به گزارش ایرنا صید و فرآوری شاه میگوی ارس، یکی از پررونق ترین شغل ها در شمال آذربایجان غربی به ویژه شهرستان پلدشت تا اوایل دهه ۹۰ شمسی بود که با قاچاق و صیدهای بی رویه، اکنون بیش از پنج سال است عایدی منطقه از این محصول طلایی، چیزی نزدیک به صفر شده است.
شاه میگوی دریاچه پشت سد ارس یکی از آبزیان شاخص شمال غرب کشور است که حیات آن بر اثر برداشت های بی رویه و تغییرات زیست محیطی به مانند سایر آبزیان این زیست بوم روبه افول گذاشته است.
زنگ خطر کاهش شدید ذخایر ژنتیکی این آبزی آبهای شیرین در سایه صیدهای غیر مجاز از هفت سال قبل به صدا درآمد اما به رغم همکاری صیادان محلی و نیروهای مرزبانی به علت وسعت ۱۵ هزار هکتاری این زیست بوم تغییری در اصل مساله ایجاد نکرد.
این موضوع علاوه بر بیکاری تعداد ۱۰۰ تا ۱۵۰ صیاد شهرستان مرزی پلدشت سبب توقف ارزآوری بیش از یک میلیون دلاری در آن سالها برای کشور نیز شد درحالی که پیشتر از آن شاه کلید رونق اقتصادی و پویایی منطقه بود.
طبق اظهارات مردم محلی و مسوولان، تعطیلی پنج کارخانه فرآوری و بسته بندی در این منطقه مرزی نیز از عوارض و پیامدهای نامیمونی بود که در اثر کاهش ذخایر ژنتیکی شاه میگو و بهم خوردن چرخه حیات در ارس حاصل شد.
به گفته کارشناسان از سال ۱۳۹۷ دستور توقف صید این آبزی صادر شد و تحقیقاتی جدی درحالی که کمبود اعتبارات شدید در این زمینه وجود داشت، درباره ارزیابی ذخایر ژنتیکی و تکثیر مصنوعی آن توسط محققان آغاز شد تا بار دیگر رونق اقتصادی از ماحصل صید و فراوری این سخت پوست مشهور رودخانه ارس به منطقه بازگردانده شود.
طبق اظهارات کارشناسان از محل صید و فرآوری و صادرات شاه میگوی آب شیرین ارس تا سال ۱۳۹۴ حدود چهار میلیون دلار و در سال های بعد از آن تا ۱۳۹۷ یک میلیون دلار ارزآوری داشته که در ردیف صادرات غیر نفتی دارای ارزش و جایگاه اقتصادی خاصی بوده است.
سرگذشت شاه میگوی ارس از اوج برداشت و صادرات تا افول آن از سال ۱۳۷۳ تا سال ۱۳۹۷ که تولیدات مطلوبی در این زمینه وجود داشت قابل تامل است چرا که به سادگی نمی توان چشم بر عایدات و اشتغال پایداری که در منطقه ایجاد شده بود، بست.
نگاهی بر آنچه که در دهه ۹۰ شمسی برسر حیات شاه میگوی دراز آبهای شیرین ارس آمد
دانشگاه ارومیه، جهاد کشاورزی آذربایجان غربی، موسسه تحقیقات آرتمیا و جانوران آبزی کشور و سایر دستگاههای دخیل در سال ۱۳۹۷ همه در کنار هم با تشکیل گروههای تحقیقاتی و تیمهای ارزیابی براین موضوع تاکید داشتند که عملیات صید این گونه ارزشمند متوقف شود و احتمال توقف یکساله صید شاه میگوی آب شیرین قوت گرفت و به رغم همصدایی و تلاشهای بسیار مسوولان استانی در حفاظت از شاه میگوی ارس این امر محقق نشد.
این بار در سال ۱۳۹۸ لزوم تدوین طرح جامع پرورش «شاه‌میگوی» سد ارس به یک الزام تبدیل شد تا در این طرح راهکارهای دیگری برای احیای مجدد این گونه در حال انقراض در نظر گرفته شود چرا که محققان و مسوولان هرچه تلاش کردند تور صیادان طمع کار غیر محلی طویل تر و بیشتر به سمت صید روانه شد و یافتن راه چاره دیگری راهگشای این امر بود.
سال ۱۴۰۰ بود که مسوولان خبردادند عایدی صیادان تعاونی ها از شاه میگوی ارس به صفر رسیده است اما سوالی اینجا مطرح بود که آیا فقط صید بی رویه عامل نابودی شاه میگو بود ؟
صیادان محلی براین باور بودند که صید این آبزی کار مردم عادی نبوده است چرا که خرید و فروش و صادرات آن تحت شرایط خاصی انجام می شود؛ شایعات دیگری هم در زمینه انقراض شاه میگو در آبهای ارس وجود داشت که یکی از این موارد شایعه بروز بیماری در بین این گونه ارزشمند بود که موجب انقراض آن شده است.
صیادان یخ زدگی رودخانه ارس در سال ۱۳۹۵ را هم یکی دیگر از علل انقراض نسل شاه میگوی ارس تلقی می کردند و این یخ زدگی در برخی نقاط رودخانه ارس در آن سال ۲ تا سه ماه طول کشید که می تواند دلیلی دیگر برانقراض آن در کنار سایر دلایل باشد چرا که این آبزی نیازمند محیطی خاص برای ادامه حیات است.
براساس اظهارات مردم محلی آلودگی آب ارس براثر سموم کشاورزی و نابودی بسیاری از آبزیان مفید هم می توانست نقشی مهم در انقراض شاه میگو داشته باشد.
عاقبت پس از مدتی در مرداد ماه خبری پژوهشی و در نهایت تولید مینیاتور شاه میگو در قطعه های بسیار در مزارع پرورشی به عنوان یک خبر خوش و راهکار اساسی برای این موضوع موجب خرسندی صیادان و دوستداران محیط زیست شد و هم اکنون محققان استان در اشنویه به تولید انبوه این جاندار سخت پوست دست یافته اند.
در مرحله آزمایشی این تحقیق ۱۰ هزار قطعه از بچه میگو های دراز آب شیرین تولید شد و مقرر شده تا پنج هزار قطعه در دریاچه پشت سد ارس و بقیه در اختیار شرکتهای دانش بنیان با فرمولاسیون تغذیه ای جدید قرار داده شود تا شاید از انقراض این گونه ارزشمند بتوان جلوگیری کرد.
مولدسازی شاه میگو از یک سال قبل در آذربایجان غربی آغاز شد
به گفته محقق طرح پایلوت تکثیر شاه میگوی دراز آب شیرین مولد سازی شاه میگو از شهریور سال گذشته در آذربایجان غربی با همکاری مرکز تحقیقات آرتمیای کشور، جهاد دانشگاهی و تامین اعتبار از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان آغاز شد.
محقق و مجری این طرح که دکتر رضا جلیلی است در این باره با اظهار خرسندی از همکاری دستگاهها گفت: تلاشهای شبانه روزی و مستمر در مسیر اهداف طرح باعث شده تا شاهد نتایج مطلوبی باشیم.
وی که پایان نامه دکترای تخصصی اش در زمینه شاه میگو بوده است، اظهار کرد: در یکسال گذشته از ساعت ۶ صبح تا پنج عصر روی این طرح کار شده چرا که اهمیت حفاظت از ذخایر شاه میگوی دراز آب های شیرین فراتر از تصور است.
طرح پایلوت تکثیر شاه میگوی آب شیرین به بهره برداری رسید
عاقبت تلاشها نتیجه داد و این طرح تحقیقاتی در روستای پیر قلعه اشنویه با حضور مسوولان رونمایی شد.
محقق این طرح گفت: این طرح با ۲ هدف حفظ ذخایر ژنتیکی و تقویت ذخایر شاه میگو در حوزه ارس و دستیابی به دانش فنی و انتقال آن به بخش خصوصی است.
سید مجتبی خیام نکویی رییس سازمان تحقیقات، ترویج و آموزش کشاورزی کشور در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: این طرح با درخواست اداره کل شیلات استان و حمایت جهاد کشاورزی و سازمان مدیریت و برنامه ریزی اجرا شده است.
وی بیان کرد: سعی شده با دستیابی به این روند تولیدی اشتغال با نگاه صادرات محور توسعه یابدو در این طرح تحقیقی هر کیلوگرم شاه میگو با قیمت پنج دلار تهیه و بعد از بسته بندی به قیمتی بین دو تا سه برابر صادر خواهد شد.
رییس سازمان تحقیقات، ترویج و اموزش کشاورزی کشور معتقد است که با این اقدام ما می توانیم در آب های شیرین استان ضمن تولید، ایجاد اشتغال مطلوبی را شاهد باشیم.
وی با بیان اینکه این جاندار نیاز به یک فرمولاسیون خاص غذایی دارد، گفت: در این موسسه به این فرمولاسیون دست یافته ایم.
خیام نکویی بابیان اینکه گسترش دانش فنی تولید شاه میگو لازم است، بیان کرد: انتظار داریم در افق پنج ساله بتوانیم ۵۰۰هکتار مزرعه پرورشی تولید شاه میگو در این استان داشته باشیم تا کمک چشمگیری به افزایش ثروت ملی و در آمد کشاورزان شود.
پنج هزار مینیاتور شاه میگو به سد ارس منتقل می‌شود
رییس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور هم طی سفری که به اشنویه داشت در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: پنج هزار مینیاتور شاه میگو(بچه شاه میگو) در اختیار مدیریت شیلات و آبزیان آذربایجان غربی برای انتقال به سد ارس قرار می‌گیرد.
محمود بهمنی افزود: با حمایت‌های حفاظتی در این منطقه در سال‌های پیش رو رویکرد به سمت احیای شاه میگوی دراز آب شیرین و ذخایر بوده‌است و با تدابیری که اندیشیده مقرر شده تا با همکاری جهادکشاورزی آذربایجان غربی بخشی از اراضی منطقه ارس به پرورش و حفاظت از این گونه اختصاص یابد.
وی اظهار کرد: در گام دوم هم پنج هزار مینیاتوردر اختیار بخش خصوصی با هدف انتقال دانش فنی قرار داده می‌شود.
بهمنی اظهار کرد: قرار گرفتن دانش فنی مولد سازی، تکثیر و پرورش مینیاتور و دانش فنی فرمولاسیون غذایی در اختیار بخش خصوصی حرکت خوبی در اقتصاد این گونه در آذربایجان غربی خواهد بود .
رییس موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور اضافه کرد: این موسسه هم وظیفه دارد تا تحقیقات تکمیلی را در این زمینه انجام و در اختیار متقاضیان پرورش آن قرار دهد.
وی با بیان اینکه آذربایجان غربی از استان‌های بسیار مهم در زمینه توسعه شیلات و اقتصاد شیلاتی در کشور محسوب می‌شود، گفت: در سال ۱۴۰۳ فقط سه هزار و ۸۰۰ تن صید محصولات شیلاتی از دریاچه پشت سد ارس داشتیم که توسط تعاونی های صیادی انجام شده‌است.
بهمنی اظهار کرد: آذربایجان غربی از استان‌های همکار در تولید (ماهیان اس پی اف قزل آلا)ماهیان عاری از بیماریهای خاص که یک محصول دانش بنیان تولیدی موسسه علوم تحقیقاتی کشور است می‌باشد.
وی گفت: سازمان مدیریت برنامه ریزی، استاندار و رییس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان غربی درطی فرایند بسته دانش بنیان مولد سازی،تولید و تکثیر مینیاتور های شاه میگوی اب شیرین ارس و انجام حرکت بسیار مهم فرمولاسیون غذایی این گونه مهم همکاری خوبی با موسسه علوم تحقیقات شیلاتی داشتند.
بهمنی اظهار کرد: یکی از اهداف ما حفظ بانک ژن و ذخایر ژنتیکی و توسعه های گونه های ارزشمند است.
جهادکشاورزی آذربایجان غربی از متقاضیان تکثیر شاه میگو حمایت می‌کند
رییس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی با بیان اینکه جهاد کشاورزی استان از متقاضیان تکثیر شاه میگوی دراز آبهای شیرین ارس حمایت می کند افزود: متقاضیانی که علاقه‌مند به تکثیر بچه شاه میگو هستند می‌توانند فرمول تکثیر را دریافت و درمزارع اصلی برای اقتصادی کردن این محصول اقدام کنند.
خسرو شهبازی ادامه داد: ما می‌توانیم در قسمت‌های مختلف تکثیر در بخش توسعه شیلات کار کنیم و متقاضیان می‌توانند اراضی ملی و تسهیلات بانکی از محل تبصره ۱۸ دریافت کنند.
رییس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی بیان کرد: تکثیر بچه شاه میگو در یکسال گذشته در استان و با حمایت‌های استانداری و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در دستور کار بوده و با تحقیقات انجام شده فرمولاسیون آن حاصل شده‌است.
وی اضافه کرد: جلوگیری از انقراض این گونه اقتصادی از مهمترین اهداف اجرای طرح پایلوت تکثیر شاه میگوی آب شیرین در اشنویه بود که امروز از آن رونمایی شد.
شهبازی اظهار کرد: خاستگاه این میگو رودخانه ارس است ولی تحقیقات نشان می‌دهد که تلفات کمی در این زمینه در مزرعه پایلوت در اشنویه داشتیم و برنامه ما حمایت از توسعه شیلات است چرا که این بخش ظرفیت بالایی در شمالغرب داراست.
وی با بیان اینکه شاه میگو در آبهای شیرین در رودخانه ارس به طور زیادی در سال‌های اخیر برداشت و باعث شده تا گونه ارزشمند به سمت انقراض برود اظهار کرد: در چند سال گذشته بخاطر حفظ این محصول ارزشمند ممنوعیت صید اعمال شد و صید اقتصادی انجام نمی شود.
رییس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی اضافه کرد: مشکلی که در این زمینه داشتیم گرفتاری بچه میگو ها در تور های صیادان بود که برای حل این موضوع هم تکثیر گسترده در دست اجراست تا گونه حفظ و افزایش یابد.
تولید مینیاتور شاه میگو دستاوردی ارزشمند در صنعت شیلات است
علی نکوئی فرد رییس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور نیز در این باره گفت: این دستاورد علمی بسیار ارزشمند و موفقیت بزرگ ملی تولید مینیاتور شاه میگو طی تلاش مستمر و فشرده برای نخستین بار در کشور رخ داده و گامی بسیار قابل ستایش در راستای رفع مشکل صنعت آبزی پروری و صادرات این محصول اقتصادی است.
وی دانش فنی را به کشورهای محدودی در جهان مرتبط دانست و در این راستا از تلاش بی وقفه محققان مرکز و حامیان اجرایی و مالی پروژه مانند موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور، استانداری و سازمان برنامه و بودجه آذربایجان غربی، سازمان جهاد کشاورزی استان و شبکه دامپزشکی استان تقدیر کرد.
نکویی‌فرد با اشاره به کاهش شدید ذخایر شاه میگوی سد ارس بیان کرد: برای رفع این مشکل،دستیابی به بیوتکنیک تکثیر و پرورش مصنوعی شاه‌میگوی آب شیرین با هدف بازسازی ذخایر و توسعه گونه‌های بومی از ذخایر ژنتیکی بومی کشور الزامات بود.
به گزارش ایرنا یکهزار گونه از سخت پوستان در استان آذربایجان غربی وجود دارد که شاه میگو جزو این گونه هاست،۱۲ درصد از سخت پوستانی که در رده شاه میگو قرار دارند، تجاری بوده و شاه میگوی دراز آب شیرین جزو این سخت پوستان است.
پهنه زندگی و پرورش این نوع شاه میگو از آناتولی تا دریای خزر است و شاه میگو می تواند به عنوان اندیکاتور زیستی محیطی عمل کند و پالایشگر باشد.
شاه میگوی دراز آب شیرین جزو سخت پوستان و آبزی سرد آبی می باشد و تکثیر آن در آب های سرد ممکن است.
انتقال پنج هزار بچه میگوی پرورشی به ابهای ارس در زمینه ترمیم ذخایر در این منطقه گام موثری است ولی همه نهادهای مربوطه باید در کنار شیلات باشند چرا که نمی توان به علت کمبود نیرو و وسعت ۱۵ هزار هکتاری منطقه پایش این منطقه را به راحتی انجام و مانع صید بی رویه و قاچاق این ابزی ارزشمند شد.
کسب و کار جوامع محلی به افزایش تولید شاه میگو و ابزیان در رودخانه ارس گره خورده است و با این ظرفیت عظیم طبیعی و اقتصادی می توان به جهش تولید و صادرات کمک شایسته ای کرد.
بهره گیری از یگان محافظت شیلاتی و نیز کمک های جوامع محلی را می توان گامی مهم در جلوگیری از قاچاق و صید بی رویه بیان کرد.