شهری که میرزاقاسمی آن امروز در مدارس آشپزی شهر فلورانس ایتالیا آموزش داده می شود و انواع کنسروی آن در فروشگاه‌های اروپا و آمریکا عرضه می شود.
گیلان از نظر تنوع خوراک‌های محلی نخستین استان ایران است. ۱۷۰ نوع خوراک محلی در گیلان تهیه می‌شود. از آن میان گمج کباب، مرغ ترش، اناربیج، باقلاقاتق، میرزاقاسمی و زیتون پرورده ۶ خوراک اصلی محلی ثبت ملی شده است.
علاوه بر این پخت خوراک به روش پیشینیان، تنوع غذایی، استفاده از سبزیجات و مواد غذایی سالم و طبخ در ظروف سنتی مانند «گمج»، انواع پیش غذاها، چاشنی‌ها و مخلفات گوناگون کنار غذای اصلی و شیرینی‌جات، نوشیدنی‌ها و شربت‌های گوناگون به جذابیت و شهرت خوراک‌های گیلان افزوده است.
به دلیل این ویژگی‌ها رشت مرکز استان گیلان سال۱۳۹۴به شبکه جهانی شهرهای خلاق یونسکو UNESCO CREATIVE CITIES NETWORK یا UCCN پیوست.
رشت نخستین شهر ایران است که در زمینه خوراک شناسی در این شبکه ثبت شد و نماینده ایران در شبکه شهرهای خلاق خوراک‌شناسی یونسکو و بیست و پنجمین شهر برگزیده در جهان است.
در پی کسب این عنوان دفتر همکاری شهر رشت با کمیسیون ملی یونسکو در ساختمان تاریخی شهرداری راه اندازی شد.
اکنون قریب ۹ سال از انتخاب رشت به عنوان شهر خلاق در حوزه خوراک شناسی توسط یونسکو می‌گذرد و بر آن شدیم که وضعیت فعلی شهر رشت به لحاظ داشتن عنوان شهر خلاق خوراک شناسی و اقدامات صورت گرفته در زمینه حفظ این برند را از کارشناسان و متولیان امر جویا شود.
رشت شهر خلاق خوراک شناسی
کنعان رمضان نیا کارشناسی که نگارش و ترجمه نخستین گزارش چهار ساله رشت، شهر خلاق خوراک شناسی یونسکو را بر عهده داشته است در این رابطه به ایرنا گفت:منظور از خوراک شناسی همه حوزه های خوراکی از غذا گرفته تا نوشیدنی‌ها، رابطه آن با فرهنگ و روش تهیه و طبخ آنهاست.
این کارشناس از جمله ویژگی‌های مدنظر یونسکو برای شهر خلاق خوراکی‌ها را مواردی از قبیل بهره‌مندی از زیرساختهای مهم فرهنگی، ارتباطات بین‌المللی، پیشینه خلاقیت در زمینه مورد نظر در تاریخچه شهر، اهمیت اقتصادی و پویائی بخش فرهنگی در زمینه خلاقیتی مورد بحث، نمایشگاه‌ها، کنفرانس‌ها، قراردادها و دیگر رویدادهای ملی و بین المللی که در شهر در طول ۵ سال قبل از عضویت در شبکه شهرهای خلاق با تمرکز بر فعالان در زمینه خلاقیت مورد بحث مانند خلاقان، تولید کنندگان، مغازه داران و مروجان عنوان کرد.
به گفته وی، مواردی چون فستیوال‌ها، قراردادها، داشتن مراکز تحقیق و برنامه‌های موجود در زمینه خلاقیت، داشتن فضاهای مشخص و مراکزی برای آموزش، تولید و ترویج خلاقیت و پخش و انتشار کالاها و خدماتی (برای مثال کانون‌های پرورش فرهنگی، مراکز تجاری) بعنوان شاخصه‌های دیگر این امر اشاره کرد.
شهر خلاق در ۴سال گذشته و چشم انداز ۴سال آینده
این کارشناس در مورد این که آیا وضعیت رشت در خصوص برند شهر خلاق خوراکی ها در بازه‌های زمانی خاصی مورد بررسی قرار می گیرد؟ افزود: بله، گزارش خوداظهاری و ارزیابی شهرهای خلاق خوراک شناسی از گزارش ۴ ساله عضویت در شبکه شهرهای خلاق یونسکو که هر چهار سال یک بار باید برای دفتر مرکزی این نهاد بین المللی ارسال شود، در واقع جمع بندی از عملکرد شهر خلاق در حوزه خلاقیت مورد نظر در سطوح محلی، ملی و بین المللی است. همچنین در این گزارش باید عملکرد چهار سال آینده شهر بر اساس خلاقیت ارائه شود.
یونسکو گزارش رشت را خوب ارزیابی کرد
رمضان نیا یادآور شد: شهر رشت نخستین گزارش چهار ساله خود را سال ۹۹ (با یک سال تاخیر) به دلیل جا به جایی مدیران برای یونسکو ارسال کرد که البته در ارزیابی نهایی با امتیاز «خوب» پذیرفته شد. از معیارهای ارزش گذاری برای گزارش۴ ساله شهرهای یونسکو می‌توان به مشارکت در سطوح بین المللی، میزبانی در سطح ملی و بین المللی و پیگیری اهداف توسعه پایدار نام برد.
این کارشناس از جمله برنامه‌های عملی انجام شده در سطح محلی به «جشنواره کدو» در رشت اشاره کرد که در سایت یونسکو نیز بازتاب داشته است.
به گفته وی، در سطح ملی «شب فرهنگی رشت» درهتل همای تهران با حضور شخصیت‌های فرهنگی و سیاسی ایران و سایر کشورها انجام شد. در سطح بین المللی امضای «قرارداد راه ابریشم» در شهر غازیانتپ (ترکیه)، نمایش آشپزی رشتی در شهر دِنیا (اسپانیا)، شرکت در جلسه بین المللی شهرهای خلاق یونسکو در کراکوف (لهستان) از جمله برنامه های ۴ سال گذشته بود.
غذا برای همه از الزامات شهر خلاق خوراک
رمضان‌نیا در مورد سایر الزامات حفظ عنوان شهر خلاق خوراک گفت: در راستای برنامه‌های یونسکو مخصوصا اهداف توسعه پایدار و پایان دادن فقر در همه اشکال آن و در همه جا، پایان دادن به گرسنگی، تحقق امنیت غذایی و تغذیه بهتر و توسعه کشاورزی پایدار، تضمین دارا بودن زندگی توأم با سلامت و ترویج رفاه برای همه و در تمامی سنین ونیز آموزش با کیفیت، برابر و فراگیر و توسعه فرصت‌های یادگیری مادام العمر برای همه، تضمین دسترسی به آب و مدیریت پایدار آب و بهداشت برای همه، تضمین دسترسی به منابع انرژی مقرون به صرفه، مطمئن، پایدار و نوین اشاره شده است.
طبق نظر یونسکو این فعالیت‌ها و مشارکت‌ها در سطوح محلی، ملی و بین‌المللی با استفاده ازهمه افراد خلاق، نخبه، دانشگاهی وغیردانشگاهی مانند صاحبان کسب و کارهای مرتبط با حوزه خوراک شناسی و به طور کلی همه ظرفیت‌های جامعه صورت گیرد. وی تاکید کرد: طبق نظر یونسکو این فعالیت‌ها و مشارکت‌ها در سطوح محلی، ملی و بین‌المللی با استفاده ازهمه افراد خلاق، نخبه، دانشگاهی وغیردانشگاهی مانند صاحبان کسب و کارهای مرتبط با حوزه خوراک شناسی و به طور کلی همه ظرفیت‌های جامعه صورت گیرد.
فقط غذای خوب برای شهر خلاق خوراک کافی است!؟
رمضان‌نیا در پاسخ به اینکه آیا برای داشتن این برند تنها کیفیت و تنوع غذایی مهم است یا معیارهای دیگری هم در نظر گرفته می شود، تصریح کرد: آنچه امروزه شهرهای خلاق جهان به دنبال آن هستند و خود سازمان یونسکو هم بر آن تاکید دارد پل زدن میان حوزه های مختلف خلاقیت است.
وی افزود: در این راستا یک فرهنگ غذای ۲ زبانه تالیف کرده‌ام که بیش از ۳۰ کتاب به زبان انگلیسی برای نگارش آن استفاده شده که اسامی غذاهای ایرانی، مواد اولیه غذاها و ظروف ذکر شده است. در مقدمه کتاب هم مقالاتی درباره «اهمیت غذا نزد ایرانیان» و «رابطه سیاست و غذا در دوران باستان» آمده که امیدوارم به زودی به چاپ برسد.
کتاب دیگری هم از رابطه بین غذا، فضا و شعر گردآوری و ترجمه کرده‌ام که عنوان اصلی‌اش «شعر، خاطره و هویت» است که بر اشعار شاعران گیلان متمرکز است. می خواهم نشان دهم که چطور نقش خوراک و فضا (مکان) و بازتاب آن در شعر گیلان موجب تقویت و ثبات مقوله هویت فرهنگی شده است.
تغییر مدیران نباید موجب اخلال برنامه‌ها باشد
این صاحب نظر در مورد وضعیت حال حاضر رشت در زمینه برند شهر خلاق خوراک از نظر یونسکو و اینکه چگونه باید این برند را حفظ کرد، اظهار کرد: متاسفانه با تغییر مدیران برنامه های شهر خلاق گاه نیمه‌تمام می‌ماند و یا اصلا به آن پرداخته نمی شود؛ البته برنامه هایی در سطح محلی و ملی انجام شده ولی باید به حوزه بین المللی تسری یابد.
رمضان نیا تاکید کرد: استفاده از افراد متخصص شهر خلاق بسیار ضروری است که امیدوارم به زودی و با اختصاص بودجه شهر رشت در سطح بین المللی شکوفا شود و گزارش‌های عملکردش در صفحه نخست وبسایت یونسکو قرار گیرد.
دستاورد مالی برند شهر خلاق خوراک برای رشت
نکته دیگری که بسیاری به آن خرده می گیرند دستاورد اقتصادی عنوان شهر خلاق برای شهر رشت است.
مترجم شهر خلاق خوراکی‌ها در این خصوص گفت: تاکنون کاری در این زمینه صورت نگرفته و بی‌شک می‌توان حوزه‌های فراوانی برای درآمدزایی تعریف کرد با این وصف تا همین جای کار یکی از بزرگترین پیامدهای شهر خلاق؛ تنوع غذایی فراوان حال حاضر، تعدد باورنکردنی رستورانها و منوهای غذاست که آوازه‌اش در سراسر ایران پیچیده و هر مسافری که نام رشت را می شنود اول از غذای آن می گوید بعد از آب وهوا و دریا و طبیعتش.
وی افزود : در واقع همین تعداد فزاینده رستورانها خود حاکی از اشتغال زایی برای جوانان است.
این مترجم با تجربه گفت: یادم می آید در یک ضیافت مهمانی شام سفارت ایتالیا که مهمان سفیر وقت بودیم وقتی گفتم از رشت آمده ام، همه بی درنگ از میرزا قاسمی رشت تعریف می کردند که این خود از جمله مزیت های این عنوان است.
تشکیل کارگروه بهره گیری رشت از برند شهر خلاق خوراک
مدیر ارتباطات و امور بین الملل شهرداری رشت و دبیر شهر خلاق خوراک در گفت و گو با مرور اظهار کرد: دبیرخانه شهرهای خلاق ایران هم به نمایندگی در سطح شهر رشت آغاز شده که به زودی کارگروه علمی آن در زمینه ایده پردازی برای بهره گیری اقتصاد شهری از این برند با بهره گیری از متخصصان تشکیل خواهد شد.
محمدرضا فروتن افزود: در رابطه با برند شهر خلاق خوراک رشت پروپوزالی برای حفظ این برند شهر برای چهار سال دیگر در رشت با همکاری اداره کل میراث فرهنگی استان و حوزه مطالعات و پژوهش شهرداری و نیز حوزه بین الملل این نهاد و دانشگاه گیلان تهیه و حدود چهار ماه پیش به سازمان جهانی یونسکو ارسال شد.
وی عنوان کرد: گزارش عملکرد رشت در حوزه شهر خلاق خوراک در بین شهرهای خلاق ایران از گزارش‌های برتر اعلام شد همچنین بخش فرهنگی شهرداری رشت طی چهار سال گذشته بیشترین رویدادها و جشنواره‌ها را بر اساس سیاست‌های سازمان جهانی یونسکو اجرا کرد و برند شهر خلاق خوراک رشت به مدت چهار سال دیگر تمدید شد.
حدود سه سال پیش کارگروه ویژه ای در راستای شهر خلاق با همکاری آموزش و پرورش گیلان، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، اداره کل میراث فرهنگی و شهرداری رشت شکل گرفت.
فروتن خاطرنشان کرد: این کارگروه نه فقط در زمینه خوراک بلکه هر آن چیزی که بر اساس ایده پردازی باعث خلاقیت شهری و پویایی اقتصاد شهری می شود، شکل گرفت و یکی از زیرشاخه هایش به بحث شهر خلاق خوراک که در حوزه گردشگری خوراک، ما آن را به گردشگری ورزشی پیوند زدیم.
وی با اشاره به این که رشت را به عنوان پایتخت شطرنج ایران می شناسند، افزود: نخستین رویداد حوزه گردشگری ورزشی را ما در رشته شطرنج با عنوان «جام شطرنج شهرهای خلاق ایران» برگزار کردیم و نخستین سالانه شهر خلاق را سه سال پیش در سطح استانی برپا کرده ایم که پیوستهای مختلفی داشت.
فروتن یادآور شد: در سال دوم میزبان شهرهای خلاق ایران از منظر یونسکو یعنی اصفهان، سنندج، بندرعباس، کرمانشاه و تهران بودیم که به اذعان شهرداران، این شهرها بالاترین میزان کیفیت برگزاری یک رویداد در سطح ملی داشت.
به گفته وی، در هفته رشت هم برای فضاسازی رسانه‌ای؛ مدیران عامل خانه مطبوعات شهرهای خلاق دعوت شدند تا به بررسی نقش رسانه ها در برندسازی شهری بپردازند همچنین حدود ۳۰ نماینده از خبرگزاری های خارجی به رشت آمدند.
وی عنوان کرد: در هفته رشت هم بزرگترین رویداد خوراک را با حضور سفرای بین المللی و رایزن‌های فرهنگی ترکیه، قزاقستان و سرکنسولگری روسیه در شهر رشت ترتیب دادیم که بسیار مورد استقبال واقع شد و شبکه ملی روسیه، چین، ترکیه و سایر سایت های خارجی بزرگترین رویداد خوراک ایران را در هفته رشت پوشش دادند.
این مسئول شهر خلاق خوراکی ها در شهرداری رشت خاطرنشان کرد: در حوزه دانشجویی و دانش آموزی دانشگاه جامع علمی- کاربردی در راستای بحث علمی این حوزه ورود کردند.
عنوان شهر خلاق راهی برای توسعه پایدار شهری
غذا بخشی از میراث فرهنگی ناملموس به حساب می آید، شیوه ای از زندگی که از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود. دستورالعمل‌های سنتی، تکنیک‌های آشپزی و آداب غذاخوری می توانند ارزش ها و باورهای جوامع مختلف را منعکس کنند و همه بخش های حیاتی میراث فرهنگی هستند.
یونسکو بر این باور است که غذاشناسی حس جامعه و گفت وگوی بین فرهنگی و بین نسلی را تقویت می کند، همچنین یک محرک کلیدی برای اتصال پایدار شهری و روستایی و رونق اقتصادی است.یونسکو بر این باور است که غذاشناسی حس جامعه و گفت وگوی بین فرهنگی و بین نسلی را تقویت می کند، همچنین یک محرک کلیدی برای اتصال پایدار شهری و روستایی و رونق اقتصادی است.
امید که برنامه های دبیرخانه شهر خلاق خوراک شناسی در رشت به برنامه های خود در زمینه ایجاد موزه غذاهای محلی برای حفظ و ترویج فرآورده‌ها و دستورالعمل‌های غذاهای محلی و حفظ فرهنگ غذایی بومی گیلان، حمایت از تحقیق و توسعه در زمینه غذا و تغذیه از طریق شبکه ای از دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی؛ توانمندسازی زنان و گروه‌ها و افراد آسیب‌پذیر در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی از طریق افزایش آموزش‌ها و فرصت‌های شغلی برای آنان، اجرایی شود.
مواردی که اگرچه آرمان‌گرایانه و دور از دسترس به نظر می رسد اما بعنوان یکی از پیوستهای شهر خلاق خوراکی‌ها و الزام برای تحقق آن جهت حفظ این برند جهانی امیدوارکننده است.
از سوی دیگر کسب عنوان شهر خلاق خوراک فرصتی برای معرفی رشت بعنوان پایتخت گردشگری غذا در ایران است.
حفظ میراث فرهنگی خوراک گیلان به لحاظ طبخ، تنوع غذاهای بومی و شیوه عمل آوری، حفظ استانداردهای لازم برای خوراک در رستورانها و اقامتگاه های گردشگری، به لحاظ کیفیت مواد غذایی، بهداشت خوراک و مکان و نرخ مناسب از جمله لازمه های این امر است.
گیلان سرزمین فرصتها است با ایده های خلاقانه، تلاش و حمایت مسئولان بسیاری از این برنامه ها به بار خواهد نشست.