گروه جامعه ایرنا - گرمای هوا بیداد می کند، نه فقط در کشور ما بلکه در نقاط مختلف دنیا دمای زمین تا حد زیادی بالا رفته به طوری که در برخی مناطق غیر قابل تحمل شده است، البته کارشناسان سالها پیش هشدار داده بودند که زمین در حال گرم شدن است و میانگین دما طی ۵۰ سال گذشته مدام رو به افزایش است، در این مدت میانگین دمای زمین ۰.۷ درجه سانتیگراد افزایش داشته و پیش بینی می‌شود تا سال ۲۱۰۰ میلادی دمای زمین بین ۱.۸ تا ۴ درجه سانتیگراد بالاتر رود، اگر این اتفاق بیفتد دیگر زمین جای مناسبی برای زندگی کردن نخواهد بود و هر آنچه در آن است تحت تاثیر گرمای بیش از حد قرار خواهد گرفت؛ بر این اساس معاهده آب و هوایی پاریس در سال ۲۰۱۵ شکل گرفت و قرار شد کشورها در مقابل گرمتر شدن زمین اقدامات پیشگیرانه ای انجام دهند.
در این نشست تاکید شده بود که اگر به همین روال پیش رویم، توسعه به صورت افسارگسیخته ادامه یابد و به دنبال آن دمای زمین گرم و گرمتر شود تعداد زیادی از گونه های گیاهی و جانوری، یخ های قطبی، بخش زیادی از جنگل ها و دشت ها و حجم زیادی از منابع آبی خود را در سال های نه چندان دور از دست خواهیم داد که در این شرایط زندگی بر روی کره زمین سخت و سخت تر خواهد شد، به هر حال نشست پاریس با حضور نمایندگان ۱۹۵ کشور برگزار شد، یکی از محورهای مهم این پیمان، محدود کردن میزان افزایش متوسط دمای جو زمین به کمتر از ۲ درجه سانتیگراد و به طور عمده تلاش برای حفظ دما در سطح ۱.۵ درجه سانتیگراد تا پایان این قرن است، در غیر این صورت متوسط دمای جو زمین، در مقایسه با دوران پیش از صنعتی شدن به بیش از سه درجه سانتیگراد خواهد رسید و این روند تغییر اقلیم را با سرعت رقم خواهد زد.
از جمله اهداف مهم این پیمان، اجرای پروژه‌هایی برای توقف هرچه سریعتر انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشورها و اجرای برنامه‌هایی است تا بتوان در نهایت در سال ۲۰۵۰ میلادی بین میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای و جذب دوباره آن تعادلی ایجاد کرد و پس از آن، میزان انتشار دی اکسید کربن را به تدریج به صفر رساند، حال اینکه تا چه اندازه موفق بوده یا نبوده جای سوال دارد، اما آنچه را که می توانیم درروال زندگی روزمره خود احساس کنیم نشان می دهد آنطور که باید و شاید کشورها در روند کند کردن افزایش دمای زمین موفق نبوده اند؛ گرمای بی سابقه امسال نه فقط در ایران بلکه در دنیا گواه این ادعا است.
تابستان امسال برای ایرانی ها در نقاط مختلف کشور از مرکز تا جنوب بسیار دشوار سپری می شود، هوا به حدی گرم است که چند روزی ادارات برخی استان ها تعطیل و جاهایی ساعات کاری کاهش یافت، متخصصان معتقدند که این افزایش دما در ایران بی سابقه است، همچنین مجامع بین المللی سال ۲۰۲۴ را گرمترین سال در تاریخ می دانند، دمای کره زمین در سال‌های اخیر به ویژه از سال ۲۰۲۳ تاکنون، تغییرات قابل ملاحظه‌ای را به ثبت رسانده است. در سال ۲۰۲۳ افزایش دمای کره زمین به ۱.۴۸ درجه رسید و این رکورد در سال ۲۰۲۴ شکسته شد، به طوری‌که امسال نسبت به دوره تاریخی گذشته گرمترین سال جهان شناخته شد.
هرچند گفته شده که این گرما به علت نفوذ و ماندگاری گنبدگرمایی در منطقه است و موقتی خواهد بود اما مساله این است که می تواند زنگ خطری برای تکرار دوباره آن در تابستان بعدی باشد، به هر حال این گرما را امسال با تمام وجود درک کردیم به طوری که افزایش دمای هوای ۵۰ درصد استان‌های کشور ۲ درجه و ۳۰ درصد استان‌ها به بیش از ۳ درجه رسید، همچنین میانگین دمای هوای استان یزد ۵.۴ درجه و خراسان جنوبی ۴.۷ درجه افزایش را به ثبت رسانده است.
این میزان افزایش دما یعنی اینکه باید برای زنده ماندن انرژی و آب بیشتری مصرف کنیم، حال انسان می تواند با عقلی که دارد از پس مشکلاتی که خودش درست کرده برآید اما دراین میان تکلیف حیات وحش و انواع گونه های گیاهی و جانوری چه می شود؟ کارشناسان می گویند دراین شرایط گاهی برخی گونه ها زیستگاه خود را به نقاط بالاتر و به سمت مناطق کوهستانی تر تغییر می دهند اما مساله این است که تاکجا می توانند بالا بروند؟
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست دراین باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: تغییر اقلیم و افزایش دمای کره زمین روی طبیعت و تنوع زیستی بسیار تاثیرگذار است، اتفاق خیلی مهمی که در مدت نیم قرن تا ۷۰ سال گذشته به ویژه در چند دهه اخیر که توسعه شتاب زیادی گرفته و اثر افزایشی بر تبعات منفی تغییر اقلیم دارد رخ داده، مساله قطع کریدورهای حیات وحش است، قبلا نوسانات آب و هوایی کوتاه مدت هم اتفاق می افتاد و یک یا دو سال خشکسالی می شد، بسیاری از گونه ها جابجا می شدند یعنی از زیستگاه های خود به زیستگاه هایی با ارتفاع بالاتر، رطوبت بیشتر و دمای مناسب تر، کوچ می کردند و بعد از مساعد شدن هوا دوباره بر می گشتند این جابجایی ها و کوچ های موقت به دوام و بقای بهتر آنها کمک می کرد.
حسن اکبری افزود: اما یک مساله دیگر هم وجود دارد، اینکه این روزها به علت توسعه شهرسازی، جاده ها و اتوبان های مختلف تا حد زیادی گسترش یافته اند، توسعه صنعتی، معدنی و گسترش اراضی کشاورزی باعث شده که ارتباط بین خیلی از زیستگاه ها قطع شود، در بسیاری نقاط زیستگاه های حیات وحش به جزایر متوسط و گاها بزرگ تبدیل شدند، زمانی که در این جزایر نوسانات دمایی رخ می دهد و رطوبت فراتر از آستانه ها قرار می گیرد، ادامه زندگی برای برخی از گونه ها در آن زیستگاه دشوار می شود چون این شرایط میزان منابع آبی و پوشش گیاهی منطقه را تحت تاثیر قرار می دهد از سوی دیگر تحمل دمای هوا برای تمام گونه ها یکسان نیست از این رو جابجا می شوند در این شرایط مساله این است که چون خیلی از زیستگاه ها محصور و جزیره ای شده اند امکان جابجایی وجود ندارد که این شرایط برای حیات وحش بسیار خطرناک است.
وی ادامه داد: اگر همین گرما و روند سریع تغییر اقلیم ادامه پیدا کند و همچنان یک روال تدریجی کاهش بارش، تغییر رژیم بارندگی و افزایش دما را داشته باشیم بیم آن می رود که بسیاری از زیستگاه ها خالی از تنوع زیستی و حیات وحش شوند و حداقل برخی از آنها از بین بروند.
اکبری اظهار داشت: مطالعاتی که بر روی گونه های خاصی مانند گروه جوندگان انجام شده نشان داده که خیلی از آنها محل زندگیشان را به ارتفاعات بالاتری بردند مثلا گونه ای که قبلا در ارتفاع ۱۵۰۰ تا ۲ هزار متری زندگی می کرد و حوزه پراکنش آن در این محدوده بود اکنون به بالای ۲ هزار متر رفته است، این نشان می دهد که گرمای هوا، تغییر اقلیم و نوسانات دمایی باعث شده این گونه ها خود را به ارتفاع بالاتری بکشانند تا بتواند زنده بمانند. البته این جابجایی هم تا یک حدی امکان پذیر است، بالاخره یک جایی می رسد که دیگر جایی نیست که حیوان بتواند جابجا شود.
وی گفت: ارتفاعاتی در ایران مخصوصا در بخش مرکزی و شرقی کشور به صورت پراکنده وجود دارد که کوه های مرتفعی هستند و معمولا بالای ۳ تا ۳ هزار و ۵۰۰ متر ارتفاع دارند و از اهمیت زیادی برخوردارند چون این نقاط می توانند پایگاه و پشتوانه خوبی برای خیلی از گونه ها باشند از این رو باید در روند توسعه معادن و سایر بخش ها در این نقاط بسیار دقت صورت گیرد، متاسفانه بسیاری از معادن به ویژه معادنی مانند مس و آهن در همین نوع کوهستان ها وجود دارند از این رو برای بهره برداری این کوهستان ها تخریب می شوند و این آسیب بزرگی به حیات وحش وارد می کند.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: تغییر اقلیم را به تنهایی نمی توانیم پیشگیری کنیم باید بتوانیم سازگاری بیشتری با این پدیده داشته باشیم برای این کار باید کریدروها را احیا و حفاظت کنیم، کوهستان هایی که پشتوانه تنوع زیستی هستند را حفظ کنیم.
وی افزود: به نظر می رسد در همین راستا جای یک متولی مقتدر برای کوهستان های کشور خالی است، از طرف دیگر جای ضوابط منسجمی که به مدیریت یکپارچه کوهستان ها کمک کند هم خالی است، البته کوهستان ها بخشی از طبیعت هستند و عمدتا سازمان منابع طبیعی متولی حفظ طبیعت است، یک بخشی هم که جزو مناطق حفاظت شده است در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد، البته در مناطق حفاظت شده به علت ضوابط سختگیرانه تر، وضعیت تا حدودی بهتر است اما بسیاری از ارتفاعاتی که خارج از مناطق چهارگانه قرار دارند بیش از ظرفیت تحت فشار انواع مختلف توسعه از جمله باغداری، چرای بی رویه دام، معدنکاوی هستند، حتی به صورت موردی از آفرودسواری هم آسیب می بینند.
اکبری گفت: از این رو حفاظت از این عرصه ها نیازمند یک ضابطه و مقررات منسجم و خاصی که مدیریت کوهستان را رقم بزند است، مثلا الان مساله آب شامل چشمه ها در کوهستان ها را وزارت نیرو مدیریت می کند اما خیلی جاها می بینیم که چشمه ها با هدف تامین آب شرب و حتی باغداری توسط مردم لوله کشی شده اند، به هر حال آب را وزارت نیرو ، پوشش گیاهی را منابع طبیعی و مناطق حفاظت شده را سازمان محیط زیست تولی گری می کند در حالی که به نظر می آید یک ضابطه منسجمی که تمام اینها را در یک بسته ببیند و به پایداری کوهستان آسیب وارد نشود وجود ندارد بنابراین چاره کار داشتن یک ضابطه منسجم و متولی واحد برای این کار است تا کوهستان هم برای بشر و هم برای حیات وحش حفظ شود.