرنا گفت: متاسفانه بیشتر رسانه‌های فارس، وظیفه اصلی خود را که ارتباط با مردم، جذب مخاطب و اثرگذاری است، از دست داده‌اند و بجای آنکه به تولید محتوا برای مردم بپردازند و به نیاز او توجه کنند، مطالبی را تولید می‌کنند که تنها روابط عمومی‌ها می‌خواهند.
او ابیان کرد: اگر ۱۰ سال پیش این گونه خبرنگاران در اقلیت بودند، اکنون اکثریت هستند و متاسفانه فعالیتشان مساوی با منفعت طلبی شده است.
او به آنچه نقطه تاریک نامید اشاره کرد و گفت: ۱۰ سال پیش تنها قدردانی مادی از خبرنگاران از سوی مدیران و دستگاه‌های مختلف در عید نوروز و روز خبرنگار رایج بود، اما امروز برای هر نشست یا پوشش خبری، اهدای کارت هدیه مرسوم شده است.
محسنی ادامه داد: بدتر اینکه این پیوست مادی به معنای آن است که خبرنگار به مدیر می گوید حرف تو اهمیت و ارزشی ندارد و باید هزینه بپردازی تا با تیتر کردن، آن را مهم کنیم و مدیران و رسانه‌ها نیز به خبرنگاران می گویند تو چنان ارزانی که می توانیم با پرداخت این هزینه تیتر تو را بخریم.
این فعال رسانه و روابط عمومی فارس گفت: مسائل معیشتی خبرنگاران سبب عدم تاثیرگذاری رسانه‌های فارس شده است. اکنون رسانه‌های فارس، در بسیاری از موارد، به جای ارتباط با مردم تبدیل به بولتن نویس برای دستگاه‌های مختلف تبدیل شده‌اند.
محسنی گفت: رسانه‌ها بدانند، تامین منابع مالی تنها از طریق دستگاه‌های مختلف و جذب روابط‌عمومی‌ها نیست و روابط عمومی‌ها نیز گمان نکنند که تنها محل انتشار و انعکاس مطالبشان رسانه‌ها هستند.
سید وهاب نقیب، مسئول روابط عمومی سازمان جهاد کشاورزی فارس نیز از دیگر چهره‌های کهنه‌کار این عرصه است که با خبرنگار ایرنا، به گفت‌وگو نشست. او گفت: خبرنگاران به عنوان پل ارتباطی بین مردم و مسوولان عمل می‌کنند اما این دیوار اعتماد کم‌رنگ شده و به خاطر برخی مشکلات، رسانه‌ها نتوانسته اند این ارتباط دوسویه را حفظ کنند.
نقیب اظهار کرد: خبرنگاران از یک طرف باید در زمینه تهیه مطالب امانت‌دار باشند و اخلاق حرفه‌ای خبرنگاری را رعایت کنند و از طرفی دیگر باید سیاست‌ها و خط مشی سازمان خبری خود را نیز رعایت کنند تا بتوانند به فعالیت ادامه دهند اما گاهی خبرنگاران مجبور می‌شوند که اخلاق حرفه‌ای را قربانی مصلحت‌اندیشی سازمان خود کنند.
او اظهار کرد: شغل خبرنگاری با تمام سختی‌ها و مشکلاتی که این حرفه دارد، دارای جذابیت‌های خاصی است و خبرنگاران شاید کمی زودتر از سایر اقشار جامعه از رویدادهای مختلف آگاهی پیدا می‌کنند و با هنر کلام و قلم خود مطالب را برای مردم عرضه می‌کنند.
به عقیده نقیب در این میان خبرنگارانی موفق‌تر هستند که بتوانند زبان گویای جامعه باشند و بیشتر به مردم نزدیک‌تر و از درددلهای آنها باخبرتر باشند.
مدیران رسانه گریز و ناآشنا
نقیب یکی دیگر از چالش‌های خبرنگاری در فارس را اینگون بیان کرد:برخی مسوولان علاوه بر اینکه رسانه‌ای نیستند، به دلیل نداشتن سواد رسانه‌ای در تعاملات خود انتظارهای دور از واقعیت از رسانه‌ها دارند.
علی رهایی مسئول روابط عمومی اتاق اصناف فارس نیز این مساله را به گونه‌ای دیگر مطرح کرد، او گفت: بزرگترین مشکل خبرنگاران این است که برخی از مدیران، هنوز جایگاه رسانه و روابط عمومی ها را نمی‌شناسند؛ اینکه نه رسانه‌ها ابزار روابط عمومی‌اند و نه برعکس، بلکه روابط عمومی پل ارتباطی میان مدیران و رسانه و رسانه پل ارتباطی مردم و مسئولان هستند، باید این جایگاه برای مدیران تبیین شود.
نتیجه گیری این بحث و گفت‌وگوها را هم می‌توان با این گفته مسئول روابط عمومی آموزش و پرورش فارس، نوشت؛ که تولید محتوای فاخر رسانه‌ای و گزارشهای تحلیلی و حتی نقادانه خبرنگاران، موجب قوت دستگاه‌ها، نهادها و سازمان‌ها است.
هفدهم مرداد به مناسبت شهادت محمود صارمی روز خبرنگار است.
گروه طالبان وی و دیپلمات های ایرانی را هفدهم مرداد سال ۱۳۷۷در مزارشریف افغانستان به شهادت رساندند.
خبرنگار ایرنا استان فارس *